İran’ın başşehri Tahran’daki ailesini ziyarete giden 22 yaşındaki Mahsa Amini, saçının bir kısmı göründüğü gerekçesiyle ahlak polisi tarafından gözaltında darp edildi. Aldığı darp nedeniyle hastaneye kaldırılan Amini’nin, tedavisinin üçüncü gününde hayatını yitirmesinin akabinde halk, sokaklara döküldü.
İran Uzmanı Arif Keskin, protestoları ve halkın öfkesini Halk TV ekranlarında Burak Tatari’nin hazırlayıp sunduğu Dünya Varmış programında kıymetlendirdi. Keskin, “Aslında toplumun bu husustaki direnişi yeni değil. Mahsani’nin cinayetiyle ortaya çıksa da 1981’den günümüze kadar İran’ın en değerli toplum ve devlet ortasındaki sorunlardan biri” sözlerini kullandı.
‘Toplumun hali net’
Keskin, İran’da devlet içerisinde dahi zarurî tesettür tartışmaları olduğunu tabir ederek şunları söyledi: “İran 1979’dan beri yolsuzluğa, her türlü şeye batmış bir ülke olmasına karşın din adamları o mevzularda hiç seslerini çıkarmıyorlar. Lakin araçlarıyla caddelerden geçerken bir tane tesettürü onlara nazaran olmayan birini gördükleri vakit fırtına koparıyorlar. İran’da yaşayan topluma şu anda bir referandum yapılarak sorsalar ülkenin yüzde 95’i mecburî tesettüre ‘hayır’ der. Toplumun bu mevzuda tutumu nettir. Zarurî tesettür nedeniyle bu son kırk yıl içerisinde o denli felaketler yaşandı ki, ülkesinden kaçanlar, ailesi dağılanlar, intihar edenler, tırnak içinde söyleyelim, ‘onuru zedelenenler’ vs. Bütün bunlar çok önemli felaketlere yol açtı. O denli bir duruma yol açtı ki şu an devletin içinde, din adamlarının içinde dahi bu mevzu tartışma yaratmış durumda. Ve onlar da bunu net olarak söylüyorlar, ‘Bu iş artık yürümüyor’ diyorlar.”
Ahlak polisinin ülke maddelerine uygun davranmadığını tabir eden Keskin, “Bunun ötesinde devlet, yasal manada da bir hata işliyor. İran’daki ahlak polisi, maddelere uygun davranmıyor. Onların ö vazifesi İran yasalarında da yok” diye konuştu.
‘Kendi anlayışına nazaran bir insan modeli yaratmaya çalışıyor’
İran’daki sıkıntıya sadece “tesettür” perspektifinden bakmanın mevzuyu eksik yorumlamak manasına geleceğini söyleyen Keskin, “Bu yalnızca tesettürle indirgeyerek yorumlamak biraz eksik kalır. 1979’dan sonra İran İslam Cumhuriyeti, kendi İslami anlayışına nazaran bir insan modeli tasarladı ve insanların o formda yaşamasını istedi. Hem erkeklerin hem de kadınların” dedi.
‘Jiletle sakal kesmek yasaktı’
Erkeklere yönelik devlet baskılarından da bahseden Keskin şöyle devam etti: “Net olarak katılıyorum 1979’dan sonra jiletle sakal kesmek yasaktı. Berberlere gittiğiniz vakit ‘sakal kesemiyoruz’ diyorlar. Kot pantolon giymek yasaktı. Erkeklerin saç uzatmaları yasaktı. Bu yalnızca bayanlarla da ilgili değildi. Erkeklerin de nasıl giyinmesi gerektiğiyle ilgili devlet, muhakkak bir ölçüt belirlemişti. O ölçüte nazaran müdahale ediyordu. Bu yalnızca onunla ilgili de değil, ‘Neler satılacak?’, ‘Restorantlar nasıl hizmet verecek?’ üzere sorular vardı ve büsbütün toplumu kendilerine nazaran şekillendirme projeleri var. İşin en makûs tarafı da, bu durumun en fazla ziyanını bayanlar gördü. Bayanlar daha fazla zorbalık ve baskıya maruz kaldı. Devlet bir çok alanda geri çekildi, geri çekilmek zorunda kaldı.”
Ne olmuştu?
Mahsa Amini, saçının bir kısmı göründüğü gerekçesiyle ahlak polisi tarafından gözaltında darp edilmişti. Uğradığı darp nedeniyle hastaneye kaldırılan Amini, tedavisinin üçüncü gününde ömrünü yitirmişti. Amini’nin ahlak polisi tarafından katledilmesinin akabinde İranlı bayanlar sokaklara dökülmüştü.
Sokaklarda devam eden protestolarda kalabalık tarafından, “Kahrolsun şeriat”, “Humeyni’ye ölüm”, “Zalimlere ölüm” ve “Diktatöre ölüm” sloganları atılmıştı. Polis göstericilere plastik mermi ve biber gazıyla saldırmıştı.
İranlı bayanlar da protesto için baş örtülerini çıkararak slogan atmışlardı.
Amini’nin cenazesi ülkenin batısındaki Kürdistan eyaletine bağlı Sakkız kentinde çok sayıda kişinin iştirakiyle defnedilmişti. Toplanan kalabalık defin boyunca sloganlar atarken, cinayetin sorumlularının ortaya çıkarılmasını talep etmişti.
halktv.com.tr // Dış Haberler