Gökhan Karakaş / Maldivler – Yakın gelecek için yerküreyi tehdit eden en büyük etraf felaketi global iklim değişikliği. Global ısınmanın önüne geçilemezse kimi bölgelerin yaşanılamaz hale geleceği öngörülüyor. Maldivler’de tedbir alınmadığı takdirde yeryüzünden silinebilecek 50’ye yakın ülke ortasında. 1200 mercan adasından oluşan Maldivler, Hindistan ana karasına 750 km uzaklıkta ve adalarından yalnızca 300’ünde insan hayatı var. ABD Jeolojik Araştırma Merkezi (USGS) ile ABD Havacılık ve Uzay Ajansı (NASA) da iklim değişikliğinin vuracağı en savunmasız ülkelerin başına Maldivler’i oturtuyor. Yüzyılın sonuna kadar ülkesinin sular altında kalacağı gerçeğini dünyaya anlatmaya çalışan Maldivler Etraf ve Teknoloji Bakanı Aminat Şauna, büyük yok oluşu Hint Okyanusu’nun sunduğu eşsiz hoşlukların büsbütün sular altında kalacağını anlatarak duyuruyor.
Milyonlarca yılda oluştu
Maldivler’in kuzeyindeki Van’gaaru Adası’nda gerçekleştirdiğimiz dalışlarda insanoğlunun yerküreyi kurtarmak için hala bir şeyler yapabileceğini kanıtlayan canlılarla karşılaştık. Hemşire köpekbalıkları, orfoz sürüsü, melek balıkları, kelebek balıkları, anemon ömür alanı, Napolyon balıkları ve mercan kolonileri toplam yüzölçümü Gökçeada kadar olan ada ülkesinin yerküre ‘deki cennet olduğunu kanıtladı. Dünyanın en soğuk yeri Sibirya Vladivostok’tan başlayan su altı seyahatini Maldivler’de JW Marriott otelinde sürdüren Rus Aleksandr Davydov, ada ülkesiyle ilgili derdini “Milyonlarca yılda oluşan mercanların bu süratle giderse 50-60 yıl sonra yok olacağını bilmek bana huzursuzluk veriyor. Global iklim değişikliğinin yıkıcı tesirinden ekosistemin ne kadar etkileneceğini görmek için açık laboratuvar Maldivler’de dalmak yeterli” diye lisana getiriyor.
Resiflerde yok oluyor
Yüzyılın sonunu beklemeye gerek kalmadan cennet bahçesi Maldivler’in 2050 yılında yaşanmaz bir kara kesimi olacağı gerçeğini bilerek JW Marriott Oteli’nden gerçekleştirdiğimiz dalışlarda önderimiz Rus Aleksandr Davydov oldu. Dadydov’un Hint Okyanusu’na uzanan seyahati, doğduğu kent Sibirya Vladivostok’tan başlamış. Dünyanın en soğuk kentlerinden birinden tropik bir cennete uzanan hayatı boyunca tabiatın büyüleyici hoşluğunu anlamaya çalıştığını belirten Davydov, son yıllarda yaptığı dalışlar ve çalışmalarda global ısınmanın tesirini gözlemlediğini söylüyor:
“Son yıllardaki değişimi görüyorum. Mercan resiflerindeki kayıplar akıl almaz boyutta. Modüllerin kopması kadar kolonilerde azalma bizi üzüyor. Bu süratte giderse ekosistemin nasıl bir felaketle yok olacağın görmek için dalgıç olmak gerekmiyor. Ani fırtınalar, şiddetli rüzgârlar ve iddia edilemeyen hava olayları global bir felakete sürüklendiğimizi göstermiyor mu?”
Alışkanlıklar değişmezse…
Son yılların en romantik balayı seçeneklerinden Maldivler, Hint Okyanusu’nun cömertçe sunduğu eşsiz hoşluklarını turkuaz renkli denizi ve altın sarısı kumsallarıyla birleştirerek yeni evli çiftlere sunuyor. THY’nin İstanbul’dan her gün gerçekleştirdiği karşılıklı uçuşlarla Avrupa ve Amerika kıtalarından gelen çiftlerin de ilgi gösterdiği balayı tatilleri için atollerde (Mercan Adası) kurulan turizm tesisleri, dünyanın en lüks ve hayal ötesi tatilini vaat ederken, suyun altında gözlemlenen öteki bir gerçek insanoğlunun tüketim alışkanlıklarını değiştirmesi konusunda ihtarlarda bulunuyor. Türk Hava Yolları’nın Maldivler’in başşehri Male’ye düzenlediği seferle ulaştığımız ada ülkesi ziyaretçilerini, başlangıcı 30 milyon yıl öncesine kadar dayanan volkanik püskürmelerin deniz yüzeyini kaplamasıyla oluşan atollerin büyüleyici atmosferiyle karşılıyor. En yakın anakaraya 750 kilometre uzaklıktaki Maldivler, yılda 1.5 milyon turistin bıraktığı çöpleri yok edemediği için yapay bir çöp adası kuran nadir ülkelerden biri. Maldivler’in iklim değişikliğinin tesirlerini durdurmak üzere hayati bir mevzuda kâfi adımları atmadığını söylemek mümkün.
Uskumrunun büyük akrabaları ‘Merhaba’ dedi
Yaşam alanları tehlike altındaki cinslerin başında gelen köpekbalıklarından biriyle karşılaşmış olmanın heyecanını tabiatın kuralları gereği 1-2 dakika ile sonlandırarak uzaklaşırken, 14 metre derinlikte diğer bir büyüleyici buluşmanın içinde buluyoruz kendimizi. Yüzlerce bireyden oluşan altın kral balığı (Golden Trevally) sürüsü etrafımızı sararken içlerinde zargana, baraküda ve uskumru üzere tanıdık balıkların yakın akrabalarını görmenin memnunluğunu yaşadık. Balık sürüsünün yaklaşık bir dakika süren geçişi sırasında hiçbirinin birbirine çarpmadan hatta dalgıçların ortasından bile büyük ahenkle geçtiklerini görmek tabiatın harikulade istikrarının bir sonucuydu.
1200 adasıyla Gökçeada kadar
Volkanik püskürmenin oluşturduğu mercan adaları okyanusun güçlü mineralli yapısını etrafına saçarken güçlü akıntı sistemleriyle dünyanın en pak ve berrak kıyılarının da oluşmasını sağlıyor. Denizden yüksekliği yalnızca 2.4 metre olduğu için dünyanın en düz ülkesi Maldivler’in 1200 adasının toplam yüzölçümü Ege Denizi’ndeki Gökçeada kadar. İklim değişikliğinin yıkıcı tesirini 20 yıldır hisseden Maldivler, yüzyılın sonunda yani 2100 yılından itibaren yok olma tehlikesi yaşayan 30 ada ülkesinden biri. Karbon salınım oranlarının bu süratle sürmesi ve iklim değişikliğiyle birlikte buzulların erimesi dünyanın sıcaklığını yalnızca 2 derece artırırken Pasifik, Atlas ve Hint okyanusundaki ada ülkelerinin sonunu getirecek. Hükümetler Ortası İklim Değişikliği Paneli, 2030’a kadar global ısınmayı 1.5 derecenin altında tutulması tarafında kararlara imza atarken, Maldivler Etraf ve Teknoloji Bakanı Aminat Şauna ülkesindeki hayatın yüzde 80’inin bir metre yükseklikten az yerlerde kurulduğunu belirtirken yüzyılın sonundaki yok oluşa dikkat çekmeye çalışıyor. İklim değişikliğiyle yılda ortalama 3 milimetre artan deniz düzeyinin tüm ada ülkesini kaplayacağı tarih için öngörüler 2100 yılını işaret ediyor. Maldivler Bakanlar Konseyi, 2009 yılında bir toplantılarını suyun altı metre altında yaparak deniz düzeyinin yükselmesine global çapta dikkat çekmişti.
Çöp adası da var
İklim değişikliği kadar yıkıcı öbür bir etraf felaketi Maldivler’i tehdit ediyor. İnsanoğlunun tüketim alışkanlıklarının değişmediğinin göstergesi tek kullanımlık plastik atıklar 26 atol (Mercan Adası) topluluğundan oluşan Maldivler’in en büyük sıkıntılarından biri. Tek geçim kaynağı turizm olan ada ülkesinin çöp sıkıntısını çözmek için bir Thilafushi Adası çöp ada yapılmış. Başşehir Male’den 5 km uzaklıktaki Thilafushi adası 1992 yılından itibaren ada ülkesinin çöp meselesini çözmek için yapıldı. Her turistin günde 3-4 kg çöp bıraktığı ve 500 litre suya muhtaçlık duyduğu gerçeği 50 hektarlık adanın günde bir metre büyümesi manasına geliyor. 1.5 milyon turistin gerilerinde bıraktığı plastik atıkları yakılarak yok edilmeye çalışılırken diğer etraf felaketlerine yol açıyor. Gemilerle günde 300-350 ton çöpün getirildiği yapay ada, günde bir metre büyürken 150 Bangladeşli tarafından yönetim ediliyor.
Yeni mercan tarlaları oluşturuyorlar
Dünyanın 7 denizinde dalan Dadydov ile yaptığımız dalışlarda karşımıza çıkan hemşire köpekbalığı, kelebek balıkları Napolyon balığı, papağan balığı, anemon balıkları ve anemon hayat alanları, melek balıkları, orfoz sürüleri, altın kral balığı sürüsü, baraküdalar ve ıstakozlar insanoğlunun hala yerküre için bir şeyler yapabileceğinin ispatıydı. Hiç elbet 2,5 metre uzunluğuyla bir kayalığın altında dinlenen hemşire köpekbalığı en heyecan verici yırtıcı müsabakayı yaşatırken temiz hayat alanlarının insan tarafından hoyratça yok edildiği gerçeğini anımsatıyor. Köpekbalığını lakin tecrübemize ve ona ziyan vermeyeceğimize inandığı vakit gösterdiğini belirten Aleksandr Davydov, “Barbarca milyonlarca köpekbalığı katleden ve yalnızca yüzgeci için avladıktan sonra öldüren insanoğlu ekosisteme ne kadar büyük ziyan verdiğinin farkında değil. Bizler de etrafımızda yuvalanan üç hemşire köpekbalığını korumak için uğraş sarf ediyoruz. Adamız etrafında yıpranan mercanları korumak için çalışmalar yaparken yeni mercan tarlaları oluşturuyoruz” dedi.
Aleksandr Davydov, mercan resiflerinin korunması için deniz alanında yapay bir mercan bahçesiyle sorumluluğunu yerine getiriyor.