Çocuk İçin İçerik Derneği (ÇİÇEK), çocukların kendi bilişsel, duygusal ve fizikî gelişimlerine uygun içerikle müsabakaları, medyayı olabildiği kadar şuurlu ve faydalı halde kullanabilmeleri konusunda kıymetli konulara dikkat çekmek maksadıyla 20 Kasım Dünya Çocuk Hakları Günü kapsamında her yıl bir çalıştay gerçekleştirmektedir. Bu yıl, 7 Kasım 2022, Pazartesi günü düzenlenen “Çocuklar İçin Dost İçerikler” bahisli çalıştay kapsamında şu başlıklara karşılık arandı;
• Bir içeriği “çocuk dostu” yapan özellikler neler?
• Çocuk içeriklerindeki hangi ögeler riskli ve hassas tesirlere sahip?
• Çocuklar içerik seçerken “Çocuk Dostu” özellikler hakkında ne kadar bilgi sahibiler?
Çocuklara sorgulayabilecekleri ve seçim yapabilecekleri bir dünya sunulması gerektiğine inanan ÇİÇEK, çocuklara ait çalışmalar yapılırken onların görüşlerinin de alınmasının kıymetli olduğunu düşünerek “Çocuklar İçin Dost İçerikler Çalıştayı”nda bu alanlarda sorumlu devlet kurumları, içerik üreticileri ve uzmanlarla birlikte çocukların da görüşlerini aldı.
İki çocuk, iki yetişkin oturumu olmak üzere toplam dört oturumda gerçekleşen çalıştaya; kamu yöneticileri, alanında uzman eğitimciler, akademisyenler, senaristler, üretimciler, muharrirler, araştırmacılar, psikologlar ve oyun üreticilerinden oluşan 60 kişi ve 8-12 yaşları ortasında 40 çocuk katılarak görüşlerini paylaştılar.
Yetişkinlerden ve çocuklardan oluşan yaklaşık 100 kişinin katıldığı çalıştayda, temel olarak şu çarpıcı sonuca ulaşıldı; Eğitimciler ve anne-babalar, çocukların her izlediklerinden kısa yahut uzun periyotta olumsuz etkilenebileceklerini düşünseler de, çocuk iştirakçilerin her birinin medyada olup biten çabucak her şeyde farkındalıkları bulunduğu, hatta kendilerinden küçükleri de koruyabilecek donanım ve duyarlığa sahip, ileri seviyede birer medya okur müellifi oldukları ve şuurlu seçimler yapabildikleri görüldü.
Çalıştayda, çocuklardan ve yetişkinlerden alınan görüşler kapsamında şu tespitler yapıldı:
ÇOCUKLARIN İÇERİK İZLEME ALIŞKANLIKLARI:
• Macera, aksiyon, animasyon, güldürü, tansiyon ve endişe sinemalarından hoşlanıyorlar. İçinde hayvan karakterlerinin yer aldığı sinemaları seviyorlar.
• Ekran karşısında yalnızlar. Arkadaşlarıyla ya da anne babalarıyla içerik izlemeyi tercih etmiyorlar. Yetişkin içerikleri ile çocuk içerikleri farklı odalarda izleniyor.
• Kendi başlarınayken farklı, yanlarında ebeveynleri olduğunda farklı şeyler izliyorlar.
• Olumlu içerikleri arkadaşları ya da aileleriyle paylaşırken, olumsuz içerikle karşılaştıklarında sessizleşiyorlar.
• Bir sinema karakteri olsalar, gerçek hayatta rol model aldıkları karakterlere bürünmek istiyorlar.
• Şiddet ve zorbalığı ekranda görmek istemiyorlar.
• Cinsellik ve alkolle ilgili sahnelere çok hassas yaklaşarak bu cins içeriklerin çocuk içeriklerinde olmaması gerektiğini düşünüyorlar.
• İçerik 18+ olduğunda, şiddet ve dehşet içerdiğinde, ağır küfür ve argo sözler duyduklarında, ayıp ya da aşağılama içeren durumlarla karşılaştıklarında ya da pahalara karşı bir sahne izlediklerinde yayını kapatmak istiyorlar.
• Endişe içeriklerini eğlenceli buluyorlar.
• Sanıldığının tersine YouTuber olmak istemiyorlar. Linçlenme ve kendileriyle dalga geçilmesi ihtimali berbat hissettiriyor. Ayrıyeten sistemli olarak görüntü çekilmesi zorunluluğunu ağır buluyor ve hayatlarına dair pek çok şeyi paylaşmanın hayatlarını olumsuz etkileyebileceğini düşünüyorlar.
ÇOCUKLARIN YETİŞKİN DÜNYASINDAN BEKLENTİLERİ:
Ebeveynlerden Beklentiler:
• Çocuklar ağladıklarında eline direkt telefon verildiği için dijital bağımlılığın oluşmasında ebeveynlerinin hissesinin büyük olduğunu düşünüyorlar.
• 5 yaş ve altındaki çocuklara YouTube izletmemesi gerektiğine inanıyorlar. YouTube Kids üzere inançlı kanalların izletebileceğini, lakin tekrar de çocukların ne izlediklerinin takip etmesi gerektiğini belirtiyorlar.
• Çocukların, yaşlarına uygun içerikleri izleyebilmeleri için ailelerin rehberlik etmesi gerektiğini vurguluyorlar.
• Denetimin muhakkak gerektiğini, lakin bunun çocukları sıkmadan yapılmasının kıymetli olduğunu, aksi takdirde çocukların kendilerini saklayabileceklerini söylüyorlar. Öte yandan çocukların dünyayı keşfetmeye muhtaçlıklarının olduğunun da altını çiziyorlar.
Yayıncılardan Beklentileri:
• Bilhassa YouTube içerikleri oluşturulurken, çocukların da düşünülerek paylaşım yapılması gerektiğini belirtiyorlar.
• Çocuklara olumlu örnek olacak davranışlar sergilenip sergilenmediğinin denetim edilmesinin değerli olduğunu düşünüyorlar.
• Görüntülere yaş sonu koyulması, bunun görüntülerin başında belirtilmesi ve buna uyulması gerektiğine inanıyorlar.
• Berbat ve küfürlü kelamlar içeren görüntülerin paylaşılmaması, paylaşılanlar da kaldırılması gerektiğini belirtiyorlar.
• Yayınların uzmanlar tarafından denetim edilmesinin kıymetli olduğuna inanıyorlar.
YETİŞKİN OTURUMLARINDA UZLAŞILAN BAHİSLER:
• “Çocuk Dostu İçerik”; çocuklara kendilerini güzel ve inançta hissettiren, onların meraklı ve sorgulayan organik filozof kimliklerine uygun, çocukların hislerini, niyetlerini ve davranışlarını harekete geçiren, empati hislerine hitap eden, dinleyip gördüklerini kendilerince yorumlamalarına imkan sağlayan, çocuk gelişimi prensiplerine uygun ve çocukların haklarını kapsayıcı içerikler olarak tanımlandı.
• İçeriklerinin çocuklara “dost” olmayan istikametlerinin, hassas ve riskli ögelerinin da görece değil, bilimsel olarak tanımlanması ve kıymetlendirilmesi gerekiyor.
• Çocuk dostu içeriğin değişen ve dönüşen dünyada daima değiştiği ve her bir çocuğun gereksiniminin farklı olduğu göz önünde bulundurulmalı.
• Çocuk dostu içerik üretilirken çocukların nitelikli, kaliteli içerikler bekleyen akıllı beşerler olduğu düşünülerek hareket edilmeli. İçerik üreticileri, faydalı ve yaşa uygun içerikleri artırmalılar.
• Ülkemizde ekseriyetle çocuklara “Yarım saat kitap okursan, tabletini veririm” denilerek kitap mecburilik ve bir ceza; oyun ise ödül üzere sunuluyor. Bu durum çocuğun oyuna daha cazip bakmasına neden oluyor.
• Çocuklara yönelik içeriklerin seçiminde çocuğun ilgi alanları göz önünde bulundurulmalı ve onların seçimlerine de paha verilmeli.
• 0-6 yaş aralığındaki çocuklar için ebeveynlerinin rehberliği ehemmiyet taşıyor. 6 yaş ve üzerindeki çocukların ise sağlıklı medya seçimleri yapabilmeleri için bilinçlendirilmeleri ve güçlendirilmeleri gerekiyor.
• Aileler çocuklarının ekran kullanımlarını takip etmeli, bu bahiste çocuklarına hakikat örnek olmalı, çocuğun yaşına uygun içerikleri araştırarak onlara bu bahiste rehberlik etmeli ve birlikte yapabilecekleri etkinliklerle kaliteli vakit geçirerek onların becerilerini
desteklemeliler.
• Okullarda öğretimin yanı sıra eğlenme, toplumsallaşma ve çeşitli pahaları kazandırma üzere faaliyetler artırılmalı ve çocuklar dijital dünyada nasıl hareket edebilecekleri konusunda bilinçlendirilmeliler.
• Devlet, çocukların gelişimini olumsuz etkileyebilecek içeriklerin üretilmesini önlemeli ve öğretmenler ile ebeveynlerin eğitilmesini sağlamalı. Kültür istilası, cinsel algının değiştirilmesi üzere pek çok mevzuda kontrol rolünü üstlenmeli. Çocuklara yönelik üretilen dijital içeriklerin yaşa uygun tasarlanması konusunda bir düzenleme yapılmalı ve “Yaşa Uygun Tasarım Kanunu” yürürlüğe koyulmalı. Dijital dünyanın sağlıklı, verimli bir formda kullanılması ve riskli ögelere karşı çocukların korunması için kamu spotları oluşturulmalı.
• Bu alanda sorumluluğu olan kişi ve kurumlar ortak projeler geliştirmeli. Bir sektörel izleme kurulu kurularak bu komite altında devlet kurumları, içerik üreticileri, yayıncılar, STK’lar ve eğitim dünyası bir ortaya gelerek bu alanda ortak adımlar
atılmalılar.
ÇİÇEK DERNEĞİ HAKKINDA
Çocuk İçin İçerik Derneği (ÇİÇEK) 2017 yılında farklı alanlarda uzman olan akademisyenler, psikologlar, eğitimciler ve iletişimciler tarafından kurulan bağımsız bir sivil toplum kuruluşudur. Çiçek; dijitalleşmenin tesiriyle süratli, sınırsız sayıda ve kontrolsüzce üretilen içeriklerle bir ortada büyüyen çocuklara ve ebeveynlerine rehberlik yapmak gayesiyle yola çıkmıştır. “Doğru yaşa, gerçek içerik” ideolojisiyle her içeriğin sunabileceği kazanımların ve risklerin yaşa nazaran kıymetlendirilmesi gerektiğini savunuyor. Çocuklara yönelik üretilen kitapları, sinemaları, oyunları ve çocukların takip ettiği dijital kanal ve uygulamaları, bilimsel datalara dayanarak geliştirdiği içerik kıymetlendirme sistemi çerçevesinde inceliyor ve pahalandırıyor.