Türk Silahlı Kuvvetleri içindeki birtakım general ve subayların oluşturduğu 38 kişilik Ulusal Birlik Komitesi, 27 Mayıs 1960’ta sabaha karşı idareye el koydu.
Başbakan Adnan Menderes, birebir gün yurt gezisi kapsamında bulunduğu Kütahya’da Albay Muhsin Batur tarafından gözaltına alınarak Ankara’ya götürüldü ve daha sonra öbür tutuklu Demokrat Parti üyeleriyle Yassıada’da hapsedildi.
Yassıada’daki yargılamalar, 14 Ekim 1960’ta başladı ve 15 Eylül 1961’de karara bağlandı.
Türkiye demokrasisi, 17 Eylül 1961’de tarihinin en kara günlerinden birini yaşadı. 1950 seçimlerinde yüzde 52,7 oyla iktidara gelen ve 10 yıl müddetle başbakanlık yapan Adnan Menderes idam edildi.
TBMM tarafından 11 Nisan 1990’da kabul edilen bir kanunla Adnan Menderes ve onunla birlikte idam edilen arkadaşlarının prestijleri iade edildi.
Aynı kanun uyarınca Adnan Menderes, Hasan Polatkan ve Fatin Rüştü Güçlü’nün naaşı, 17 Eylül 1990’da İmralı’dan alınarak devlet merasimiyle İstanbul Vatan Caddesi’nde yaptırılan anıt mezara taşındı.
Tsk üçüncü sefer idareye el koydu
27 Mayıs 1960, 12 Mart 1971’deki muhtıralarla kesintiye uğrayan Türk demokrasisi, ordunun 12 Eylül 1980’de idareye bir defa daha el koymasıyla tekrar kesintiye uğradı. Parlamento feshedildi, siyasi faaliyetler durduruldu, tüm yurtta sıkıyönetim ve sokağa çıkma yasağı ilan edildi. Ulusal Güvenlik Kurulu Lideri Kenan Cihan, 13 Eylül 1980’de devlet başkanlığını üstlendi.
12 Eylül periyodundaki Ulusal Güvenlik Kurulu üyeleri ile bu devirde kurulan hükümetler ve Müracaat Meclisi’nde vazife alanların yargılanmasını önleyen Anayasa’nın süreksiz 15. unsurunun 12 Eylül 2010’da yapılan referandumun akabinde yürürlükten kaldırılmasıyla darbecilerin yargılanmasının önü açıldı.
Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, referandumun akabinde gelen şikayet dilekçelerini kıymetlendirerek, 12 Eylül sürecine ait soruşturma başlattı. Savcılığın hazırladığı iddianame, Ankara 12. Ağır Ceza Mahkemesince kabul edildi.
Askeri idarenin hayatta kalan üyelerinden periyodun Genelkurmay Lideri, 7. Cumhurbaşkanı Kenan Cihan ile devrin Hava Kuvvetleri Kumandanı emekli Orgeneral Tahsin Şahinkaya’nın yargılanmasına Nisan 2012’de başlandı.
Davayı 18 Haziran 2014’te karara bağlayan Ankara 10. Ağır Ceza Mahkemesi, sanıklar Kenan Cihan ve Tahsin Şahinkaya’yı, 765 sayılı TCK’nın “Devlet kuvvetleri aleyhine cürümler” başlıklı 146. hususu uyarınca evvel “ağırlaştırılmış müebbet hapis” cezasına çarptırdı, akabinde takdiri indirimle bu cezaları “müebbet mahpus cezasına” çevirdi.
Mahkeme, Cihan ve Şahinkaya hakkında, “askeri rütbelerin sökülmesini” düzenleyen Askeri Ceza Kanunu’nun 30. hususunun uygulanmasına da karar verdi. Cihan ile Şahinkaya’nın avukatı, kararın bozulması istemiyle, Ankara 10. Ağır Ceza Mahkemesine temyiz dilekçesi verdi. Yargıtay 16. Ceza Dairesinde temyiz incelemesi sürerken, Kenan Cihan 9 Mayıs 2015’te, Tahsin Şahinkaya 9 Temmuz 2015’te hayatını kaybetti. Vefatları nedeniyle Cihan ve Şahinkaya hakkında “kamu davasının ortadan kaldırılmasına” karar verildi.
Belli başlı öteki olaylar
12 Eylül
1624- Dünyanın birinci denizaltısı Londra’da test edildi.
1937- Dersim isyanının elebaşı Seyit İstek teslim oldu, yargılama sonucu 15 Kasım’da idam edildi.
1959- Sovyetler Birliği, Luna II roketini aya fırlattı.
1963- Türkiye ile Avrupa Ekonomik Topluluğu ortasında İştirak Mutabakatı imzalandı.
1980- Türkiye’de ordu idareye el koydu. Parlamento feshedildi, siyasi faaliyetler durduruldu, tüm yurtta sıkıyönetim ve sokağa çıkma yasağı ilan edildi.
1996- Türkiye, 2 bin 500 Iraklı Kürt’ün ülkeye girmesine müsaade verdi.
2010 – Anayasa değişikliği, halk oylamasıyla kabul edildi. Geçerli oyların yüzde 57,88’i “Evet”, yüzde 42,12’si ise “Hayır” çıktı.
2012 – Anadolu Ajansının yeni hizmeti “AA Finans Haberleri Terminali” İstanbul Menkul Değerler Borsası (İMKB) seans salonunda hizmete girdi.
2013- ABD’de, 11 Eylül ataklarında ömrünü yitiren kurbanların sayısı kadar Kur’an-ı Kerim yakmaya hazırlanan papaz tutuklandı.
2015- Hindistan’ın Madya Pradeş eyaletine bağlı Petlawad kentindeki bir lokantada meydana gelen patlamada 90 kişi öldü.
2015- Uzayda toplam 879 gün geçirerek bu alanda rekor kıran Rus kozmonot Gennady Padalka Dünya’ya döndü.
2016- Van’da AK Parti Vilayet Başkanlığı önündeki polis noktasına bomba yüklü araçla akın düzenlendi. Atakta 46’sı sivil, 50 kişi yaralandı.
2018 – Güney Sudan’da yıllardır süren iç savaş, muhalifler ve hükümetin Etiyopya’nın başşehri Addis Ababa’da düzenlenen 33. Hükümetler Ortası Kalkınma Otoritesi Devlet ve Hükümet Liderleri Toplantısı’nda imzaladığı kesin barış antlaşmasıyla sona erdi.
2020- İçişleri Bakanlığından kentler ortası yolcu nakliyatında HES kodu mecburiliği genelgesi yayımlandı.
2020- Ulusal Savunma Bakanlığınca (MSB), Irak ve Suriye’nin kuzeyinde yürütülen başarılı operasyonlarla son 24 saatte 21, son 10 günde ise 118 PKK/YPG’li teröristin etkisiz hale getirildiği bildirildi.
2020- Giresunlu kemençe üstadı Katip Şadi, 88 yaşında hayatını kaybetti.
2021 – Batı Karadeniz’de yaşanan sel felaketinde 82 kişi hayatını yitirdi.
2021- Federal Soruşturma Ofisi (FBI), 11 Eylül terör akınlarıyla ilgili soruşturmalarına dayanan ve bugüne kadar kapalı olan evrakların birincisini ABD Lideri Joe Biden’ın talimatıyla halka açtı.
13 Eylül
490 – Yunanlılar, Marathon Savaşı’nda Darius komutasındaki Persleri yendi.
1705 – Osmanlı Devleti’ne sığınan Macar Hükümdarı Tökeli İmre, İzmit’te öldü.
1871 – Gazeteci, müellif, şair Şinasi 45 yaşında öldü.
1919 – Sivas’ta İrade-i Ulusala gazetesi yayımlanmaya başlandı.
1921 – Sakarya Meydan Savaşı kazanıldı.
1965 – Beatles “Yesterday”i çıkardı. Küme, birinci Grammy mükafatını 1964 yılında “En Âlâ Grup” kısmında aldı.
1968 – Arnavutluk, Varşova Paktı’ndan ayrıldı.
1980 – Ulusal Güvenlik Kurulu Lideri Kenan Cihan, Devlet Başkanlığını üstlendi.
1987 – Demokratik Sol Parti Genel Lideri Rahşan Ecevit vazifesinden ayrıldı. Yerine oy birliğiyle Bülent Ecevit seçildi.
1991- Futbolun “Taçsız Kralı” Metin Oktay, 55 yaşında geçirdiği trafik kazasında hayatını kaybetti.
1997- Polonya’da yapılan Dünya Grekoromen Güreş Şampiyonası’nda Onur Eroğlu ile Ercan Yıldız altın madalya kazandı.
2008- Piyanist ve Bestekar Fazıl Say, Almanya’nın itibarlı müzik şenlikleri ortasında yer alan Bremen Müzik Şenliği’nin 2008 yılı mükafatına layık görüldü.
2012 – Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği Özel Temsilcisi Angelina Jolie, Türkiye’ye sığınan Suriyelileri ziyaret etmek gayesiyle Gaziantep’e geldi. Kamplarda incelemelerde bulunan Jolie, Ankara’ya geçerek, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından 14 Eylül’de Çankaya Köşkü’nde kabul edildi.
2016- Adalet Bakanlığı, 15 Temmuz darbe teşebbüsünün “emrini verdiği, komuta ettiği” gerekçesiyle ABD’ye Fetullahçı Terör Örgütü (FETÖ) elebaşı Fetullah Gülen’e ait birinci süreksiz tutuklanma talebini iletti.
2016- Konya’da Çatalhöyük kazılarında, milattan evvel 8000-5500 Neolitik Devir’e ilişkin, yüksek kalitede işçilikle yapılması ve bedeninin tüm modüllerinin noksansız bulunması hasebiyle “eşsiz” olarak nitelendirilen bir insan heykelciği ortaya çıkarıldı.
2017- Galatasaray Bayan Basketbol Ekibi Yardımcı Antrenörü Nevriye Yılmaz, FIBA Bayanlar Avrupa Ligi tarihinin en âlâ oyuncusu seçildi.
2019- AK Parti’de kesin ihraç talebiyle Merkez Disiplin Heyetine sevk edilen eski başbakan Ahmet Davutoğlu, parti üyeliğinden istifa etti.
2021- Fransa’da tecavüzle suçlanan ve hakkında soruşturma açılan İçişleri Bakanı Gerald Darmanin’ın yargılanmamasına karar verildi.
14 Eylül
1829- Ruslar ile Edirne Antlaşması imzalandı.
1867- Karl Marx’ın yazdığı Kapital’in birinci cildi yayımlandı.
1960- Irak, İran, Kuveyt, Suudi Arabistan ve Venezuela, OPEC’i kurdu.
1966- Dördüncü Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel, 71 yaşında hayatını kaybetti.
1969- Balkan Boks Şampiyonası’nda Seyfi Tatar ile Celal Sandal şampiyon oldu.
1974- Sinema oyuncusu ve direktörü Yılmaz Güney, Adana’nın Yumurtalık ilçesi yargıcı Sefa Memnun’u öldürdü.
1981- Amerikan asıllı aktris ve Monaco Prensesi Grace Kelly, trafik kazasında hayatını yitirdi.
1982- Lübnan Devlet Lideri Beşir Cemayel, bombalı akında öldürüldü.
1999- YÖK Rektörler Komitesi, üniversite yerleşkelerinde, açık ya da kapalı alanlarda türbanı yasaklayan ortak karar aldı. Kimlik kartındaki fotoğraflar ile derslikler, laboratuvarlar, toplumsal tesis ve spor alanlarında da türban yasağı konuldu.
2015- İsrail askerleri, 50 civarında Yahudi yerleşimci ile Tarım Bakanı Uri Ariel’in Mescid-i Aksa’ya girmesini protesto eden Filistinlilere Mescid-i Aksa’da müdahale etti.
2016- Hakkari’de 1 Kasım Milletvekili Genel Seçimi’nde AK Parti 1. sıra adayı olan Ahmet Budak, Şemdinli ilçesindeki konutunun önünde PKK’lı teröristlerin uzun namlulu silahlarla düzenlediği hücum sonucu hayatını kaybetti.
2017- Singapur’un birinci bayan Cumhurbaşkanı seçilen Halime Yakub, tıpkı vakitte dünyada da birinci başörtülü cumhurbaşkanı oldu.
2020- Venüs’ün atmosferinde oksijensiz ortamlarda yaşayabilen mikroplar tarafından üretilen fosfin gazı bulunduğu keşfedildi.
15 Eylül
1890- Ünlü polisiye müellifi, dedektif “Hercule Poirot”nun yaratıcısı Agatha Christie doğdu.
1910- Osmanlı Sosyalist Fırkası kuruldu.
1916- Savaşta birinci tank, İngiliz birlikleri tarafından, Birinci Dünya Savaşı sırasında, Fransa’nın Somme yöresinde kullanıldı.
1923- Lozan Antlaşması uyarınca Edirne’ye bağlı Karaağaç istasyonu Yunanlılardan teslim alındı.
1923- Türkiye’de birinci yüzme yarışı, Galatasaray Kulübü’nce İstanbul Büyükada’da düzenlendi.
1928- İskoç bakteriyolog Alexander Fleming, pek çok ziyanlı bakteriyi yok edebilen küfü bularak “penicillium notatum” ismini verdi.
1929- Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliğinin birinci standı Ankara’da açıldı.
1949- Seçimleri kazanan Konrad Adenauer, Federal Almanya’nın birinci şansölyesi oldu.
1955- Türk Parasının Değerini Müdafaa Hakkındaki Kararname yürürlüğe girdi.
1961- Yassıada Mahkemesi, kapatılan DP’nin 15 üyesi hakkında mevt, 32 üyesi hakkında müebbet mahpus cezası verildiğini açıkladı.
1971- Greenpeace (Yeşilbarış) etraf örgütü kuruldu.
1972- Bestekar Ulvi Cemal Erkin, 66 yaşında Ankara’da vefat etti.
1982- İsrail, Beyrut’u işgal etti.
2002- Manisa Etnografya ve Arkeoloji Müzesi soyuldu. Soygunda, Helenistik periyoda ilişkin “Marsyas” ve Roma devrine ilişkin “Eros” heykelleri çalındı.
2002- Tiyatro ve sinema sanatkarı Şükran Güngör, tedavi gördüğü Vehbi Koç Vakfı Amerikan Hastanesi’nde 76 yaşında vefat etti.
2008- ABD’de Kara Pazartesi: ABD’nin dördüncü büyük yatırım bankası durumundaki Lehman Brothers, kredi krizi nedeniyle girdiği güç durumdan kurtulamayarak iflas müracaatında bulundu.
2011- Mehmet Ağar, “Susurluk” davasında, “cürüm işlemek için silahlı teşekkül oluşturmak” suçlamasıyla 5 yıl mahpus cezasına çarptırıldı.
2016- Ağrı’nın Doğubeyazıt ilçesine bağlı Gökçebulak köyü mevkisindeki korucu noktalarında PKK’lı teröristlerce düzenlenen akında 7 korucu, 2 asker ve 1 emekli köy korucusu şehit oldu.
2017- Kazakistan’ın başşehri Astana’da 6’ncısı düzenlenen Suriye bahisli toplantıda taraflar Suriye’nin İdlib vilayetinde oluşturulacak “çatışmasızlık bölgesi”yle ilgili mutabakata vardı.
2018- Avrupa 22 Yaş Altı Erkekler Tekerlekli Sandalye Basketbol Şampiyonası’nda Türkiye, finalde Almanya’yı 67-74 yenerek şampiyon oldu.
2020- Avukatların bulundukları yerlerden duruşmaya görüntü konferansla katılmalarını sağlayan “e-Duruşma” uygulaması, Ankara Batı Adliyesi 1. Tüketici Mahkemesinde görülen duruşmayla başladı.
16 Eylül
1889- II. Abdülhamid’in dostluk hedefiyle Japonya’ya gönderdiği Ertuğrul Firkateyni, dönüş yolunda, Funakora kıyılarında fırtınaya tutuldu, gemi kayalara çarparak parçalandı. 540 denizci öldü, 6 subay ve 63 er kurtuldu.
1909- Türkiye’deki birinci dişçilik okulu, Kadırga’daki Menemenli Mustafa Paşa Konağı’nda, “Darülfünun-u Osmanlı Tıp Fakültesi Eczacı ve Dişçi Kabile ve Hastabakıcı Mekteb” ismiyle açıldı.
1924- Gürcistan Sovyet Cumhuriyeti’ndeki ayaklanma sert biçimde bastırıldı.
1935- Türk Ulusal Güreş Kadrosu Balkan şampiyonu oldu.
1935- Kayseri Bez Fabrikası, Başbakan İsmet İnönü tarafından açıldı.
1938- Bulgaristan’daki Türk okullarında öğretimin Türk harfleriyle yapılmasına karar verildi.
1949- Yunanistan’da iç savaş sona erdi.
1950- Türkiye’nin, Kuzey Atlantik Antlaşması Teşkilatına (NATO) girme başvurusu reddedildi.
1953- Birinci sinemaskop film gösterimi New York’ta yapıldı.
1961- Menderes Hükümeti Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Güçlü ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan, İmralı Adası’nda idam edildi.
1963- Ahmet bin Bella, Cezayir’in birinci devlet lideri oldu.
1977- Yunan asıllı soprano Maria Callas 54 yaşında Paris’te öldü.
1978- İran’da bir dakika süren sarsıntıda 20 bin kişi öldü.
1992- Erdal İnönü, Sosyalist Enternasyonal’in lider yardımcılığına seçildi.
2002- Bakü-Ceyhan Boru Çizgisi’nin temeli atıldı.
2005- Tiyatro ve sinema sanatkarı Pekcan Koşar, Yalova’nın Çınarcık ilçesinde 70 yaşında hayatını kaybetti.
2013- Çanakkale’nin Gökçeada ilçesinde 1951’de kurulan ve 1964’te kurucusunun isteğiyle kapatılan Özel Gökçeada Rum İlkokulunda, yarım asır sonra ders zili çaldı.
2016- Sanatçı Tarık Akan, İstanbul’da tedavi gördüğü özel hastanede 67 yaşında hayatını kaybetti.
2016- Pakistan’ın kuzeybatısındaki bir mescide düzenlenen bombalı taarruzda 16 kişi öldü, 25 kişi yaralandı.
2017- Mısır’da Yargıtay, darbeyle misyonundan edilen Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi hakkında verilen 40 yıl mahpus cezasını müebbete çevirdi.
2018- NASA, kutuplardaki buz değişimlerini incelemek gayesiyle uzaya 1 milyar dolarlık uydu fırlattı.
2019- BM, Myanmar hükümetinin Arakanlı Müslümanlara karşı şiddet aksiyonlarının “soykırım niyetiyle” yapıldığının yeni kanıtlarla pekiştiği ve hükümetin Müslümanlara karşı “sistematik ve geniş çaplı insanlık dışı hareket ve zulmünün” sürdüğünü duyurdu.
2020- Sıhhat Bakanlığının müsaadesiyle Çin Sinovac aşısının Türkiye’deki birinci uygulamasına Hacettepe Üniversitesinde 3 istekli sıhhat çalışanıyla başlandı.
2021 – Ordu’nun Fatsa ilçesi Kurtuluş Mahallesi’nde, yol üretim çalışması sırasında yaklaşık 2 bin yıllık olduğu iddia edilen, içerisinde insan kemik kalıntıları ile ziynet eşyalarının yer aldığı lahit mezar bulundu.
2021- Elon Musk’ın şirketi SpaceX 4 “amatör astronotu” yörüngeye gönderdi.
17 Eylül
1787- ABD Anayasası kabul edildi.
1908- Havacı Orwill Wright ve birlikte uçtuğu arkadaşı Thomas E. Selfridge, uçak kazası geçirdi. Kazada ölen Selfridge, uçak kazasında ömrünü yitiren birinci insan oldu.
1934- Türkiye, Cemiyeti Akvam (Milletler Cemiyeti) üyeliğine kabul edildi.
1941- İngiliz ve Sovyet işgali altındaki İran’da Şah İstek tahttan indirildi, yerine oğlu Muhammed İstek Pehlevi geçti.
1961- Adnan Menderes idam edildi. Ulusal Birlik Komitesi, 65 yaşını aşan Celal Bayar ile idam kararları oy çokluğuyla alınan öteki mahkumların cezalarını müebbet mahpusa çevirdi.
1967- Kayseri’de yapılan Kayserispor-Sivasspor futbol maçında çıkan olaylarda 40 kişi öldü, çok sayıda kişi yaralandı.
1996- ABD Lideri Bill Clinton, Kuveyt’e 3 bin 500 asker gönderdi. Bill Clinton, Irak’ı saldırgan davranışlarına son vermesi konusunda uyardı.
2009- Münevver Karabulut’un katil zanlısı Cem Garipoğlu, İstanbul-Bahçelievler’de avukatı tarafından emniyet güçlerine teslim edildi.
2012 – Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, vefatıyla ilgili tezler üzerine soruşturma yürüttüğü 8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın mezarının açılarak inceleme yapılmasına karar verdi.
2012- Otoyollarda Süratli Geçiş Sistemi (HGS) periyodu başladı.
2017- Irak Ulusal Güvenlik Kurulu, Irak Kürt Bölgesel İdaresi’nin (IKBY), 25 Eylül’de düzenlemeyi planladığı bağımsızlık referandumunu anayasaya karşıt olduğu için reddetti.
2018- Türkiye ve Rusya ortasında, “İdlib Gerginliğin Azaltılması Bölgesindeki Durumun İstikrarlaştırılmasına Ait Mutabakat Zaptı” imzalandı.
2020- Anayasa Mahkemesi Genel Heyeti, durdurulan MİT tırlarının imajlarını Cumhuriyet gazetesine verdiği teziyle yargılandığı davada 5 yıl 10 ay mahpus cezası alan Enis Berberoğlu’nun, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkı ile kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının oy birliğiyle ihlal edildiğine, ihlalin sonuçlarının ortadan kaldırılması için tekrar yargılama yapılmak üzere kararın Yargıtaya gönderilmesine hükmetti.
2021 – Nitelikli yatırımcı ve iş gücünü Türkiye’ye çekmek hedefiyle hazırlanan ve Türkiye’de süresiz çalışma ve ikamet hakkı sağlayan “Turkuaz Kart” uygulaması başlatıldı, birinci kart, iş insanı Steven Young’a teslim edildi.
18 Eylül
1851- Amerikan gazetesi New York Times yayımlanmaya başlandı.
1934- Sovyetler Birliği, Milletler Cemiyeti’ne girdi.
1948- Pakistan’ın Kurucusu Muhammed Ali Cinnah öldü.
1956- Efes’te 1926’dan beri sürdürülen arkeolojik hafriyatlarda, “Prytaneion” ismi verilen kısımda, dünyaca ünlü Artemis heykeli gün ışığına çıkarıldı.
1961- Yassıada mahkumları Kayseri Cezaevi’ne nakledildi.
1962- Kıbrıs’ta Rauf Denktaş’a suikast teşebbüsünde bulunuldu.
1970- Rock yıldızı Jimy Hendrix, çok dozda uyuşturucudan öldü.
1978- ABD Lideri Jimmy Carter öncülüğünde, Mısır Devlet Lideri Enver Sedat ve İsrail Başbakanı Menahem Begin, barış mutabakatı imzaladı.
1993- Saz sanatkarı Nida Tüfekçi 64 yaşında vefat etti.
1997- “Bizimkiler” televizyon dizisinin “Hakim Bey”i, tiyatro ve sinema sanatkarı Orhan Çağman 70 yaşında vefat etti.
2005- Afganistan’da 1969’dan bu yana birinci parlamento seçimleri yapıldı.
2012- BDP İstanbul Milletvekili Sebahat Tuncel, “terör örgütü üyesi olma” kabahatinden hakkında açılan davada 8 yıl 9 ay mahpus cezası aldı.
2021- Cezayir’de iç savaşın akabinde 1999’da misyona gelen ve ülkeyi 20 yıl boyunca yöneten eski Cumhurbaşkanı Abdulaziz Buteflika 84 yaşında hayatını kaybetti.