Büyük Britanya Kraliçesi, 15 ülke ile Commonwealth (İngiliz Milletler Topluluğu) üyesi 44 ülkenin Devlet Lideri II. Elizabeth öldü. Bir zaman kapandığına kuşku yok. Onunla büyüyen neredeyse bir kaç jenerasyon var, onlar üzerinde travmatik bir tesir yaratacağı da kesin. Büyük bir emperyal gücün yapıp ettiklerinden birinci derecede sorumludur. Mevti bu açıdan da dikkat cazip elbette.
Şubat 1952’de hükümdar olduğunda haberi yoktu bundan. Babası VI. George hasta yatağında son nefesini verirken Elizabeth Kenya’da safarideydi zira. Gelişmiş olsun ya da olmasın her toplumda mitler, efsaneler, yakıştırmalar olur. Kraliyet mensuplarından biri safarideki Elizabeth’in başının üzerinde bir kartalın yükseldiğini argüman etmiştir, Kral yatağında son nefesini verdiği anda.
Tutuculuktan ılımlılığa
Kutsallık atfedilmemiş hükümdar olur mu hiç? Yalnızca başında kartal “yükselten” bir birey kelam konusu değildir. Tahta oturtulduğunda ellerine, alnına, göğsüne kutsal yağ süren koca bir “kutsama” geleneği vardır. Sevelim sevmeyelim monarşiyi istikrarda tuttu daima. Vazifesi buydu elbette. Monarşinin yanılgı yapmazlığına o kadar inanmıştı ki, şayet bir yanılgı olsa bile bu görülmemeliydi. Kendi taç giyme merasiminin televizyonda yayınlanmasına karşı çıkması bundandı.
Ama müdafaaya çalıştığı krallığının hataları konusunda bu kadar titiz olduğu söylenemez. İmparatorluğunun öteki uluslara çektirdiği acıları da kendi halkına yüklediği vergi yükünü de görmezden geldi. Kendisi dahil monarşi mensuplarının vergi vermelerine 1993’de razı olabildi. Lakin büyüsü nedir bilinmez, kendisine en karşı olanların bile hürmetini kazanabildi. Bunlar ortasında beni en çok şaşırtan Emekçi Partisi’nin eski başkanı Jeremy Corbyn olmuştur. O uzlaşmaz üzere görünen monarşi aksiliğinden “krallığın güzelleştirilmeye muhtaç yanları var” noktasına gelmesini farklı bulmuşumdur Corbyn’nin.
Üçüncü sıradayken taç giydi
Aslında tahtın üçüncü varisiydi Elizabeth. Öncelik amcası Galler Prensi Edward’ındı. Büyükbabası V. George 1936 yılının Ocak ayında ölünce Edward kral oldu, lakin kısa mühlet sonra Amerikalı Simpson’a olan aşkı yüzünden tahttan feragat edince kardeşi, Elizabeth’in babası, VI. George 12 Mayıs 1937’de taç giydi. Babasının 1953’de vefatıyla tahta oturan Elizabeth hiç okula ya da üniversiteye gitmedi. Olağan ki hukuk, tarih ile son derece uygun konuştuğu bilinen Fransızca eğitimini sarayda aldı. Araba tamirciliği ile atlar konusundaki uzmanlığı lisanlara destandı.
Uzun hükümranlığı boyunca Krallık’ın eski sömürgelerinin birçok bağımsızlığına kavuştu. Bir kısmı İngiliz Milletler Topluluğu ismi altında bir ortada tutulmaya çalışılıyor. Fakat bunun da uzun sürmeyeceğinin işaretleri var. Örneğin 1966’da bağımsızlığına kavuşan Barbados adası, Cumhuriyet ilan ederek Kraliçe Elizabeth’in Devlet Başkanlığı’nı feshetti. Gerisinin gelmesi ihtimali de var.
En zenginlerdendi
Birleşik Krallık’ta saraydan, kaleye, kır mülküne kadar değişen altı mülkü, altı yüz milyon dolar olduğu varsayım edilen ferdî serveti ile en güçlü hükümdarlardan biriydi. Sıkıldıkça kaçmayı sevdiği yer, hayatını yitirdiği Balmoral Şatosu’ydu.
Hükümdarların ölümlerinin duyurulması bile bıktırcı protokollere bağlı Birleşik Krallık’ta. Nelerolduğu tam olarak bilinemez. Bilinen tek şey Kraliçe’nin öldüğünü halkın asla evvelce duymadığı. Kraliçe’nin mevt haberi “London Bridge” ismini taşıyan bir dizi prosedür uyarınca en son halka ulaştı. Babası VI. George’un vefatı “Hyde Park Corner”, annesi Kraliçe Mary’nin ki de “Pay Bridge” kod isimleriyle anılan prosedürlerle duyurulmuştu. Kraliçe’nin Özel Sekreteri vefat haberini Başbakan’a inançlı bir telefon sınırından “Londra Köprüsü çöktü” diyerek bildirdi. Tüm bu operasyonları Dışişleri Bakanlığı’na bağlı olan, ancak yeri asla açıklanmayan Global Müdahale Merkezi yönetiyor.
Resmi haber kurumu BBC’nin Kraliyet muhabirleri bu türlü bir durumda ne yapacaklarına ait tertipli eğitim alırlar. Kraliçe’nin mevti onlara bir Soğuk Savaş devri metodu olan Rats (Radyo İhtar İletim Sistemi) ile haber verildi. Radyolarda, televizyonlarda yayın yapan DJ’ler de karşılarındaki panoda mavi ışıkların flaş yapmasıyla haberdar oldular hükümdarın vefatından. Bu ortada cenazeyi izleyen tüm gazetecilerin siyah grup elbiseli, kravatlı olmaları gerekecek.
Kraliçe öldü Yaşasın Kral
Tahtı herhalde en uzun mühlet bekleyen dünyadaki tek veliaht olan Prens Charles’ın III. Charles ismiyle kral olduğu duyuruldu. Tam ismi Charles Philip Arthur George olan Prens’in bu isimler dışında bir isim seçme imkanı yoktu kral olduğunda. Charles’ı seçtiği anlaşıldı. Öncelikle cenazeden sonra gelenekler uyarınca İskoçya, Kuzey İrlanda ile Galler’i ziyaret edecek. Hükümdar olarak birinci konuşmasını St James Sarayı’nda gerçekleştirmesi bekleniyor. Kral III. Charles’ın taç giyme merasimi cenazeden birkaç ay sonra yapılacak bu ortada. Olağan yıllardır taşıdığı Galler Prensi unvanı çabucak değilse de kısa bir müddet sonra oğlu Prens William’a geçecek.
Zor bir vakitte Kral olduğuna kuşku yok III. Charles’ın. İskoçya’nın bu kere kesin olarak Krallık’tan ayrılmaya hazırlandığı, eski sömürgelerinin İngiliz Milletler Topluluğu’ndan kopmaya niyetlendiği, kardeşi Andrew’ün seks skandallarıyla monarşinin isminin lekelendiği bir devirde geçti tahta.
Çeşitli hanedanlarla nerdeyse bin yıldan fazla var olan bir imparatorluk bu. Hükümdar değişiminin, artık gözyaşı dökseler de, halk için faydalı bir tarafı yok elbette.
Belki de en gerçek değerlendirmeyi Büyük Britanya Komünist Partisi yaptı: “Elizabeth Windsor, yönettiği krallığı daha yoksul, servet ve gelir açısından daha büyük eşitsizlik, müstehcenlik, vurgun, vergi kaçakçılığı ve saldırgan emperyalist faaliyetler içinde bırakarak öldü”.
Doğru kelama ne denir?