ANKARA – Cumhur İttifakı’nın geçtiğimiz yasama devri Meclis’e getirdiği, toplumsal medya ve internet haberciliğine dönük düzenlemeler içeren kanun teklifinin görüşmelerinin bu hafta başlaması bekleniyor.
Basın Kurulu, Çağdaş Gazeteciler Derneği, Diplomasi Muhabirleri Derneği, İktisat Muhabirleri Derneği, Gazeteciler Cemiyeti, Haber-Sen, İzmir Gazeteciler Cemiyeti, Parlamento Muhabirleri Derneği, Türkiye Foto Muhabirleri Derneği, Türkiye Gazeteciler Sendikası’ndan oluşan Medya Dayanışma Kümesi ‘Sansür Yasası’na karşı Meclis’te açıklamalarda bulundu. Basın meslek örgütlerinin açıklamasına, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), Halkların Demokratik Partisi (HDP), Demokrasi ve Atılım Partisi (DEVA) Milletvekilleri de takviye verdi.
10 basın meslek örgütünün sansür maddesine karşı yaptığı ortak açıklamada, istenmeyen haberi yapanın yanı sıra yayanın da ceza alacağı, mahallî gazetelerin ağır darbe alacağı, mahallî gazete ile internet sitesi ortasındaki farkın azalacağı, toplumsal medya paylaşımlarına ceza ve internet sitelerinin davalara ‘boğulacağı’ söz edildi. Açıklamada, basın kartının manasının kalmayacağı, Basın İlan Kurumu’nun ‘ceza kurumu’ olacağı ve mesleksel gayret edenlere daha ağır cezalar geleceği kaydedildi.
Basın meslek örgütlerinin yaptığı açıklamadan başlıklar şu formda:
İFADE ÖZGÜRLÜĞÜNE PÜRÜZ: Yasa teklifi tabir özgürlüğünün önünde tarihimizin en büyük pürüzü olarak dikilecek 29’uncu husus ile ‘Halkı yanıltıcıyı bilgiyi alenen yaymak’ üzere bir yeni hata tarifi oluşacak. Muğlak ve ucu açık tabirlerle hangi savcının hangi yanlış bilgiyi yayanlarla ilgili harekete geçeceği bilinemeyecek. Toplumsal medyada eleştirel paylaşımlar, ‘dezenformasyon’ olarak suçlanabilecek. Palavra haberi yapanın yanı sıra yayan sözü getirilerek demokrasiyi ve tabir özgürlüğü unsurunu temelinden sarsıp çökertecek pek çok uygulamayla karşı karşıya kalınacak.
RESMİ İLAN GELİRLERİNDE AZALMA: Mahallî gazetelerimizin ana hayat kaynağı olan resmi ilan gelirlerinin yüzde 75 oranında azalması kelam konusu olacak. Mahallî gazeteler bu darbeyi aldığı takdirde çalışan yaklaşık 8 bin meslektaşımız için işsiz kalma tehlikesi doğacak. İnternet siteleri Basın İlan Kurumu havuzuna dâhil edilirken, yeni kaynak yaratılmadığı için, ilan pastasından alınan hisse düzgünce küçülecek. Resmi ilan yayınlama hakkına sahip 953 gazetenin yaklaşık 30’u yaygın, geri kalanı mahallî gazetedir. Resmi ilan yayın hakkı bekleyen gazeteleri de hesaba kattığımızda yaklaşık 1000 gazete için gelirlerini değerli ölçüde kaybetme riski oluşacak.
YEREL GAZETELER: İnternet haber sitelerine ilişkin mevzuat düzenlemelerinin sonra yapılacağının belirtilmesi büyük boşluk yaratıyor. Lokal yazılı basın kazanılmış hakları açısından, eşit maliyet, eşit fonksiyon istikametlerinden ziyana uğrayacak. Kurumsallaşmış, varlığını sürdüren, istihdam yaratan, yıllarca vergisini ödeyerek mesleğe hizmet etmiş mahallî gazeteler ile bir müddet evvel kurulmuş kurumların eşit statü kazanma tehlikesi doğacak. Lokal gazetelerimizde haberin doğruluğuna ait eşik bekçiliği vazifesi muhabir, editör, yazı işleri müdürü, genel yayın direktörü üzere üç yetkiliden geçerken bu fonksiyonu zayıflatacak taraflar oluşabilecek.
SOSYAL MEDYA PAYLAŞIMLARINA CEZA: İktidarlar tarafından tehlikeli görünen toplumsal medya paylaşımları ağır cezaya maruz kalacak. Kapalı anlık iletileşme uygulamaları, görüşmelere ait bilgileri BTK’ya verecek.
İNTERNET BASINI VE BASIN KARTI: Teklifin bir nebze olumlu sayılabilecek yanı, internet basınında çalışan meslektaşlarımıza gazeteci statüsü kazandırması ve bu yolla basın kartı alma yolunun açılması. Bu duruma rağmen muhakkak kurallarda internet basınına yönelik ağır yaptırımlar da öngörülmekte. Teslim ve koruma yükümlülüğünü yerine getirmeyen internet sitesine, 1 milyar liraya kadar ceza verilebilecek. “Haber Sitesi” vasfını yitirenler internet sitelerinde çalışan gazetecilerin ferdî hakkı olan basın kartı da ellerinden alınacak.
İNTERNET SİTELERİNE DAVA ARTACAK: Ferdî hakların korunması kıymetli lakin bu haliyle internet siteleri için kaotik bir süreç yaşanabilecek. Yazılı medyada dava açmak için tanınan “yayın tarihinden itibaren 4 aylık süre”, internet basınında yayın tarihinden itibaren değil “şikâyet tarihinden itibaren” başlatılacak. Yani her gün yüzlerce haber yayınlayan bir internet sitesi yasanın akabinde yıllar boyunca, binlerce haberiyle ilgili dava edilebilecek.
KAMU ÇALIŞANLARININ BASIN KARTI ALMASININ ÖNÜ AÇILACAK: Gazetecilerin basın kartı taşımasının hiçbir manası kalmayacak, dernek ve vakıf yöneticilerinin, pek çok kamu çalışanının basın kartı almasının önü açılacak. Basın kartı komitesi hususlarının yasa teklifinin içine konulmasıyla meslek örgütlerinin bu mevzuatı idari yargıya taşımasının önüne geçiliyor, yasal zırh kuşanılıyor. Kimin basın kartı alıp kimin alamayacağına karar verecek 9 kişilik komitede gazetecileri temsil edebilecek yalnızca 2 temsilci bulunabilecek, 5 üyeyi direkt başkanlık belirleyecek.
CEZA KURUMU: Resmi ilanların adil bir biçimde gazetelere dağıtılması hedefiyle kurulan ve fikir ve içerik farkı gözetmeksizin aracılık hizmeti yapmakla yükümlü Basın İlan Kurumu gazetelere ve internet haber sitelerine hem para hem ceza veren bir kurum olarak büyük yetkilerle donatılacak. Basın İlan Kurumu tıpkı televizyon ve radyolar üzerinde kılıcını sallayan RTÜK üzere yazılı ve dijital medyanın “eli silahlı polisi” haline gelecek.
SIKI KONTROL VE CEZA TEHDİDİ: Bilgi Teknolojileri ve Bağlantı Kurumu (BTK) toplumsal medya ve Whatsapp üzere haberleşme programlarını çok sıkı kontrol ve ceza tehdidi altına alacak. Kullanım bilgilerini vermek ya da cürüm işlediği öne sürülen hesaplarla ilgili süreç yapmak üzere ağır yükümlülükleri kabul etmeyen toplumsal medya şirketlerine 30 milyon TL ceza ve kapatmayla eş manalı sayılabilecek seviyede yüzde 95 bant daraltması cezaları kelam konusu olacak. BTK toplumsal medya şirketlerinin global cirolarının yüzde 3’ü kadar ceza kesebilecek. Hangi toplumsal medya devi global cirosunun yüzde 3’ünü ceza olarak Türkiye’ye öder? Unsurla toplumsal medya şirketleri üzerinde baskı kurularak fikir ve söz özgürlüğü alanının denetim edilmesi amaçlanmaktadır.
CEZALAR YAYGINLAŞTIRILACAK: İtirazlarımızı Meclis’te lisana getirirken “Tartışmalı bu hususları, muğlaklıktan uzak olacak formda yine düzenleyelim, bunlar bizde büyük tasa uyandırıyor” dedik, dinlemediler. Mesleksel itirazlarımıza karşı adeta cezalandırıldık. Mesleksel düzenleme yapma gayesiyle kurulan kurumlar birer ceza kurumuna dönüştürülürken şimdiden nokta atışı başlatılan cezalar yaygınlaştırılacak.
Yaklaşan seçimler öncesinde devlet kurumlarının, halkın tüm haber kaynaklarını bir ahtapot üzere sararak, isterse sıkıştırıp boğacağı isterse gevşetebileceği bir yasal düzenlemeye ‘Hayır’ denilmelidir. Biz gazeteciler topluma karşı sorumluluğumuz gereği bir kere daha hem yasa yapıcıları hem kamuoyunu uyarıyoruz. Bu yasa bu haliyle uygulanırsa ülkemizde basın, tabir ve haberleşme özgürlüğü kalmayacak. Bu sansürü kabul etmeyeceğiz; okurlarımızla, kesimle, meslektaşlarımızla ve basın-ifade özgürlüğünden yana olan halkımızla bu çabayı büyüteceğiz. (DUVAR)