Anayasa Mahkemesi, rektör Ahmet Çamsarı‘nın eleştirildiği aksiyona katılan Mersin Üniversitesi öğrencisi İlknur Uyan‘a 1 aylık uzaklaştırma ve disiplin cezası verilmesini hak ihlali saydı.
Mersin Üniversitesi Sanat Tarihi öğrencisi İlknur Uyan, Kasım 2017’de Ankara Gar Katliamı’nın protesto eden öğrencilere açılan soruşturmalara reaksiyon göstermek için Gazeteciler Cemiyeti’nde yapılan basın açıklamasına katıldı.
Üniversite idaresi, basın açıklamasına katılan öğrencilere ‘Kayyım Rektör’ tabirlerinin kullanıldığı basın açıklaması nedeniyle ‘şeref ve haysiyeti zedeleyici sözler kullanıldığı’ gerekçesiyle soruşturma açtı. Uyan’a da 1 ay okuldan uzaklaştırma ve disiplin cezası verdi.
Uyan kendisine verilen ceza üzerine Şubat 2018’de ‘idari sürecin durdurulması’ talebiyle Yönetim Mahkemesi’ne başvurdu.
Yerel mahkeme itirazı kabul etmedi
Bianet’in haberine nazaran; Uyan müracaat dilekçesinde basın açıklamasının yerleşke dışında yapıldığını belirtti. Basın açıklamasının hazırlanmasında ve okunmasında bir dahli olmadığını söyleyen Uyan disiplin cezasının hukuka ters olduğunu söz etti. Lakin Mersin 2. İdari Mahkemesi Uyan’ın talebini reddedildi. “Hukuka terslik yoktur” dedi.
Uyan bunun üzerine belgeyi istinaf başvurusu yaptı. Lakin Konya Bölge Yönetim Mahkemesi istinaf talebini kabul etmedi.
AYM, tazminat verdi
Uyan karar sonrası AYM’ye gitti. Kararı inceleyen AYM, Uyan’ın eğitim hakkının ihlal edildiğine karar verdi. Eğitim hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması isteyen AYM belgeyi tekrar yargılama yapılması için Mersin 2. Yönetim Mahkemesi’ne gönderdi.
“Rektörlük ceza yerine yalanlayabilirdi”
AYM ayrıyeten İlknur Uyan’a 13 bin 500 TL manevi tazminat ödenmesine hükmetti. AYM kararında tabir özgürlüğüne vurgu yaptı ve şöyle dedi:
“Özgür fikrin ve eleştirel aklın beşiği olarak görülen üniversitelerde farklı niyetlere sahip üniversite öğrencilerine daha fazla müsamaha gösterilmesi gerekmektedir. Kelam konusu görüş ve fikirler tartışmalı olsa yahut ilgi görmese dahi tabir özgürlüğünün sıkı muhafazasından yararlanmalıdır.
Başvuruya mevzu basın açıklamasında lisana getirilen kanılara müdahale edilmesi, bu çeşit niyetleri destekleyenlerin şu yahut bu sebeplerle cezalandırılması özgür tartışma ortamında ulaşılmasını ve hasebiyle çoğulculuğun sağlanmasını imkânsız hâle getirir.
İkinci olarak kamu otoritelerinin kabul edilebilir tenkit sonlarının özel bireylere göre çok daha geniş olduğu unutulmamalıdır. Müracaatçının katıldığı basın açıklaması, kamuoyunun üniversite yönetiminin siyasetlerine karşı kontrolünün bir kesimi olarak kabul edilmelidir.
Üçüncü olarak kamu otoriteleri kendilerine yönelik tenkitlere farklı araçlarla karşılık ve reaksiyon verme imkânına sahiptir. Gerçekten üniversite yönetimi bahse bahis basın açıklamasında ileri sürülen argümanları yalanlayabilir, kamuoyunu yanlış olduğunu düşündüğü açıklamalara karşı hakikat olarak bilgilendirebilir ve bir kısım isnada kanıtları ile karşı çıkabilirdi.”
“Yerel mahkeme hakikat kıymetlendirme yapmadı”
“Bu imkânlarının varlığı nedeniyle rektör ve üniversite yönetimi, haksız olduğunu düşündükleri sözel akınlar karşısında -şiddete teşvik içermedikçe- somut olayda olduğu üzere disiplin soruşturmasına yahut ceza soruşturma ve kovuşturmasına başvurma konusunda kendilerini sınırlandırmalıdır.
Dördüncü olarak ise basın açıklamasındaki birtakım tabirler üniversite idaresi tarafından sert ve incitici olarak nitelendirilse bile tabir özgürlüğünün yalnızca toplum tarafından kabul gören yahut zararsız ya da ilgisiz kabul edilen bilgi ve fikirler için değil incitici, şoke edici ya da endişelendirici bilgi ve niyetler için de geçerli olduğu yinelenmelidir.
Başvuruya bahis basın açıklamasında rektörün hükûmete biat ettiği, akademisyenlerin çoğunluğunca seçilen değil iktidar tarafından atanan kayyım bir rektör olduğu biçimindeki sözler rektör açısından rahatsız edici ve kışkırtıcı bulunsa bile tabir özgürlüğünün bir dereceye kadar abartıya ve hatta kışkırtmaya müsaade verecek formda geniş yorumlanması gerektiği kabul edilmelidir.
Kamusal makamların onuru yahut saygınlığı üzere sebeplerle öğrencilerin varsayımsal değerlendirmeler üzerinden eğitim kurumunun sistemini bozma disiplin cezası ile cezalandırılması ve eğitim haklarının sonlandırılması anayasal olarak mümkün değildir.
Sonuç olarak müracaatçı, tabir özgürlüğünü kullanması nedeniyle okuldan uzaklaştırma disiplin cezası ile cezalandırılmış ve eğitim hakkından yararlanamamıştır. Açıktır ki derece mahkemeleri müracaata bahis sözlerin kullanılma nedenini, içeriğini, hangi tabirlerin kurum tertibine ne formda etki ettiğini, müracaatçının almakta olduğu eğitimin düzeyini ve basın açıklamasının yapıldığı mecrayı değerlendirmemiştir.
Bu kapsamda mahkemelerin ileri sürdüğü münasebetler, müracaatçının eğitim hakkına yapılan müdahale için ilgili ve kâfi görülmemiştir. Anayasa Mahkemesi açıklanan münasebetlerle eğitim hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir.“