Ali Kemal Sunal, 11 Kasım 1944 tarihinde İstanbul’da dünyaya geldi. Tiyatro ile sanat hayatına başlayan Kemal Sunal’ın birinci amatör tiyatro oyunu, Vefa Lisesi’nde okurken rol aldığı Zoraki Tabip’tir. Kenterler, Ulvi Araz, Ayfer Feray ve son olarak Devekuşu Kabare tiyatrolarında profesyonel olarak rol aldıktan sonra, ünlü direktör Ertem Eğilmez’in kendisini fark etmesiyle birlikte 1972 yılında Tatlı Dillim sinemasında rol alarak sinemaya birinci adımını attı. Hababam Sınıfı, Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı, Hababam Sınıfı Uyanıyor ve Hababam Sınıfı Tatilde sinemalarıyla yüksek bir muvaffakiyet kazandı, Hababam Sınıfı’nın İnek Şaban’ı olarak tanındı.Filmlerinde oynadığı uygun, saf adam rolleriyle beğeni kazandı. Sanatçı, güldürü sinemaları yükte olsa da dram tipindeki sinemalarda de yer aldı. Toplam 82 sinemada rol almış olan sanatkarın son sineması, 1999 yılında vizyona giren Propaganda’dır. Bu sinema tıpkı vakitte Kemal Sunal’ın, oğlu Ali Sunal ile birlikte rol aldığı birinci ve tek sinemasıdır.
KEMAL SUNAL’IN TİYATRO DÖNEMİ
Sanat hayatı, Vefa Lisesinde amatör olarak “Zoraki Tabip” isimli tiyatro oyunuyla başladı. Lise tahsili sırasında oynadıkları bir oyunla, “Akşam Gazetesi Liseler Ortası Tiyatro Yarışması”nda “En yeterli karakter oyuncusu” seçilmiştir. Belkıs Balkır’ın kendisini Müşfik Kenter ile tanıştırmasıyla, Kenterler Tiyatrosu’nda profesyonel oyuncu olarak çalışmaya başlayan sanatkarın, bu tiyatrodaki birinci rolü “Fadik kız”dır. Burada 150 lira maaş alan sanatçı daha sonra birebir tiyatroda “Deli İbrahim” rolünü oynamış ve maaşı 300 lira olmuştur. Buradan ayrılıp, Ulvi Uraz Tiyatrosu’na geçen sanatçı, bu tiyatroda 4 sene sahneye çıkmıştır. Bu tiyatroda Orhan Kemal’in İspinoz isimli yapıtındaki “taşkasaplı” karakterini canlandırmıştır. Daha sonra “Bekçi Murtaza” isimli oyunda bekçiyi, oyunun ikinci perdesinde ise bir kahveciyi oynamıştır. Bu tiyatrodan ayrılarak Ayfer Feray Tiyatrosu’na geçen sanatçı burada bir sene çalışmıştır. Son tiyatro tecrübesi olan Devekuşu Kabare Tiyatrosu’nda 1500 lira maaşı olan sanatçı, artık daha büyük rollerde oynamaya başlamıştır. “Dün-bugün” isimli bir oyunu oynadıkları sırada, kendisinden daha evvel sinemaya geçmiş olan Zeki Alasya, Ertem Eğilmez’in yeni sinemasına aradığı oyuncuları seçmesi için kendisini bu tiyatroya davet etmiştir. Bu oyun sırasında, Kemal Sunal’ı çok beğenen Ertem Eğilmez, sanatkarın birinci sinema tecrübesi olan Tatlı Dillim’de rol almasına karar vermiştir. Sanatçı, sinema mesleğine 1972 yılında bu sinemayla başlamıştır.
Kemal Sunal kendi ağzından, birinci yıllarını ve güldürüye yönelişini şu sözlerle lisana getirmektedir:
“Nasıl oldu bilmem, ben kendimi gerçek bir sahnede seyircilerin ortasında buldum. Ses Tiyatrosu’ndaki birinci rolüm çok kısaydı. Üç dakika sahnede ya kalıyor ya kalmıyordum. O denli pek bir şey söylediğimi de hatırlamıyorum. Sahnenin bir ucundan girip öbür ucundan çıkıyordum. Ne yaptığımı da pek hatırlamıyorum lakin seyirci kahkahadan kırılıyor. Bu da benim hoşuma gitmişti. Bildiğiniz üzere o gün bu gündür insanları güldürmeyi seviyorum.” Tiyatroya neden devam etmediniz sorusuna, “Film, tiyatro provalarına mahzur oluyordu. Aksatmaya başlayınca, bırakmamın daha yeterli olacağını düşündüm.” diyerek karşılık vermiştir.
KEMAL SUNAL FİLMLERİ
Natuk Baytan’ın farklı mizah anlayışıyla birlikte, “Şaban” karakterine “kahraman” özelliği de eklenmiştir. Sunal “saf ve halkın kahramanı”nı canlandırdığı üretimlerde kötülerle gayret etmiş ve mizahi bir sunuşla haksızlıklarla karşı durmuştur. Suavi Sualp’in kaleminden olan Geçersiz Kabadayı sinemasında bu durum daha barizdir. 1976 yılında tam altı sinema çeken sanatkarın bir sonraki sineması, Hababam Sınıfı Uyanıyor’dur ve direktör koltuğunda tekrar Ertem Eğilmez vardır. Bu Hababam Sınıfı sinemasının afişinde Kemal Sunal ismi en üstte yer alır. Bu yılın son sineması kendisine daha sonra “En Güzel Erkek Oyuncu” mükafatını getirecek olan Kapıcılar Hükümdarı sinemasıdır. Umur Bugay’ın kaleminden olan bu sineması Zeki Ökten çekmiştir. Şaban karakterinden büsbütün bağımsız olan bu sinemadaki “Seyit” rolü; zeki, kurnaz, paragöz ve işgüzar bir karakterdir ve değişik bir Kemal Sunal’ın gözüktüğü birinci sinemasıdır. 1977 yılında toplam beş sinema çeken sanatkarın bu sinemaları, son Hababam Sınıfı sinemasında rol aldığı, Ertem Eğilmez direktörlüğünde Hababam Sınıfı Tatilde, Natuk Baytan imzalı, Sakar Şakir, Umur Bugay’ın yazdığı ve Zeki Ökten’in yönettiği Çöpçüler Hükümdarı ve son olarak bir Atıf Yılmaz sineması olan İbo ile Güllüşah’tır. Sanatçı bu yıl, Antalya Sinema Şenliği’nde En Uygun Erkek Oyuncu mükafatını Kapıcılar Hükümdarı sinemasında almıştır. Tıpkı sinemayla, Sinema Müellifleri Derneği’nce “En Düzgün Erkek Oyuncu” seçilmiştir. Bu mükafatları sanatçı şöyle yorumlamaktadır:
“Antalya Sinema Festivali’nde Kapıcılar Hükümdarı sinemasıyla, En Uygun Erkek Oyuncu mükafatını aldım. Antalya’da ve Türk sinema tarihinde bu türlü bir şey yok. Komedyene değil, bu ödül daima jönlere verilmiş. Birinci kez ben yıktım o sistemi. Sonra Sinema Muharrirleri Derneği’nin birinci mükafatını, yeniden birebir sinemayla ben aldım. Ondan sonra da başarılı sinemalar yapmadım değil lakin şenliklere göndermedik. O nedenle öbür ödül çıkartamadık.”
1978 yılında Fatma Girik ile hisseleri ortak bir şirket kurulmuştur. Bu sinema şirketi “Can Film”dir. Yapımcılığını Fatma Girik ve Kemal Sunal’ın yaptığı Yüz Numaralı Adam sinemasıyla, şirket birinci sinemasını o yıl çekmiştir. Bu sinemanın senaryosu ve direktörlüğü Osman F. Seden’e aittir.
1979 yılında, Sunal beş sinemada rol almıştır. Bunlar; Umudumuz Şaban, Şark Bülbülü, Korkusuz Korkak, Dokunmayın Şabanıma ve Bekçiler Hükümdarı filmleridir. Bu sinemalarda sırasıyla, Kartal Tibet, (Umudumuz Şaban, Şark Bülbülü), Natuk Baytan ve Osman F. Seden (Dokunmayın Şabanıma, Bekçiler Kralı) ile çalışmıştır. Sunal, Dokunmayın Şabanıma ve Bekçiler Hükümdarı sinemalarının yapımcılığını Fatma Girik ile birlikte üstlenmiştir. İki üretimci bu sinemaları, kendi sinema şirketleri olan Can Sinema’ya değil, Uğur Sinema’ya yapmıştır. Şark Bülbülü sinemasında, kısa müddette şöhret olan ünlülere göndermeler vardır. Tekrar Umudumuz Şaban sinemasında yer eden toplumsal yaralar, güldürü ögesi içerisinde izleyiciye aktarılmaktadır. 1980’de dört sinemada rol alan Sunal’ın bu sinemaları, bir romandan uyarlanan Zübük, Gol Hükümdarı, Gerzek Şaban ve Devlet Kuşu’dur. Sunal bu sinemalarda Kartal Tibet, (Zübük, Gol Kralı) Natuk Baytan ve Memduh Ün ile çalışmıştır. Zübük sineması, politik tenkitlere sahiptir ve “İbrahim Zübükzade” karakteriyle akıllarda yer etmiştir. 1980 askerî darbesiyle birlikte o devir çekilen sinemaların büyük çoğunluğu sansüre uğramış, değerli oyuncuların kimileri da yurt dışına çıkmıştır. Sunal, vakit zaman politik sinemalarda rol alsa da, kutuplaşmalardan her vakit uzak kalmıştır.
1981 ve 1985 yılları ortasında birçok “Şaban” sineması çekilmiştir. Bu sinemalar, Sunal sineması ismine kaliteden mahrum olsalar da, izleyiciyi güldürmeyi başarmış imaller olarak tarihe geçmiştir. 1981 yılında, Üçkağıtçı sinemasında Natuk Baytan, Kanlı Nigâr sinemasında Memduh Ün ve Davaro sinemasında yine Kartal Tibet’le çalışan sanatçı, üç sinemada rol almıştır. 1982 yılında iki sinemada rol alan Sunal’ın bu sinemaları, Yedi Bela Hüsnü (Natuk Baytan) ve Tabip Civanım’dır (Kartal Tibet). Yedi Bela Hüsnü sinemasında, sanatkara Oya Aydoğan eşlik etmiştir. 1983 yılında Tokatçı (Natuk Baytan), Kılıbık (Uğur İnan), En Büyük Şaban (Kartal Tibet) ve Çarıklı Milyoner (Kartal Tibet) sinemalarında rol almıştır. Kılıbık sinemasında Nevra Serezli eşlik etmiştir. 1983 yılında olduğu üzere, 1984 ve 1985 yılında da yüklü olarak Kartal Tibet’le çalışan sanatçı, bu periyotta birçok “Şaban” sinemasında rol almıştır. 1984’te Şabaniye (Kartal Tibet), Postacı (Memduh Ün), Ortadirek Şaban (Kartal Tibet) ve Atla Gel Şaban (Natuk Baytan) sinemaları çekilmiştir. Postacı sinemasında Sunal’a, Fatma Girik eşlik etmiştir. 1985 yılı, “Şaban” sinemalarının sonuncusu olan Gurbetçi Şaban sinemasının çekildiği yıldır ve sanatçı toplam altı sinemada rol almıştır. Bu sinemaların tamamında rejisör Kartal Tibet’tir. Bu devir, Perihan Savaş, Nevra Serezli ve Müge Akyamaç sanatkara eşlik eden isimler olmuştur.
Sanatçı “Şaban” sinemaları ile ilgili görüşlerini şöyle aktarmıştır:
“Bundan sonra sinemalarda Şaban ismini koymasak bile, değişen bir şey olacağını zannetmiyorum. Millet Şaban olarak biliyor. Bu yıl, firma yanlışlık yaptı. Sinema adım Niyazi. İsminin Atla Gel Niyazi olması lazım. Afişler, lobiler hepsinde Atla Gel Şaban oldu. Seyircilerden bir kişi çıkıp da, sinemadaki ismin Niyazi, afişte Şaban, demedi. Farkına bile varmadı. Kemal Sunal’ın ismi, Niyazi olsa ne olur, Şaban olsa ne olur?”
Sunal sinemasında artık “Şaban” sineması yoktur ve sineması ismine değişik bir sayfa açılmıştır. 1986 yılında Fakir ve Davacı’da Zeki Ökten’le, Tarzan Rıfkı’da Natuk Baytan’la, Garip sinemasında Memduh Ün’le, Meczup Deli Küpeli sinemasında Kartal Tibet’le çalışmıştır. Fakir sineması duru anlatımıyla öne çıkarken Davacı ve Mecnun Deli Küpeli sinemaları “siyasi taşlama” olarak ön plana çıkmaktadır. Ayrıyeten Garip sineması dram tarafıyla ön plana çıkmaktadır. Sunal bu periyot, halkın içinden kıssalarla izleyici karşına çıkmıştır. 1987 yılında üç sinemada rol alan sanatkarın bu sinemaları, Güzel, Kiracı (Orhan Aksoy) ve Japon İşi (Kartal Tibet) filmleridir. Kiracı sinemasında, o devrin konut meselesine göndermeler bulunmaktadır. 1988 yılı, Sunal sineması için değerli olan sinemaların çekildiği yıldır ve Sunal’a yeni bir ödül getirecektir. Uyanık Gazeteci, Sempatik Hırsız, İnatçı, Öğretmen (Kartal Tibet), Polizei (Şerif Gören), Düttürü Dünya (Zeki Ökten) ve Bıçkın (Orhan Aksoy) bu periyot rol aldığı filmlerdir. Polizei, Öğretmen ve Düttürü Dünya sinemaları başka sinemalardan ayrılmaktadır. Polizei sinemasında gurbetçilerin yaşadığı düşüncelere değinilirken, Öğretmen sinemasında geçim külfeti, ulaşım ve konut sorunları üzere problemlere değinilmiş ve Düttürü Dünya sinemasında küçük insanların büyük hayallerine yer verilmiştir. Sanatçı bu sinemasıyla, Ankara Memleketler arası Sinema Şenliği’nde “En Âlâ Erkek Oyuncu” mükafatını almıştır. Bu sinemanın senaristi Umur Bugay’dır.
KEMAL SUNAL’IN ÖLÜMÜ