Müslümanların kutsal kitabı, son peygamber Hazreti Muhammed Mustafa’ya Cenabıhak tarafından indirildi ve yirmi üç yılda peyderpey tamamlandı ve Kadir Gecesi’nde indirildi, Kadir Gecesi’nde tamamlandı. İçinde bulunduğumuz ay Ramazan ayı ve geçen günlerde de Kadir Gecesi’ni idrak ettik. Bu münasebetle Kuran’ı ele almayı düşündük Haber kritikte. Kur’an indiğinde Arap edebiyatı gelişmiş bir yapıdaydı ve büyük edipleri, şairleri vardı. Kuran’ın inmesiyle birlikte bu edipler ve şairler susmayı ve Kur’an’ı dinlemeyi tercih ettiler. İstanbul stüdyolarında pahalı bir konuğumuz var. İlahiyatçılarımızdan Sayın İsmail Biçer bizimle birlikte. Kur’an’ın edipleri ve şairleri susturan musiki tarafını, lafzını ve ruhunu, içindeki insicamı anlatmaya çalışacak. Biz de öğrenmeye çalışacağız. Beğenilen geldiniz hocam.
– Güzel bulduk.
Şimdi Kur’an yirmi üç yılda peyderpey indi lakin bütün edipler, şairler karşısında sustu ve o günden bugüne kadar da Kur’an’a rakip çıkmadı. Çıktıysa da çok komik kaldı. Bu tarafıyla evvel Kur’an kendi kendini nasıl tanımlıyor? Beşerler Kur’an karşısında neden bu kadar aciz kalıyorlar?
– Efendim, evvela bu bahiste daha etraflıca, daha derinlemesine yanıt verebilecek bilgiye sahip üstatlarımız varken beni davet ettiniz, teşekkür ederim. Sizin de buyurduğunuz üzere Kur’an-ı Kerim yirmi üç sene zarfında ayet ayet, mühlet sure, nazil olmuş. Kur’an-ı Azimüşşan’ın sahibi olan Cenabıhak, Cebrail isminde büyük bir meleği tarafından sevgili peygamberimize çeşitli formlarda (Kur’an’ı) getirmiş, talim ettirmiş. Cebrail aleyhisselam nasıl talim ettirdiyse hazreti peygamber de ümmetine, o vaktin insanları, ashab dediğimiz birinci müslümanlara o halde talim ettirmiş. Kur’an-ı Kerim bir bütün. Yani birinci mühleti olan Fatiha mühletinden itibaren Nas müddetine kadar harfiyle, harekesiyle her şeyiyle bir bütün. Bunlardan bir tanesi ayrıldığı vakit, çekip aldığınız vakit Kur’an, Kur’an olmaktan çıkıyor. Yani Kur’an’ın Türkçesi Kur’an değildir. Kur’an’ın temel Kur’an olan kısmı lafzıdır. Türkçeleştirildiği vakit ki Türkçeleştirilmiştir. Türkçeleştirilmesinin sebebi de Kur’an’ı anlamak içindir. Hangi lisana çevrildiyse Kur’an’ı anlamak için yapılmıştır lakin hangi lisandan olursa olsun o lisana çevrilen Kur’an, Kur’an değildir. Kur’an’ın lafzı temel Kuran’dır.
Yani Arapçadır.
– Evet.
Kur’an kendi içinde kendini bu türlü tanım ediyor mu?
– Doğal. Artık ben şunu söyleyeyim. Arapça diyoruz lakin Arap bile anlamıyor Kur’an’ı. Bu mevzuda uzman olmayan Araplar kendi lisanları olmasına karşın anlamıyorlar. Zira Kur’an Kureyş lehçesiyle nazil olmuştur. Kur’an’ın bir harfi bile mucizedir.
Ben bir hatıramı anlatmak isterim müsaadenizle. İki akşam evvel bir yerde dua münasebetiyle bulundum. Bakara müddetinin birinci başındaki “Elif. Lam. Mim.” burayı okudum. Duadan sonra konut sahibi adam gözyaşlarıyla tabiri motamot söylüyorum; “Hoca beni ağlattın” dedi. “O sizin kalbinizin inceliğindendir” dedim. “Yok, yok. Ben Kur’an’ı bilmem. Ben Kur’an’ı anlamam. Okumasını bilmem. Lakin çok yeterli dinleyiciyim. Bana çok etki ediyor. Çok da etki etti. Hele o “Elif. Lam. Mim.” dediniz ya O “Elif. Lam. Mim.” benim içimi yaktı” dedi. Düşünün “Elif. Lam. Mim.” Huruf-u Mukattaa dediğimiz harflerdir. Kesik kesik olan harflerdir. Birçok mühletin başında bulunan harflerdir. Bu harflerin müfessirler tarafından tefsir edilmişi yoktur. Mütercimler tarafından çeviri edilmişi de yoktur. Yani derler ki “Allahu A’lemu bi muradih” Yani “bundan Allah ne kastettiğini kendisi daha yeterli bilir” Bunun manası yok. Manası olmayan, manası bilinmeyen harflerin etki etmesini düşünün. Ayeti kerimeler şayet öbür lisanlara çevrilip bu Kur’an’dır diye Müslümanların önüne konulsa bunun etkisi olmaz.
Peki, Sayın hocam bizim için de bir okur musunuz? Bize etki eder mi bilmiyorum. Seyircilerimiz merak edecektir. O insanı ağlatan ayet neydi?
– Çabucak mi okuyalım?
Onun misalini bir verin akabinde sohbete geçer öteki müddetleri de okuruz sıcağı sıcağına.
-(İsmail Biçer Bakara Mühletinin birinci ayetlerini okuyor)
Ramazan yorgunluğu da var…
Sağolun hocam. Sahiden sarsıyor. Asrı saadette de biliyoruz. Bir “Ha. Mim.” Kur’an’ın bu ayetiyle, buyurduğunuz üzere hiçbir müfessirin tefsir etmediği bu ayetle Müslüman olduğunu söz eden örnekler var. Hakikaten demek insan kalbine hitap eden farklı bir yapısı var. Kur’an’ı okurken tecvit ile okumak gerekiyor. Tecvit nedir? Tecvit kurallarına nazaran okunması ne olur?
– Efendim, Kur’an-ı Kerim’in bir bütün olduğunu söylemiştik ve Cenabıhak’tan tecvidi ile yani tabiri caizse bütün yağıyla, tuzuyla, biberiyle, garnitürüyle gelmiştir. Biz buna tecvit diyoruz. Tecvitsiz Kur’an olmuyor. Kendine mahsus bir musikisi var Kur’an’ın. Hiçbir musiki kalıbına sığmayan bir musiki çeşidi, biçimi. Mesela bizde sanat musikisi vardır. Bir de tekke musikisi vardır. Zannediyorum Tekke Musikisi Kur’an-ı Kerim’den ilham almıştır. Zira Tasavvuf Musikisi diyorlar birebir vakitte. Bu musikiyi Kur’an-ı Kerim’in normları ve düsturlarının üstüne çıkardığınız vakit Kur’an’ın halaveti, tadı kalmıyor. Kur’an kendine mahsus musikisiyle okunduğu vakit etkili oluyor. Mesela Kur’an-ı Kerim’i yeni öğrenmiş bir kimsenin ne musikisiden haberi vardır ne de bir öteki şeyden yani bu hususta hiçbir bilgisi yoktur lakin “euzu besmele”yi musikiyle çeker, başlar okumaya, hangi makamı okuyorsun, tatbik ediyorsun diye sorduğunuz vakit bunu da bilmez. Yani bu bir doğuştur. O bakımdan Kur’an-ı Kerim’in hiçbir musiki kalıbına sığmayan bir okuyuş metodu vardır. Yani ikilik, dörtlük, sekizlik, on altılık üzere üniteler var ya musikide. Bir dostumuz bunu bir tatbike çalıştı lakin natürel içine sığmaz bu işin, bu kalıpların içine sığmayacağı için zannediyorum vazgeçti bu işten. Olması mümkün değil. Yani musikisiyle, her şeyiyle bir arada bir bütün olarak nazil olmuştur Kur’an.
Yirmi üç yılda indi, diyelim ki birinci “İkra” indi akabinde bir öteki ayet. Birebir müddet içerisindeki ayetler tahminen biri üç yıl evvel, biri beş yıl sonra indi lakin ayetler bir ortaya gelince bir ahenk hissediliyor. Yani bunu nasıl açıklıyorsunuz?
– Kendi musiki kalıpları içerisinde okunduğu vakit bir bütünlük arz ediyor ve bu bütünlük beşere bir aşk, bir zevk veriyor.
Bir kafiye var.
– Tabi, mesela; “Kul e’ûzü birabbinnâs, Melikinnâs, İlâhinnâs, Min şerrilvesvâsilhannâs” nas, nas, nas. Bu türlü bitiyor; “Minelcinneti vennâs” Merhum Mehmet Akif Ersoy, ona da bir Kur’an-ı Kerim çevirisi yaptırılmış ve natürel çok büyük bir şair. Vezin ve ölçülere uygun halde bir çeviri yapmış kendisi ve bunu sonraları Kur’an diye okumaya kalkışırlar korkusuna “ben öldükten sonra bunu yakacaksınız” demiş gerçekten bir arkadaşı yakmış, yok etmiş. Keşke onu daha önce bilseydik buraya bir modülünü getirir. Bu “Kul e’ûzü birabbinnâs” ile ilgili kısmını okumuş olurduk.
Kur’an’ın kendi iç müziğine dair öbür misaller verebilir miyiz? Yani Kuran’ın Türkçe okunmasından ya da çevirisi Kur’an mıdır, değil midir? Onun büsbütün dışında Kur’an başlı başına büyük bir paha. Kainat var epeyce var olacak ve her yüzyıl beşerler bunun karşısında hürmetle eğiliyorsa öbür hangi örneklerle seyircimize ulaştırabiliriz?
– Efendim, Kur’an-ı Kerim bilindiği üzere en büyük mucizelerden birisidir. Mesela başıma gelen bir örnek daha vereyim size. Bundan üç dört sene önce Bosna Hersek’e gittiğimizde orada iki kız kardeş birisi altı yaşında, biri sekiz-dokuz yaşlarında iki çocuğun benim talebem olduğunu söylediler. Düşündüm, bunlar nasıl benim talebem olur? Dedim. Dediler ki; senin okuduğun, doldurduğun, yaptığın hatim kasetini dinleyerek hafız olmaya çalışıyor. Çocuklar Kur’an-ı Kerim bilmiyorlar.
Yüzünden okumasını bilmiyorlar mı?
– Hayır, hayır, hayır. Kur’an-ı Kerim’i tanımıyorlar. Harflerini tanımıyorlar. Ama kasetten dinlediklerini, kulaklarına gelen Kur’an’ı ezberliyorlar. Birisi baştan başlamış yarısına kadar ezberlemiş. Sayfa sayfa, ayet, ayet ezberlemiş. Küçüğü de iki buçuk cüz ezberlemiş. Yani elli sayfa ezberlemiş. Efendim ben alışılmış biraz da hayret ettim “ya bir dinleyeyim ben bunları” dedim. Haşr müddetinin son sayfasını okudular. Nasıl duydularsa, kulaklarına nasıl geldiyse o ses, okuyuş stili, tecvidi ile birlikte ezberlemişler. Natürel çok hislendim, heyecanlandım. Dediler ki bunlar hafızlıklarını bitirecekler ve bitirmişler, geçen sene babasıyla anasıyla bir arada benim görev yaptığım yere geldiler. Orada karşılaştık ikisi de bitirmiş, hafız olmuş çocuklar. Yani bu bir mucizedir. Mesela Mehmet Akif merhumun yazdığı İstiklal Marşı’nın mısraları her gün, her gece okunuyor. Vatandaşlardan soralım kaç kişi biliyor ezbere?
Belki dikkat kesilirse o da ezberlenebilir.
– Olağan ezberlenebilir fakat şunu söylemek istiyorum; Türkçe yazılmış şiirler kolay kolay ezberlense bile hafızada kalmıyor.
Burada Allah’ın rahmeti, şefkati de vardır.
– Evet.
Kıraat halleri var. Bunlar musikiye farklı bir tat katmış mıdır? Ya da Kur’an bunu nasıl yorumlar?
– Efendim kıraat halleri farklı bir husus. Kur’an-ı Azimüşşan, o günün kaidelerinde Arap Yarımadasında yaşayan kabilelerin lehçelerine nazaran nazil olmuş. Neden bu türlü nazil olmuş? Daha kolay ezberlensin, daha çabuk kabul edilsin, kabul edilsin derken; tanınsın, ezberlensin formunda tanım edilir. Hazreti Ömer birgün sahabelerden birisi Kur’an okurken bakmış ki Hazreti Ömer’in okuduğu üzere okumuyor adam. Kızmış, çok celalli adam. Yakasına yapışmış, “sen hakaret olsun diye mi okuyorsun bu türlü?” demiş. Yok demiş sahabe; “Hazreti peygamber bana bu türlü öğretti.” Hz. Ömer; “Gel gidelim o vakit Resulullah’a. Ya Resulullah bu yanlış okuyor demiş” Peygamberimiz; “Oku bakalım” buyurmuş. Adam orada okuduğu üzere tekrar okuyunca “Ya Ömer o denli de okunur” buyurmuş. Yani kıraat formları sonradan uydurulma kıraatlar, biçimler değildir. Kimileri bunların olmadığını söylüyor lakin yanlıştır. Onların bu türlü şeylerden haberi olmadığı için zannediyorum bu türlü konuşuyorlar. Zira müfessirlerin bilmesi gereken ilimlerden birisi de İlm-i Kıraattir.
Kur’an’da ruh ile lafız bir insicam halinde.
– Tabi, lafzı olmayan aslında Kur’an değildir. Yani şu Kur’an’ın lafzı olmazsa, Türkçesi Kur’an değil yahut bir diğer lisanla yazılmış bir çeviri Kur’an değildir.
Kur’an’ın bir öteki müddetini okuyabilir miyiz? Mucizevi istikametini anlatan, ahengi gösteren bir öbür sureyi okuyabilir miyiz seyircilerimize?
– Mesela siz baştaki açış konuşmanızda o günün şairleri, edipleri Arap şairlerinin en üst düzeyde olduklarını ve buna karşın Kur’an-ı Kerim karşısında aciz kaldıklarını söylediniz bu doğrudur. Zira Kur’an-ı Kerim meydan okumuştur bunlara. Bir mühlet getirin? Mühlet getirmeleri mümkün değil. Bir ayet getirin? O da mümkün değil. Bir harfini söyleyin? O denli olunca aciz kaldıklarını itiraf edip teslim olmuşlardır. Mesela bunlardan bir tanesi Bakara mühletinin birinci ayetlerinden birisi;
“ve-in kuntum fî raybin mimmâ nezzelnâ ‘alâ ‘abdinâ fe/tû bisûratin min miślihi ved’û şuhedâekum min dûnillâhi in kuntum sâdikîn”
çevirisi;
“Eğer kulumuz Muhammed’e indirdiğimiz Kur’an’ın Allah tarafından indirildiğinde bir kuşku içindeyseniz siz de Muhammed üzere Arapsınız, Kur’an da Arapçadır o halde onun gibisi bir tek mühlet getirin. Bunu yaparken de Allah’tan diğer ne kadar yardımcılarınız varsa hepsini yardıma çağırın şayet bu tezinizde samimi kimselerseniz tezinizin gereğini yapın.” diye meydan okuyor.
On dört asırdan beri bu meydan okumanın karşısına çıkan kimse olmamış.
– Kimse olmamış fakat geçirdiğimiz devreler belirli. Kimse olmamış, olsa bile aciz kalmış…
Peki hocam, programı kapatırken tekrar hoş sesinizde Kur’an musikisini dinleyebileceğiniz bir mühletle kapatabiliriz.
– O vakit “Kul e’ûzü birabbinnâs” Okuyalım.
Herkesin bildiği bir müddettir, okuyalım.
– İsmail Biçer Nas Müddetini tilavet ediyor.
Teşekkür ederim. Daha evvel okuduğunuz ayetlerle son okuduğunuz ayet ortasında kıraat farkı var mıydı?
– Tıpkı kıraat. En yaygın olan kıraat yeryüzünde bizim okuduğumuz Asım kıraatının Hafs rivayetidir. İmam-ı Asım’ın ikinci talebesi olan, ravisi olan bu Hafs rivayetidir. Yeryüzünde en çok okunan kıraat budur.
Evet, ağzınıza sıhhat hocam çok teşekkür ediyorum katıldığınız için, iyi bayramlar şimdiden güzel geceler.