Güney Kore’nin başşehri Seul’un Itaewon semtindeki Cadılar Bayramı (Halloween) kutlamaları sırasında dar bir sokakta yaşanan izdihamda en az 154 kişinin hayatını kaybetmesi, ileriki periyotlarda nüfusu süratle artan kentlerde de benzeri faciaların yaşanabileceği ihtimalini akıllara getiriyor.
Seul kenti pandemi yasaklarının kalktığı birinci Cadılar Bayramı kutlamalarına hazırlanırken pek çok genç, ortadan geçen üç yılın sonunda gönüllerince eğlenebilecekleri bir gece hayal ediyordu. Kendi tasarladıkları kıyafetlerle dışarı çıkan gençler, kentin çabucak her sokağında başlayan şölen havasını solumaya başlamıştı.
En yeni K-pop hitleriyle eğlenenlerin yanı sıra, Türk, Yunan, İtalyan ve başka milletlerarası mutfakları ziyaret edenler gecenin ilerleyen saatlerinde Itaewon semtinin etrafında toplanmaya başladı.
‘KURTARMA GRUPLARI ÇALIŞIRKEN KULÜPLER HÂLÂ AÇIKTI!’
Gecenin ilerleyen saatlerinde cümbüşün dozunu uygunca arttıran kalabalık, Itaewon semtindeki Hamilton Oteli’nin çabucak yanındaki 11 metrelik bir orta sokağa yöneldi. Çığlıkların duyulmaya başlandığı o anlarda, panik güzelce arttı.
“İtmeyin” haykırışlarının yükseldiği dar sokakta, paniğin yerini izdiham aldı. Yüzlerce genç birbirlerinin üzerine basarak dar sokaktan çıkmaya çalıştı.
Olay günü izdihamdan kurtulmayı başaran Gael Lim, cumartesi gecesi izdihamın yaşandığı anlarda orada olan arkadaşlarından haber alamadığını söylerken yaşanan tabloyu şu sözlerle aktardı:
“İnanılmaz bir görünüm vardı. Beşerler hayatlarını kurtarmak için o daracık sokaktan çıkmaya çalışırken ve yerlerde can çekişirken, kaldırımda dans etmeye devam eden beşerler gördüm. Kurtarma gruplarının ezilenleri hayata döndürmek için yaptığı müdahale esnasında dahi kulüpler açıktı. Bu görüntü bir türlü başımdan çıkmıyor. Söyleyecek hiçbir şey bulamıyorum.”
‘PANİĞE KAPILDIKLARI İÇİN ÖLMÜYORLAR, ÖLDÜKLERİ İÇİN PANİĞE KAPILIYORLAR’
İzdihamın çıkmasını tetikleyen şeyin ne olduğu sorusu ise en merak edilenlerin başında yer alıyor. Kitle güvenliği üzerine çalışmaları bulunan Suffolk Üniversitesi profesörlerinden G. Keith Still, Seul’de yaşananları kıymetlendirdi.
İnsanların kapalı alanlarda bir ortaya geldiğinde kurtulmak için “itme” eğiliminde olduğunu belirten G. Keith Still, itme hareketlerinin dalgalanmaya yol açtığını ve kalabalıktaki şahısların düşmesine neden olduğunu söylüyor. Bunun bir cins “domino etkisi” olduğunu söyleyen Still, kalabalığın içinde ne kadar çok insan varsa, kalabalığın gücünün o kadar fazla olduğunu belirtti ve ekledi:
“Itaewon’de kalabalık tek bir yere yönelmek durumunda kalıyor ve şayet kapalı bir alandaysanız, yere düşen insanların yine ayağa kalkması mümkün olmuyor.”
İnsanların kalabalıktan kaçmak için uğraş ederken önemli halde yaralanabileceğini ve izdiham anında şuurunu kaybedebileceğini söyleyen Still, kan dolanımının önemli oranda kısıtlandığı anlarda bireylerin 30 saniyede şuurunun kapandığını tabir etti.
“İnsanlar panikledikleri için ölmez, öldükleri için panikler” diyen Still, yaşanan izdihamda insanların birbirleri üzerine düştüğü ve ayağa kalkmaya çalışanların birbirlerine dolanarak ayağa kalkamadığını söyledi. Hasılı, bu tablonun kitle üzerinde yarattığı tesir kaosunu daha da arttırdı.
‘BUNUN NASIL BEKLENMEDİK BİR ŞEY OLDUĞUNU ANLAYAMIYORUM!’
Itaewon semtindeki olay yerine gelen sıhhat gruplarının tüm müdahalelerine karşın izdihamda, birden fazla 20’li ve 30’lu yaşlarında olan 150’den fazla insan ezilerek can verdi. Olay esnasında 33’ü ağır 149 kişinin yaralandığı açıklandı.
Seul’deki felaketin boyutu gün aydınlanınca ortaya çıktı. İzdihamdan canlı kurtulanların açıklamaları felaketin boyutlarını gözler önüne serdi.
Güney Kore tarihinin en makûs felaketlerinden biri olarak gösterilen trajik olayın akabinde tenkit okları yöneticilere döndü. Kültür ve teknoloji alanında kıymetli bir merkez olan Güney Kore’de yaşanan facianın önüne geçecek rastgele bir tedbirin alınmamış olması önemli yansılara yol açtı.
Olaya ait ayrıntıları The New York Times’a anlatan ve beş yıldır Itaewon’da kebapçılık yapan 36 yaşındaki Ulaş Çetinkaya ise daha evvel bu oranda bir kalabalıkla karşılaşmadığını söyledi. Covid-19 kısıtlamalarının akabinde Cadılar Bayramının yaşanan birinci büyük şenliklerden bir olduğunu belirten Çetinkaya, artan kalabalığa karşın polis sayısındaki azlık karşısında şaşırdığını belirtti ve devam etti:
“Polis için bunun nasıl beklenmedik bir şey olduğunu anlayamıyorum. Açıkçası yaşananlar için ben de yetkilileri suçluyorum.”
Yaşanan trajedinin toplumsal medyada başlatılan kampanyalarda, Mart ayında Devlet Başkanlığı’na seçilen ve 10 Mayıs’ta yemin ederek misyonuna başlayan Yoon Suk-yeol’un istifası istendi.
Yaşananları yerinde inceleyen Güney Kore Devlet Lideri Yoon Suk-yeol, kapsamlı bir soruşturma başlatacaklarını açıkladı. Yetkililerin izdihama giden yolu yine canlandırarak ezilmeyi tetikleyen rastgele birinin olup olmadığını araştırdıklarını söylen Güney Kore Devlet Lideri, bir haftalık yas ilan edildiğini duyurdu.
‘İNSAN HAYATINA HÜRMET DUYMAKTA ÇOK GERİDEYİZ’
Felaketin arından trajedinin yaşandığı yere gelen birçok kent sakini, hayatını kaybedenleri anmak için olay yerine çiçekler ve notlar bıraktı.
İnsan Hakları Örgütü “Citizens’ Alliance for a Safe Society” önderi Choi Chang-woo ise, “Toplumumuz servet birikimi ve güçlü bir iktisat inşa etme noktasında kıymetli bir yol kat etti. Lakin insan ömrüne hürmet duymakta çok gerideyiz” dedi.
NÜFUSU SÜRATLE KALABALIKLAŞAN KENTLERDE TEHLİKELER ARTIYOR
Son birkaç yılda dünyanın çeşitli kentlerinde çıkan izdihamlar sonucunda çok sayıda insan hayatını kaybetti. Pekala lakin Covid-19 pandemisinin akabinde meydana gelen olayların sayısındaki artışın sebebini nasıl açıklamak gerekiyor?
Birleşmiş Milletler, dünya nüfusundaki artışın suratına dikkat çektiği 2017 raporunda, dünya nüfusunun 2050’de 9,8 milyara, 2100’de ise 11,2 milyara ulaşacağı varsayım ettiğini açıkladı.
Son üç yıldır Covid-19 pandemisi nedeniyle dünya genelinde kentleri terk eden milyonlarca kent sakini pandeminin bitmesiyle birlikte, tekrar kent merkezlerine akın etmeye başladı. Yaşanan bu gelişme, mega kentlerin nüfus yoğunluğunun eskisinden daha fazla artış göstermesine neden oldu.
Bunun üzerinde bir de, kentten uzak duran insanların bir yıl içinde eskisinden daha fazla kalabalıklarla karşı karşıya kalması eklenince, ortaya “kalabalık korkusu” olarak da isimlendirilebilecek tasalar çıktı.
İZDİHAMLARA KARŞI YETKİLİLERİN ‘ACİL DURUM PLANI’ BULUNMUYOR!
Kalabalık kentlerde yaşanan felaketlerin birinci sinyali 31 Aralık 2014’te Çin’in en kalabalık kenti Şanghay’daki yeni yıl kutlamalarından geldi. Yeni yıl kutlamaları için kent merkezine toplanan beşerler ortasında çıkan izdihamda, en az 35 kişi hayatını kaybetmiş, 42 kişi de yaralanmıştı.
Yaşanan felaketin akabinde hazırlanan Public Health Lesson from Shanghai New Year’s Konuta Stampede adlı çalışmada, izdihamları tetikleyen etkenler modellendi.
İzdihamların çıkış nedenleri belirsizliğini koruduğu belirtildi. İzdihamların temel çıkışını “çalkantılı akış” olarak gösteren çalışma, kalabalık nüfus alanlarının panik hissini arttığı ifade edildi.
Çalışmanın en dikkat çeken yanı ise nüfus artışıyla birlikte ortaya çıkan muhtemel izdiham senaryolarına karşı yetkili makamların “acil durum planlarının” yapılmamış olmasıydı. Dahası hükümetlerin bu mevzuyu “Afet plânı” kapsamında ele almadığı vurgusu da dikkat çekti.
Öyle ki, Seul’da yaşanan faciada yetkililerin mümkün bir izdiham senaryosu üzerinde durmadığı da görülmüş oldu. Cadılar Bayramı kutlamalarından iki gün evvel Yongsan bölgesinde koronavirüs tedbirleri, sokak paklığı, restoran kontrolleri ve uyuşturucu ticaretine yönelik operasyonlar yapılırken, muhtemel bir kalabalık karşısında yapılması gerekenler üzerine rastgele bir hazırlık yapılmadığı anlaşıldı.
İKİ YILDA MEYDANA GELEN İZDİHAMLAR
Özellikle, nüfus alanlarının süratle büyümesi ve “kalabalık korkusu”nun arttığı kentlerde meydana gelen izdihamlar önemli bir tehdit halini alıyor. Gelin isterseniz son iki yıla damgasını vuran izdihamlara bakalım.
MAYIS 2021
İsrail’de Lag BaOmer Bayramı kutlamaları sırasında meydana gelen izdiham nedeniyle 45 kişi hayatını yitirirken 150 kişi de yaralanmıştı. Olay, yaklaşık 100 bin Yahudi ibadetçi Lag BaOmer Bayramı vesilesiyle Meron Dağı’ndaki Rabi Şimon Bar Yohay mezarında dua ettiği ve kutlamalarda bulunduğu sırada yaşandı. Kelam konusu mezarlığın dar bir bölgede bulunması sebebiyle çok sayıda insanın toplanmasının tehlikeli olacağı ikazları yapılmış fakat hükümetin sorunu görmezden geldiği tez edilmişti.
KASIM 2021
ABD’nin Texas eyaletindeki Houston kentinde düzenlenen Astroworld Şenliğinde sahne alan ünlü rapçi Travis Scott’ın konserinde yaşanan izdihamda 8 kişi hayatını kaybederken, 300’ün üzerinde kişi de yaralandı. 50 bin kişinin katıldığı şenlikte izdihamın çıkış nedeninin, kalabalığın sahnenin önüne hakikat ilerlemeye çalışmasından kaynaklandığını duyuruldu. Kalp krizi geçiren 11 kişi hastaneye kaldırılırken sekizi kurtarılamadı.
OCAK 2022
Afrika Uluslar Kupası’nda Kamerun ile Komorlar ortasında oynan yarı final maçı öncesinde giriş kapısında çıkan izdiham nedeniyle çok sayıda kişi yaralandı, en az 8 kişi hayatını kaybederken, 38 kişi de yaralandı. İzdihamın 60 bin kapasiteli stadyumdaki maçı seyretmek içeri girmeye çalışan taraftarın Covid-19 tedbirleri gereğinde içeri alınmamasının akabinde yaşandığı ileri sürüldü. Felaketin gerçek sebebi ise bir müddet sonra anlaşıldı. Yeni inşa edilen stadyumda oynanan birinci cins maçlarda seyirci oranının düşük kalması nedeniyle Kamerunlu yetkililerin ücretsiz bilet dağıtması ve bunun taraftarın stadyum etrafına gelmesi felakete yol açtı.
EKİM 2022
Ekim ayı başında Endonezya’nın Malang kentindeki Kanjuruhan Stadyumu’nda oynanan futbol maçı sonrasında 3 bin kişinin alana zorla girmesinin akabinde çıkan olaylarda, 174 kişi hayatını kaybederken 180 kişi de ağır yaralandı. Yaşanan facia spor tarihindeki en büyük felaketlerden biri olarak kayda geçti.