AIDS, HIV olumlu şahısların hiçbir tedavi almamaları sonucu, hayatlarının ilerleyen devirlerinde bedende birtakım beyaz kan hücreleri kandaki oranının çok düşük düzeylere gelmesiyle birlikte, bağışıklık sisteminin çökmesi ve öteki pek çok hastalık ve enfeksiyona açık hale gelmeleriyle birlikte gelişen bir sendromdur.
Kan milimetreküpünde sağlıklı bir hastada 500-1600 ortasında CD4 hücresi bulunmaktadır. AIDS gelişen bireylerde bu sayı 0’a kadar düşmektedir.
AIDS, HIV virüsüne bağlı olarak gelişir. Fakat her HIV olumlu kişi AIDS olmaz. Tedavi edildiği sürece hastalığın bu evreye gelme ihtimali epeyce düşüktür. Bireylerde AIDS geliştiğinde de tedaviye başlanması mümkündür tekrar de erken teşhis ile başlayan tedavideki kadar tesirli bir sonuç alınabilmektedir.
HIV NEDİR?
HIV bugüne kadar dünyada en uzun sürmüş epidemidir. Virüsün bedenden büsbütün atılmasını sağlayan kesin bir tedavisi ya da aşısı şimdi bulunmamıştır.
HIV, kan yoluyla ya da anne sütü, sperm, boşalma öncesi sıvı, vajinal ve rektal sıvılar yoluyla bulaşmaktadır. Bu sebeple cinsel ilişki yoluyla bulaşma riski fazla olan bir virüstür. Virüs bedene girdikten sonraki bir ay içerisinde akut bir atak yapar ve sonrasında tedavi edilmezse bedende çoğalmaya devam eder. Akut periyottan sonra hastalık 10-15 sene sessiz olarak seyredebilir, şahıslarda hastalık belirtileri görülmez. Lakin şahıslar bu periyotta hastalığı bulaştırmaya devam ederler.
Ancak bu bireylerde hastalığın üçüncü ve en ileri düzeyi olan AIDS şimdi gelişmemiştir. Tedavi edilmediği takdirde hastalık üçüncü evreye ilerler ve bireylerin bağışıklık sistemleri zayıflayarak öteki enfeksiyon ve hastalıklara karşı savunmasız hale gelirler.
Bu sebeple, artık hastalar enfeksiyon tespit edildikten çabucak sonra ilaç tedavisine başlamakta ve böylece hastalık üçüncü evreye ilerlemeden hayatlarını sağlıklı biçimde sürdürebilmekte, evlenip çocuk sahibi olabilmektedirler.
AIDS NASIL BULAŞIR?
AIDS hastalığı HIV virüsü ile enfekte olmuş bireylerin beden sıvılarının, virüs ile temas etmemiş bireylerin bedenine girmesi ile yayılım gösterir. Virüsün yayılmasında tesirli olan beden sıvıları kan, sperm, vajina salgısı ve anne sütü biçiminde sıralanır.
Cinsel bağlantı yoluyla bulaşma: HIV virüsü bulaşmalarının %80-85’i korunmasız cinsel alaka ile gerçekleşir. HIV-pozitif erkeğin sperm hücresinde HIV-pozitif bayanın ise vajina salgısında yer alan virüs, cinsel münasebet sırasında bütünlüğü bozulmuş beden mukozalarından içeri girer. AIDS hastalığında cinsel alaka ile bulaşma yolu korunmasız cinsel münasebete giren tüm bireyler ortasında (kadından erkeğe, erkekten bayana, bayandan bayana ve erkekten erkeğe) meydana gelebilir. HIV-pozitif bir bireyle gerçekleşen tek bir korunmasız münasebet dahi AIDS hastalığının gelişmesine neden olabilir.
Kan yoluyla bulaşma: HIV virüsü, enfekte hastaların kanında bulunur ve sağlıklı bireylerin bu kan ile temas etmesi sonucunda yayılım gösterir. Kan yoluyla bulaşma ekseriyetle hasta bireyin kanıyla temas etmiş aletlerle yaralanma ya da enfekte olmuş kanın deri yahut mukoza sıvılarıyla teması sonucunda gerçekleşir. Bu çeşit bulaşma konusunda en çok risk altında olan küme sıhhat çalışanlarıdır denilebilir.
Anneden bebeğe bulaşma: Virüs ile enfekte olmuş bir anne, virüsü bebeğine gebelik periyodunda, doğum sırasında yahut doğum sonrası emzirme süreci ile bulaştırabilir.
AIDS TANISI NASIL KONUR?
HIV/AIDS tanısı kanda bulunan antikorları yahut virüsün bir kesimi olarak sayılabilen antijenleri görüntüleyen HIV testi ile konulur. Bireyin virüs ile temasından yaklaşık 3-8 hafta sonra bağışıklık sistemi birinci yansıyı verir ve kandaki antikor sayısı süratle artmaya başlar.
Bazı durumlarda antikor sayısı 6 ay kadar uzun bir müddet boyunca artık göstermez. Bu türlü bir durumun meydana gelmesi hastalığın tanılanmasını geciktireceği için çoklukla antijen ve antikoru birlikte inceleyen testler tercih edilir. Bu sayede hastanın virüs ile temasından sonraki 3. haftadan itibaren teşhis koymak mümkün hale gelir.
Tanı süreci için yapılacak birinci test ELISA testidir. Bu test ile yapılan inceleme sonucu HIV enfeksiyonun varlığı kanıtlanamazsa sonuç negatif olarak kıymetlendirilir. ELISA testinin olumlu sonuçlanması durumunda test yinelenir ve sonuç tekrar müspet çıkarsa Western blot ismi verilen doğrulama testi yapılır. Doğrulama testinin de müspet sonuçlanması halinde bireye HIV/AIDS tanısı konulur.
AIDS BELİRTİLERİ NELERDİR?
AIDS’in çok sayıda belirtisi bulunmaktadır. Bu belirti ve bulgular öbür hastalıklarda da görüldüğü için kesinlikle alanında uzman doktora gidilerek gerekli testler yapıldıktan sonra yanlışsız teşhis konularak tedavi süreci başlatılmalıdır. AIDS’in en değerli belirtileri şunlardır;
-Hızlı kilo kaybı
-Tekrarlayan ateş
-Gece terlemeleri
-Aşırı ve nedeni bilinmeyen yorgunluk
-Koltuk altı, kasık yahut boyun lenf bezlerinde büyüme
-Ağız, makat yahut genital bölgede oluşan yaralar
-Akciğer infeksiyonları
-Cilt, ağız, burun yahut göz kapaklarında lekelenmeler
-Hafıza kaybı
-Depresyon
-Nörolojik bozukluklar
HIV İNFEKSİYONU BELİRTİLERİ NELERDİR?
Bazı bireylerde infeksiyonun başlangıcından 2-4 hafta sonra grip gibisi belirtiler ortaya çıkmaktadır. Bu periyot akut HIV infeksiyonu olarak isimlendirilmektedir. Bu belirtiler birkaç gün yahut hafta sürmektedir. Bu periyottaki belirtiler;
-Ateş
-Üşüme
-Titreme
-Döküntü
-Gece terlemesi
-Kas ağrıları
-Boğaz ağrısı
-Halsizlik
-Lenf bezlerinde şişme
-Ağızda yaralar
Ancak kimi bireyler akut HIV infeksiyonu devrinde bir belirtileri hissetmeyebilmektedir. Bu belirtilerin görülmesi de tek başına HIV infeksiyonu olduğu manasına gelmemelidir. Bu belirtiler öbür hastalıklara bağlı olarak da ortaya çıkabilmektedir.
HIV infeksiyonuna neden olabilecek bir temas varsa bir sıhhat kuruluşuna başvurarak HIV için test yaptırılmalıdır. Riskli bir temastan sonra bu belirtileri yaşayan şahısların kesinlikle bir sıhhat kuruluşuna başvurarak testleri yaptırması gerekmektedir. Zira HIV infeksiyonunun teşhisinin tek yolu gerekli testlerin yaptırılmasıdır.
AIDS NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Retrovirüs kümesinde bulunan HIV’e karşı tesirli olan Anti-Retroviral ismi verilen 4 farklı tipte ilaç geliştirilmiştir. Bu ilaçlar bedenin farklı düzeneklerinde fonksiyon görür ve HIV’nin tedavisi, bu ilaçların birkaç adedinin kombinasyonu ile planlanabilir.
HIV’nin kesin tedavisi yoktur, yani virüs büsbütün bedende yok edilemez fakat ilaçlar ile denetim altına alınabilir. Tedavinin maksadı; virüsün yine oluşmasını önlemektir. Böylelikle, virüsün, tedaviye dirençli olabilen birçok mutasyon geliştirme mümkünlüğü azaltılır.
Tedavi ile kandaki virüs ölçüsünü gösteren viral yük denilen bedel en alt seviyeye indirilir, bağışıklık sistemini korunur ve HIV olumlu kişinin hayat kalitesi ve beklentisi artırılır. Tedavi ayrıyeten HIV virüsünün ölçüsünü azaltacağından bulaş riskini de azaltır.
Riskli Durum / Davranış Sonrası Korunma
PEP (Post-Exposure Prophylaxis), rastgele bir nedenle HIV’e maruz kalındığında, antiretroviral ilaçlar (ART) kullanılarak kişinin enfekte olma riskini düşüren önleyici bir tedavidir. PEP yalnızca acil durumlarda kullanılmalı ve HIV’ye maruz kaldıktan sonraki 72 saat içinde başlatılmalıdır.
Bu ilaçlar 1-3 ay mühletle alınır. İlaçların önemli yan tesirlerinin olmasının yanı sıra 100 tesirli değillerdir. Bu nedenle HIV bulaşmasına neden olacağını düşündüğünüz bir olay ile karşılaştıktan sonra en kısa müddette bir enfeksiyon hastalıkları uzmanına başvurmanız gerekir.
HIV’den Korunma Yolları
-Cinsel alakada kondom (prezervatif) kullanmak HIV’den korunmanın günümüzde en tesirli yoludur. Lakin kondomun temas evvel takılması ve üzerinde delik olmaması ve yırtılmaması çok değerlidir.
-Doğum denetim hapı, iğneleri ve deri altı bantları, spiraller ve öteki gebelik önleyici yollar HIV’ye karşı muhafaza sağlamaz.
HIV ve Gebelik
HIV-pozitif olmak çocuk yapmaya mani bir durum değildir. Şayet erkek HIV taşıyıcısı ise, spermi alınarak dış ortamda virüsten temizlenerek anne rahmine yerleştirilir. HIV olumlu bayanın hamile kalmasında rastgele bir sakınca yoktur.
İzlem ve tedavisinin uygun şartlarda yapılması ve virüs yükünün ölçülmeyecek seviyede olması, HIV’in bebeğe geçişini değerli ölçüde azaltmaktadır. Kişinin hamile kalmadan evvel, kanındaki HIV RNA seviyesinin en az 6 ay müddetle ölçülemeyecek seviyelerde olması, bulaşmayı azaltmaktadır.
HIV olumlu hamilelerin antiretroviral tedavi kullanımı, planlanmış sezaryen uygulamaları ve bebeğin hazır mamayla beslenmesinin sağlanmasıyla bilhassa gelişmiş ülkelerdeki bulaşma suratı %1-2’ye kadar inmiştir. Bulaş durumunda doğum sonrası ağız yoluyla verilen şuruplarla bebek tedavi edilmektedir.
ELISA TESTİ NEDİR?
ELISA testi bir antijen (örneğin mikroorganizmanın özel bir proteini) ve bir antikor (antijene karşı üretilen protein yapısındaki molekül) ortasındaki tepkisi göstererek çeşitli hastalıkların teşhisinde kullanılmaktadır. Testin sonucunu görülür hale getirmek için bir enzimden yararlanılmaktadır. ELISA testi ile infeksiyon etkenleri yahut bunlara karşı bedenin oluşturduğu antikorlar saptanabilmektedir.