NASA’nın elli yıl sonra tekrar aya döneceği haberi uzay denince hala bu bahiste çocuksu merakı olanlar başta olmak üzere herkeste bir heyecan yarattı sahiden. Bu merak sahiplerinden biri de şimdiki gidişi “neden gidiliyor ki, ne gerek var?” sorularıyla bir arada pahalandıran bendenizm. İnsansız bir uçuş bu, beşerli seyahatin yapılacağı ana kadar da yaklaşık 100 milyar dolar harcamış olacak NASA.
Tabii NASA yetkilileri “neden gidiyorlar” sorusuna, aya gidişin, bundan sonraki beşerli uzay uçuşu programının merkezinde yer aldığı, hasebiyle 1969-72 yılları ortasında Apollo’nun yaptığı ay seyahatinden farklı olduğu karşılığını veriyorlar. Yani bu son gidiş evvelkilerin tekrarı değil.
Ne pekala? NASA Yöneticisi Bill Nelson “NASA’nın birinci bayan ile birinci beyaz olmayan insanı aya indireceği bir gelecek” için çalıştığını belirterek ileride daha karmaşık hale gelecek olan bu misyonlarda, astronotların uzayın derinliklerinde yaşayıp, çalışacaklarını, Mars’a gönderilecek birinci beşerler için gerekli bilimle teknolojinin geliştirileceğini söylüyor. Yani asli/resmi görev/hedef yakın bir vakitte Mars’a insan göndermek.
Hedef beşerli uçuşlar
Dün aksaklık nedeniyle roketin fırlatılmaması yüzünden ertelenen programa, daha Donald Trump devrinde Yunan mitolojisinde Apollon’un ikiz kız kardeşi olan Artemis ismi verilmişti. Programın birinci adımını, astronotların gelecekteki vazifeler sırasında bulunacağı Orion kapsülü ile Uzay Fırlatma Sistemi olarak bilinen ay roketinin test uçuşu oluşturuyor. Orion’un Dünya’ya dönmeden evvel ayın etrafında döneceği bu mürettebatsız uçuş, insanları uzay gemisine koymadan evvel uzay aracıyla ilgili sıkıntıları giderme gayesini taşıyor.
Buraya kadar üzücü değil. Çok gerekli miydi sorusunu gizli tutarak kabul etmiş olayım. Şu can sıkıyor olağan. Uzayda iş yapmak isteyen firmalara da yol göstermiş olacak bu tıp uçuşlar. Yani büyük tekellere uzayda “yol açıyor” NASA. Uzayı nasıl paylaşacak, ne tıp bağımlılık ilgileri oluşturacak bu inhisarlar, “yeryüzünden” bir fikrimiz var elbette.
Uzayda da yarış var
Uzayda bir yarış olduğunu biliyoruz. Oralarda dolaşan yalnızca NASA’ya bağlı roketler değil. Çin de son yıllarda üç roketi muvaffakiyetle yörüngeye yerleştirdi, Hindistan ile İsrail de 2019’da ikisi de düşen araçlar yolladılar. Güney Kore de uzayda var. Nelson enteresan bir laf etmiş bu ortada. Çin’in 2030’larda bir ay üssü de dahil olmak üzere epey planı olduğunu anımsatarak “bu Artemis için de teşvik edici oldu” diyor. Natürel, Çin’in uzayda “burası bizim bölgemiz, siz terk edin” diyeceği telaşını de taşıyor Nelson. Yani Çin korkusu “dünya” hudutlarını aşmış durumda.
Bu çeşit uzay seyahatlerinin bilimsel emelleri olduğuna ikna olmak istiyorum. Uzaydan toplanan kayalar güneş sistemine ait bilinenleri değiştirdi deniyor zira. Radyoaktif izotopların tahlili sayesinde ay yüzeyinin çeşitli bölgelerinin tarihlendirilmesinde mutlaklık sağlandı örneğin. Mars boyutlarında bir objenin 4,5 milyar yıl evvel Dünya’ya çarpması sonucu Ay’ın oluştuğu üzere fevkalâde bir bilgiye bu araştırmalar sayesinde ulaştık.
Uzaya gitmenin kıymetli bir adım olması NASA’nın amacını Mars’a, Jüpiter’e, Satürn’e yöneltti. Lakin Ay’a olan bilimsel ilgi hiç lakin hiç tükenmedi. Bir bilim adamının “Ay’ın bir manada Rosetta taşı olduğunu düşünüyoruz. Güneş sistemindeki gezegenlerin kökenini, evrimini incelemek için galaksimizdeki en düzgün yer burası” deyişi bu ilginin hiç eksilemeyeceğinin delili. Bu ortada Ay’ın bilim adamlarının sandığı kadar kurak olmadığı da ortaya çıktı. Bu geleceğin astronotlarının ayın kutuplarındaki kraterlerin tabanındaki donmuş su sayesinde susuzluk çekmeyecekleri manasına geliyor. Ay’da ya da yörüngesindeki bir yakıt ikmali istasyonu, uzay araçlarının güneş sistemine gitmeden evvel tanklarını yine doldurmaları için bir durak fonksiyonu de görebilir ileride.
Yani NASA’nın elli yıl sonra, evvelki gidişin sonuçları da tam olarak açıklanmamışken yeni Ay seyahati yapacak oluşunun umarım askeri bir tarafı yoktur.
Umarım.