Son periyot harika gelişmelerin yaşandığı Asya-Türk Cumhuriyetleri aksında bu sefer sokakların hareketlendiği ülke Özbekistan. Karakalpakistan’da başlayan protestolar nedeniyle 2 milyon nüfuslu bölgeye bütün giriş çıkışlar durduruldu ve 1 aylık inanılmaz hâl ilan edildi. Karakalpakistan genelinde 2 Ağustos’a kadar OHAL ilan edildi. Saat 21.00’den 07.00’ye kadar sokağa çıkma yasağı uygulanacak. ‘Bölgede ne oluyor?’ sorusuna karşılık aradık.
OLAYLAR KIŞKIRTILIYOR
Özbek gazeteci Şahruhbek Alimov, olayların art planında Özbekistan dışında yaşayan kişi ve harici güçlerin olduğunu söyledi. Şahruhbek Alimov, birtakım mihrakların yaşananlar ile hiçbir ilgisi olmayan katliam görüntüleri paylaşarak tahrik dozunu yükseltmeye çalıştığını belirtti. Protestolar nedeniyle rastgele bir vefat olayının yaşanmadığını bilhassa vurgulayan Alimov, olayların çıkışı ve gelişiminde harici müdahalelerin olduğu çok açık. Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev’in ziyareti ve Karakalpakistan Meclisinde yaptığı konuşma sonrası durum olağanlaşma eğilimine girdi. SSCB’nin dağılması ile birlikte 1992 yılında özerklik ilan eden Karakalpaklar 1993 yılında periyodun Özbekistan Cumhurbaşkanı İslam Kerimov ile 20 yıllık Özbekistan’a bağlılık mutabakatı yaptı. Taraflar bu süreyi 2013’te 10 yıl daha uzattı. Özbekistan Meclisinde yeni anayasa ve önümüzdeki periyot Karakalpakistan’ın statüsünü ele alan görüşmelerin gerçekleştiği devir başlayan sokak olayları nedeniyle tüm süreç askıya alındı.
HEDEFTE TÜRK BİRLİĞİ VAR
Türk Cumhuriyetlerinde yaşanan olayların rastgele bir durum olmadığını kaydeden Türk dünyası uzmanı Doç Dr. Esma Özdaşlı şunları söyledi: Özbekistan son devir çok önemli manada özgürlük ve Türk devletleri ile yakın iş birliği adımları attı. Türkiye dâhil birçok ülke ile olağanlaşan bir süreç başlattı ve bir anda daha evvel öbür Türk Cumhuriyetlerinde gördüğümüz karmaşa tablosu ile karşılaştı. Olayın özünde 1991 sonrası Türkler birlik olmasın hedefli çizilen SSCB sonrası idari hudutlar var. Bir cins tansiyon çizgisi ve olarak belirlenen bu sonlar çizilirken ne etnik ne de dinî, kültürel gerçeklik göz önüne alınmadı. Tam bilakis her an kaos üretme potansiyeli taşıyacak biimde tasarlandı. Rus kökenli Türkolog İlminski’nin bu mevzuda hazırladığı bir doktrin var ve Türk dünyası üzerinde bu plan tatbik edilmeye devam ediliyor. Bu doktrinin ana teması Türk kabilelerinden millet üreterek Türkleri daha fazla küçük ünitelere ayırmak ve bu toplulukların birbirleri ile arbede etmelerini sağlamak. Şu an alanda yaşadığımız durum Türk Birliği ismine atılan adımlardan duyulan rahatsızlığın tezahürü ve engelleme teşebbüsleridir.
İLK ZİYARET BÖLGEYE
Kerimov devrinde önemli manada göç veren Karakalpakistan Cumhuriyeti bölgesinde hala 2 milyona yakın sivil yaşıyor. Bölge Aral Denizi ve iklim farklılığı nedeniyle göç vermeye devam ederken Şevket Mirziyoyev seçildikten sonra birinci ziyaretini bölgeye gerçekleştirdi ve sonrasında bölgeye büyük yatırımlar yapıldı. Karakalpakistan’a kıymetli yatırımlar yaptı. Coğrafik koşullar ve uzun müddetli ihmaller nedeniyle refah düzeyi düşük olan Karakalpakistan halkına devlet tarafından güç, tarım ve istihdam alanlarında önemli dayanaklar sağlandı. Bölgede misyon yapan memurlar maaşları Semerkand ve Fergana üzere bölgelere oranla yükseltildi.
RUSYA KAŞIYOR! “KARAKALPAKLAR ORTASINDA RUSLARA BAĞLANIRSAK DEVLET OLURUZ ANLAYIŞI YAYILMAYA ÇALIŞILIYOR”
Akademik Araştırma Ensitüsü Lideri Osman Kepenek, 26 Haziran’da başlayan yeni Özbek anayasası görüşmeleri ile eş vakitli Karakalpakistan’ın başşehri Nukus’ta başlayan ve öteki ünitelere yayılan şovlarda yeni periyoda ait duyulan harici rahatsızlıkların büyük rolü olduğu görüşünde. Rus faktörüne dikkat çeken Kepenek şunları söyledi: Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev’in şaşkınlığı bize taraflar ortasında kimi görüşmelerin yapıldığı ve uzlaşıya varıldığını gösteriyor. Putin, SSCB haritasını yine ihya etme ismine birçok adım attı. Bölge kıymetli bir doğalgaz ve petrol rezervine sahip. Sahip olduğu stratejik kıymet nedeniyle Özbekistan’dan koparılmaya çalışılıyor. Tüm bu gelişmelere bağlı olarak da Karakalpaklar ortasında Ruslara bağlanırsak devlet oluruz anlayışı yayılmaya çalışılıyor. Hazar’ın kalan Azerbaycan ve Türkiye ortasında kardeşlik şuuru çok önemli manada içselleştirdi. Fakat başka Türk uzunlukları için durum maalesef farklı. Çok önemli çekişmeler hâkim ve bu durumu Çin, Rusya ve Batılı güçler aleyhte kullanıyor. Bilhassa de Putin’in büyük Rusya hayali bu noktada çok değerli yer tutuyor. Bölgenin tek istikrarlı ülkesi Özbekistan’da iç problemler ve bölünme tehdidi ile karşı karşıya bırakılmak isteniyor.