Vücudun dik durmasını sağlayan omurga, ortalarından omuriliğin geçtiği ve omur (vertebra) denilen 33 kemikten oluşur. Omurlar bir adet yumuşak disk ve iki adet yüzeysel eklem ile birbirlerine bağlanırlar. Kuvvetli bağ dokusundan oluşmuş olan disk, bir omuru başkasına bağlayan en değerli yapıdır.
Disk içinde ise omurlardaki baskıyı amortisör vazifesiyle karşılayan kıkırdak bir doku vardır. Yanlış ya da aksi hareket yapma ya da tartı kaldırma üzere hareketlerle adaleler kasılır ve bu bağlar sıkışır. Ayrıyeten yaşlandıkça diskin merkezi su içeriğini kaybeder, diskin yastıklama vazifesini eskisi kadar âlâ yapamaz hale getirebilir.
Disk bu nedenlerle hasar gördüğünde dış katmanı da yırtılabilir ve disk içindeki kıkırdak doku dış katmandaki bir yırtıktan çıkarak sonların ve omuriliğin yer aldığı boşluğa taşar. Bu durum da boyun fıtığına neden olur. Bu taşma kol ve omuriliğe giden hudutlara baskı yaptığından çeşitli şikayetler oluşturur.
BOYUN FITIĞI BELİRTİLERİ NELERDİR?
Boyun fıtığı, omurilik ve hudut köklerini etkileyen, en sık hayatın 30- 40’lı yaşlarında hastalıktır. Boyun fıtığının belirtileri fıtığın yerine, hastalığın mühletine ve ciddiyetine bağlı olarak değişkenlik gösterir. En sık karşılaşılan boyun fıtığı belirtileri ise şöyledir;
-Tek taraflı, kola gerçek yayılan bir ağrı,
-Parmak uçlarına kadar yayılır ve uyuşma ile birlikte seyreden ağrı
-Ağrı ile birlikte yayıldığı kolda kuvvet kaybı
-Ele alınan cisimleri düşürmek
-Yürüme zahmeti ve dengesizlik
Boyun fıtığı, akut ve kronik olarak iki periyoda ayrılabilir.
Akut dönemde: nukleus pulpozus’un fıtıklaşması yahut hür olarak dışarı çıkması durumu kelam konusu iken, kronik devirde kemikte gagalaşmaların oluşumu (osteofit) yahut genel olarak omurga sistemini oluşturan yapıların yaygın dejenerasyonu ile servikal spondilozis ismi verilen bir tablo kelam hususudur.
Akut boyun disk fıtıklaşmalarında; tek taraflı, kürek kemiğine, göğse üst ekstremiteye yayılan ağrılar hissedilebilir. Ağrı, öksürük, ıkınma ve hapşırma ile artabilir.
Ağrı ve uyuşukluğun sıklaşması ve belli müddette yatak istirahati ile geçmemesi durumunda kesinlikle bir beyin ve hudut cerrahına başvurulması gerekir.
BOYUN FITIĞI NEDEN OLUR?
Boyun fıtığı 20-40 yaşları ortasında, çoklukla bedenini çok kullanan bireylerde ortaya çıkar. Ağır yük kaldırma, zıt bir hareket yapma, itme hareketinin sık yapılması bağ dokusunun yırtılması yani fıtık riskini artırır. Trafik kazaları ya da yüksekten düşme de öteki nedenler ortasındadır.
Bunların yanı sıra, duruş bozukluğuna yol açan uzun vadeli masa ya da bilgisayar başında oturanlarda da bu rahatsızlık sık ortaya çıkar.
Cep telefonunun uzun müddet kullanımı, boynu eğerek uzun mühlet ekrana bakmak, ya da telefonu boyna kıstırarak konuşmak da boyun fıtığına yol açabilir.
Telefon ya da tableti göz hizasından aşağıda tutmak ve uzun müddet bu formda bakmak boyun fıtığı için risk oluşturur.
Tam olarak genetik bir geçiş kelam konusu olmasa da anne babasında bu hastalık görülen çocukların boyun fıtığı olma riski, disk eklemlerin hassasiyetinde genetik faktörlerin tesirli olabilmesinden dolayı, daha fazladır.
BOYUN FITIĞINA YETERLİ GELEN ANTRENMANLAR NELERDİR?
Boyun fıtığından korunmak için boyun fıtığına düzgün gelen antrenmanları tertipli olarak yapmakta yarar vardır. Genelde boynu sağa sola bükmeden, boyun adalesini güçlendiren antrenmanlar, boyun fıtığına yakalanma riskini azalmaktadır.
İzometrik denilen elin; alnın ortası, şakak ve enseye konularak itilmesi formunda yapılan ve her bir itmede 10’a kadar sayılan antrenmanlar, boyun kaslarını güçlendirmektedir. Önerilen bu hareketler, günde en az 2 ya da 3 defa yapılarak bir hayat stili haline getirilmelidir.
Kişi, gün içinde 5 dakikayı kendine ayırarak boyun fıtığı riskinden korunabilir. Bunun yanında; boyun fıtığına yakalanma riski olanlar, şuurlu ve nizamlı olarak yüzerek bu riski azaltabilir. Yüzme boyun yapısının bozulmasını engelleyen değerli bir faktördür. Masa başında çalışan şahıslar ise sırt ve bel dayanağı olan sandalyeler kullanmalıdır. Mümkün olduğu kadar klimalardan uzak durulmalı ve bilgisayarlar göz hizasında olacak halde çalışılmalıdır.
BOYUN FITIĞI NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Tedavinin birinci önceliği hastanın eğitimidir. Hastaya yanlışsız duruş ve oturma konumu öğretilir. Ağır yük taşımaktan kaçınmak gereklidir. Hastalar tedavi mühletince lokal ısı tedavisinden büyük yarar görürler.
İlaç tedavisi olarak ağrı kesiciler ve kas gevşeticiler kullanılır. Seanslar halinde fizik tedavi de konservatif (ilerlemeyi engelleyici) tedavi planlaması içerisinde yer alabilir. Akut (ani başlangıç) periyotta birinci üç gün, boyunluk kullanımı hastayı rahatlatabilir. Daha uzun mühlet boyunluk kullanımı boyun kaslarını zayıflatabileceği için tavsiye edilmez. Tecrübeli fizik tedavi uzmanları ile uzunluğunda itme, çekme ve germe idmanları yapılabilir. Boyun omuru etrafındaki kasları güçlendirmek için boyun fıtığı antrenmanları önerilir.
Bu antrenmanların tabibin bilgisi ve önerisi olmadan gerçekleştirilmesi, mevcut sorunu kötüleştirebileceği için bilinçsizce uygulanmamaları önerilir:
-Boyun germe egzersizi
Yatak üzere düz bir yerde sırt üstü uzandıktan sonra başın yavaş ve nazikçe geriye gerçek hareket ettirilmesi ile gerçekleştirilir. Baş geriye uzatılıp uzunluğunda gerginlik meydana geldikten sonra kişi bu konumda 1 dakika müddet ile tutulur ve akabinde 1 dakika dinlendirilir. Yaklaşık 5-15 tekrardan meydana gelen bu idman sırasında kişinin belirtilerinin şiddetlenmesi antrenmanın kesilmesi gerektiğine işaret eder.
Boyun germe antrenmanı yüz üstü yatarken başın üst gerçek hareket ettirilmesi ile de gerçekleştirilebilir. Bu biçimde yapılan idman için müddet 5 ile 10 saniye ortasındadır ve 15-20 kere tekrarlanır.
-Boyun retraksiyon (Çekme) egzersizi
Kollar iki yanda olacak biçimde sırt üstü yatılan durumda gerçekleştirilen retraksiyon idmanı, çenenin göğüse hakikat hareketi ile yapılır. Çene göğüse ulaştıktan sonra 5-10 saniye bu konumda tutulan hastaya bu idman yaklaşık olarak 15-20 kere tekrarlatılır.
Bu antrenmanların hedefi fıtıklaşma bölgesindeki kan akımını arttırmak, gerilimi azaltmak ve güçlenmeyi sağlamaktır. Bu antrenmanlar dışında boyun bölgesinde çok bir baskı oluşturacak koşma, zıplama, ağır kaldırma ve ani hareketler içeren aktivitelerden kaçınmak da boyun fıtığı hastalarında düzgünleşme sürecinin olumsuz etkilenmemesi için ehemmiyet arz eder. Bu stil ziyanlı aktivitelerin sonuçlarını kişi ömrü boyunca yaşayabileceği için dikkatli olunmalıdır.
Boyun fıtıklarının büyük çoğunluğu ameliyatsız güzelleşir. Hastanın kol ve ellerinde ilerleyici güç kaybı varsa ve hasta öteki tedavilere karşılık vermiyorsa cerrahi düşünülebilir. Boyun fıtığı ameliyatı, beyin cerrahları tarafından yapılan bir ameliyattır.
Boyun fıtığı tedavisinde spinal enjeksiyon yöntemi
Çok şiddetli kol ağrıları varsa ağrıyı hafifletmek için tabip omurilik içindeki epidural boşluğa kortizon ilaçlar enjekte edebilir. Spinal enjeksiyon metodu radyolojik görüntülemelerden faydalanılarak direkt olarak fıtıklaşma bölgesine gerçekleştirilen tedavi uygulamasıdır. Bu tedavi, hudut ve diskteki ödemi ve inflamasyonu azaltmaya yöneliktir. Kortizon enjeksiyonları ile kişinin birtakım şikayetlerinde uzun bir müddet boyunca rahatlama sağlanabilir.
Boyun fıtığı ameliyatı hakkında genel bilgiler
Boyun fıtığı hastalarının yaklaşık olarak %10’unda cerrahi müdahale ihtiyacı meydana gelebilir. Bu ameliyatta hedef diskin sona baskı yapan kısmının çıkarılmasıdır.
Uygulanan prosedüre nazaran bu ameliyat laminektomi ya da diskektomi olarak isimlendirilir. İlerlemiş ve nörolojik sorunların eşlik ettiği olgularda yahut öteki tedavi tekniklerine karşın hastanın şikayetlerinin denetim altına alınamaması halinde başvurulan diskektomi ameliyatında diskin çıkarılarak tekrar fıtıklaşmanın önüne geçmek amaçlanır.
Laminektomi sürecinde ise cerrah hudut köklerinin çıktığı bölgeyi genişleterek, bu alandaki baskıyı azaltır. Küçük bir kesiden girilerek yapılan bu süreci cerrah mikroskop kullanarak gerçekleştirir.
Günümüzde bilhassa bel bölgesinde yer alan fıtıklaşmış diskler, cerrahi olarak büsbütün çıkarılmakta ve yerine protezler konulabilmektedir. Bu süreç hasta genel anestezi altındayken gerçekleştirilir. Lakin protez uygulaması her hasta için uygun değildir. Bilhassa fıtıklaşma ile birlikte çeşitli eklem iltihabı yahut osteoporoz (kemik erimesi) hastalığı bulunan bireylerde fıtıklaşmanın yalnızca bir bölgede değil, omurganın birçok bölgesinde dejenerasyon meydana gelmesi nedeniyle bu şahıslarda protez kullanılan teşebbüsler tercih edilmez.
BOYUN SIHHATİ İÇİN DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER NELERDİR?
Boyun sıhhatinin korunması için gün içinde uyulması için gereken kurallar ve antrenmanlar kıymetlidir.
-Bakılan kişi, cisim ya da nesneye cepheden baş-boyun ve gövde tıpkı düzlem üstünde olacak formda dönülmelidir.
-Uzun mühlet birebir konumda kalmaktan kaçınılmalıdır. Oturma ve ayakta kalma müddeti 45 dakikayı geçmemelidir. Azamî 45 dakikada bir durum değiştirmek ihmal edilmemelidir.
-Yüz üstü yatmak yerine yan yatmak tercih edilmelidir. Ortopedik yastık kullanmak kıymetlidir. Kuş tüyü elyaf üzere hususlardan yapılmış yastıklar boyun sıhhati için uygun değildir.
-Okuma sırasında boynu öne yanlışsız ileri derecede bükmek boyun sıhhati açısından uygun değildir. Uzun müddetli okumada boynu bükerek değil, kitap yüksekliğini uygun bir düzeyde ayarlayarak ve göz hareketleri ile okuma yapılmalıdır. Bunun için açılı kitap dayanakları kullanmak yararlı olur.
-Özellikle bilgisayar kullanırken ekran göz hizasında olmalı ve ekrana gövde ile istikametlenmiş olarak bakılmalıdır.
-Boyun rüzgardan, soğuktan, direk boyna vuran klima akımlarından korunmalıdır. Banyo ve yüzme sonrasında ıslak kalmamaya dikkat edilmelidi