Getty ImagesHong Kong’da Çin Devlet Lideri Şi Jinping’in ziyareti öncesi büyük güvenlik tedbirleri alındı. Jinping, kentin İngiltere’den zamanının 25. yılında, eski bir polis şefinin Hong Kong yöneticisi seçilmesi sonrası yemin merasimine katılacak.
Aynı vakitte sembolik kıymeti de olan bu etkinlikler öncesi BBC’den Grace Tsoi ve Jeff Li, kentin gelecek 25 yılda nasıl bir hal alabileceğini uzmanlarla konuştu.
1997’de Hong Kong Çin’e geri verildiğinde, dev bir siyasi deneyin de başlangıcı yapıldı.
Birçokları kapitalizmin ve özgürlüğün hakim olduğu bu eski İngiliz sömürgesinin Komünist Çin idaresinde nasıl var olacağından telaş ediyordu.
Pekin bu kaygıları gidermek için, Hong Kong’un ferdi özgürlük ortamının, ‘bir ülke, iki sistem’ modeli ile en az 50 yıl korunacağını garanti etti.
Bugün, çalkantılı geçen 25 yılın sonunda, bu siyasi deney yarı yola ulaştı.
Peki gelecekteki 25 yıl nasıl işaretler veriyor?
Değişen siyasi ortam
Temel soru Hong Kong’un elinde ne kadar siyasi özerklik ve özgürlük kalacağı üzerinde şekilleniyor.
Devir öncesi birçokları, bu mühlet içinde Çin’in daha liberal bir devlet olacağını ve vakitle Hong Kong’a da tam demokrasi talihi tanıyacağını umuyordu.
Bu teminat, İngiltere ve Çin ortasındaki mutabakattan doğan küçük bir anayasa ile de kelam altına alınmıştı.
Bu küçük anayasaya nazaran, Hong Kong yöneticisi ve kentin meclis üyelerinin seçimi oy verme yoluyla belirlenecekti.
Reuters 1997’deki merasim Ama kimi uzmanlara nazaran, Çin idaresi, kent yöneticisinin seçilme sürecinde adayları belirlemesine müsaade veren bir yasa değişikliği teklifini dayatınca bu kelamını de paramparça etti. Buna nazaran yö
20 Haziran 2020 akşamı kabul edilen Ulusal Güvenlik Yasası, 2019 yılı boyunca büyük demokrasi protestolarına sebep olmuştu. Protestocularla polis ortasında şiddet dolu çatışmalar yaşandı.
Bugün gözlemciler, daha demokratik bir siyasi idare noktasında çok az umut kaldığını savunuyor. Onlara nazaran, Pekin’in tam denetimi ile kentin karakteri kökünden değişti.
Bugün artık Hong Kong’da yaşamayan demokrasi yanlısı avukat Ted Hui, “Birçok Hong Konglu ‘tek ülke, iki sistem” modelinin artık ortadan kalktığını düşünüyor” diyor.
Yetkililere nazaran ULusal Güvenlik Yasası lakin bir küme azınlığı etkiliyor. Fakat Hui’ye nazaran bu yasa ile Hong Kong’un bir vakitler canlı olan sivil toplumu boğuldu.
Yasanın çıkışı ile birçok sivil toplum örgütü, siyasi parti ve sendika dağıtıldı. 1989’daki Tiananmen Katliamı’nı anmak için yapılan klâsik etkinlikler yasaklandı.
Getty Images Ulusal Güvenlik Yasası protestolara karşı çıkarıldı Apple Daily ve Stand News isimli demokrasi yanlısı yayın organları kapatıldı.
Bir vakitler Asya’da basın özgürlüğünün merkezi olarak anılan Hong Kong, Dünya sıralamasında bir yılda neredeyse 70 sıra düşerek bugün artık 148’inciliğe geriledi.
Aynı vakitte yasa geçtiğinden bu yana, ‘gösteriler şehri’ olarak bilinen Hong Kong sessizliğe gömüldü.
ABD’deki Hong Kong Demokrasi Kurulu’nda araştırmacı olan Jeffrey Ngo, “Geniş kapsamlı protesto aksiyonların yakın bir gelecekte olamayacağını söyleyebiliriz” diyerek yeni durumu anlatıyor:
“2020 itibariyle Hong Kong’da beşerler ya mahpusta oldukları için susturulmuş durumdalar ya da hapise girmemek için kendilerini susturuyorlar”
Çinli yetkililere nazaran son yapılan değişiklikler, “tek ülke, iki sistem modeli” için gerekliydi. Onlar nazaran, geliştirmeler, geniş formda kabul gördüğü üzere, modeli 2047’nin ötesine taşıma imkanı sağladı.
Pekin yanlısı bir siyasetçi olan Dominic Lee, Hong Kong’luların halan kişisel özgürlüklerin keyfini çıkardığını savunuyor:
“İnsanlar, ulusal güvenlikle ilgili olmadığı sürece farklı bahislerde görüşlerini belirtebiliyor. Mahkemeler hangi bahislerin ulusal güvenlik kapsamına gireceği konusunu belirleyecek”
Lee’ye nazaran, ulusal güvenlik yasası Hong Kong’un ziyadesiyle politikleşmesi ve 2019 yılında demokrasi yanlıları tarafından hareket edemez hale getirilmesi nedeniyle getirildi:
“Eğer bana sorarsanız, ulusal güvenlik yasasının da, seçim maddesindeki değişikliklerin sorumlusu da protestocular….
ULUSLARARASI BİR MERKEZ Mİ, ÇİN’İN FİNANS MERKEZİ Mİ?
Bir öteki soru da Hong Kong’un memleketler arası finans merkezi özelliğini koruyup koruyamacağı…
1997 yılında Doğu’nun Elması olarak anılan kentin gayri safi ulusal hasılası, Çin’in beşte birine karşılık geliyordu. Bugün bu oran yüzde 2 civarına geriledi ve kent başta Şanghay olmak üzere öbür Çin kentleri ile rekabet halinde.
Getty Images Hong Kong bir finans merkezi S&P Küresel Ratings’ten Asya Pasifik bölgesinin iktisat müdürü Louis Kuijs, “25 yıl evvel Çin çok daha az gelişmişken, Hong Kong gelişmişliği ile öne çıkıyordu. Bugün birçok kent ekonomik olarak Hong Kong’u yakaladı” diyor.
Kuijs’e nazaran kent Çin içine ve dışına açılan seçkin bir liman olma özelliğini sürdürüyor. Bunda, milletlerarası tanınırlığı olan türel sistemi ve finans piyasalarının dışa açıklığı rol oynuyor.
Ancak Pekin ile yaşanan son tansiyonlar ve uygulanan sıfır Covid siyasetinin, büyük şirketler açısından kentin çekiciliğine nasıl ziyan verdiği de merak ediliyor.
Uluslararası şirketlerin bu kentteki merkezleri 2018’den 2021’e kadar yüde 10 azaldı. Buna rağmen Çin ana karasından buraya merkez açan şirketlerin sayısı neredeyse yüzde 28 arttı.
Kuijs, “Hong Kong’un çehresi değişiyor… Daha az milletlerarası, daha fazla Çin merkezli hale geliyor” diyor.
HONG KONGLU MU ÇİNLİ Mİ?
En belirleyici bir öteki soru da bu; Hong Konglu olmak ne manaya geliyor?
Ülke dışına taşınan, kenti terk eden Hong Kongluların sayısı giderek artıyor.
Getty Images Pekin ulusal kimliği okullar aracılığıyla yerleştirmeye çalışıyor. Şehir yetkilileri göç datalarını takip etmiyor. Lakin birçoğunun İngiltere’ye kalıcı olarak İngiltere’ye yerleştiği düşünülüyor. İngiliz Ulusal Denizaşırı vizesi (BNO Visa) açıklandığı 2021’den bu yıl Mart ayına kadar 123 bin müracaat aldı.
Hong Kong’un 5.4 milyonluk nüfusunun yüzde 70’i bu vizeye başvurabiliyor. Bu vizeyle İngiltere’de oturma ve çalışma müsaadesi alınıyor.
Araştırmacı Jeffrey Ngo’ya nazaran diaspora Hong Konglu olma kimliğini koruyacak ve dışarıdan demokrasi için bir uğraş vermeye devam edecek.
Pekin yanlısı siyasetçi Dominic Lee, “Hong Kong’un yeni jenerasyonu daha vatansever olacak” derken kendi çocuğunun içinden gelerek ulusal marşı söylemesini örnek veriyor.
Ngo’nun en büyük tasası ise kentin kendine has kimliğini oluşturan Çin ve Hong Kong farkının 2047’e kadar ortadan kalkması.