AYDIN HASAN – Bugün Türkiye’nin hangi vilayetinde yaşıyor olursanız olun. Sokağa çıktığınızda en az bir Suriyeli ile müsabaka ihtimaliniz çok yüksek. Bebeği kucağında çarşıya çıkan caddenin köşesinde dilenen Suriyeli bir bayan, Bir AVM’nin restoranında oturan hali vakti hayli yerinde Suriyeli bir aile…. Fakiri, kimsesizi, çaresizi, orta hallisi ve zengini ile 3 milyondan fazla Suriyeli artık içimizde ve Türkiye’nin bir gerçeği. Türkiye’nin 81 vilayetinde de Suriyeli var. Meğer çok fazla değil daha 11 yıl yıl evvel Türkiye’nin bu türlü bir göçmen sorunu yoktu. Bu göçün kıssasını kısaca anlatmaya çalışalım.
Cilvegözü’nde 400 göçmen
Arap Baharı’nın neden olduğu halk ayaklanmaları, 2011 yılının Mart ayında Suriye’ye sıçradı. Suriye’deki Esad idaresinin, şovları askeri şiddetle bastırmaya yönelmesi, Türkiye’ye başlayacak kitlesel göçün birinci işaretiydi. 29 Nisan 2011’de can kaygısına düşen 400 dolayında Suriye vatandaşı, Hatay’ın Yayladağı ilçesindeki Cilvegözü Hudut Kapısı’na geldi. Bu Suriye’den Türkiye’ye kitlesel göçün birinci adımıydı. Birinci göçler, Hatay’a yöneldi. 2011 yılındaki göç, 10 bin kişi ile hudutlu kaldı. Esad idaresi, 2012 yılının bahar aylarında askeri operasyonlara yönelince Türkiye’ye yine akın başladı ve sayı 25 bine çıktı. Ve 2012 yıl sonunda bu sayı 140 bine yükseldi…
En berbat senaryoyu geçti
Genelkurmay, AFAD ve Dışişleri Bakanlığı; göç dalgasının birinci başladığı 2011 yılında mümkün göç dalgasına karşı bir senaryo hazırladı. Bu senaryoda; Suriye’deki iç savaşın şiddetlenmesi ihtimaline paralel olarak Halep ve İdlib bölgelerinden büyük bir göç dalgası ihtimali üzerinde durulmuştu. Bu çerçevede göçün 50 bin dolayında kalması, 100 bine çıkması ve 200 bin kişiyi geçmesi ihtimallerine dayalı olarak üç senaryoya nazaran hazırlıklar yapıldı. Türkiye’nin o periyotta kamplarda barındırma imkânı 60 bin kişi ile sonluydu. Bütün hazırlıklar en makûs senaryo olan 200 bin kişinin gelmesine dayalı olarak yapıldı. 11 yıl evvelki bu tespit, bugün 3 milyonu aşan Suriyeli dikkate alındığında Türkiye’nin nasıl bir sorun ile bu kadar kısa müddette kaldığını net bir biçimde gösteriyor.
Geçici müdafaa statüsü
Peki sokakta gördüğümüz bu Suriyeli göçmenlerin hukuksal statüsü ne? Türkiye, bu göç sorunu ile karşılaşınca daha evvel Türk hukuk sisteminde yer almayan bir düzenlemeye gitti. Yabancılar ve Milletlerarası Müdafaa Kanunu ile yeni bir sistemin desteği hazırlandı ve süreksiz müdafaa sistemine geçildi. Süreksiz muhafaza; “devletlerin geri göndermeme yükümlülükleri çerçevesinde kitleler halinde ülke sonlarına ulaşan bireylere, ferdi statü belirleme süreçleri ile vakit kaybetmeden belli haklar sağlamayı hedefleyen pratik ve tamamlayıcı bir tahlil yolu” olarak tanımlanıyor. Türkiye, yanı başındaki bu insani trajedi karşısında duyarsız kalamadı ve açık kapı siyaseti uyguladı.
İstanbul birinci sırada
Göç Yönetimi Başkanlığı kayıtlarına nazaran; Türkiye’deki kayıtlı Suriyeli sayısı 30 Haziran 2022 tarihi itibariyle 3 milyon 648 bin 983 kişi.
Bunların 49 bin 398’i barınma merkezlerinde kalıyor yani kamplarda. 3 milyon 599 bin 585 Suriyeli ise Türkiye’nin 81 vilayetine dağılmış durumda. Türkiye’deki süreksiz muhafaza altındaki Suriyelilerin kaydı yapılmış; biyometrik kayıt ile 10 parmağının da izleri alınmış durumda. Mültecilere süreksiz müdafaa kimlik evrakı veriliyor. 30 Haziran 2022 tarihi itibariyle süreksiz müdafaa kapsamında Suriyelilerin en fazla bulunduğu birinci 10 vilayet şöyle:
– İstanbul: 547 bin 176
– Gaziantep: 464 bin 173
– Şanlıurfa: 384 bin 922
– Hatay: 369 bin 517
– Adana: 256 bin 928
– Mersin: 243 bin 837
– Bursa: 184 bin 733
– İzmir: 150 bin 074
– Konya: 123 bin 751
– Ankara: 100bin 294
Göç Yönetimi kuruldu
Türkiye’de daha evvel yabancılarla ilgili süreçler, Emniyet Genel Müdürlüğü ve vilayet emniyetindeki yabancılar şubeleri tarafından yapılıyordu. Emniyet Genel Müdürlüğü Yabancılar Hudut ve İltica Daire Başkanlığı kapatıldı. 11 Nisan 2015 tarihinden itibaren Göç Yönetimi Genel Müdürlüğü 81 vilayette teşkilatlanmasını tamamlayarak operasyonel özellik kazandı. Her vilayette göç yönetimi vilayet müdürlükleri oluşturuldu. Yabancılarla ilgili bütün süreçler bu vilayet müdürlükleri tarafından yapılıyor.
YARIN: POLONYA İHTİLALİNİN ÖNDERİ İSTANBUL’DA POLONEZKÖY’Ü KURDU