Rönesans devrinde yaşayan ünlü İtalyan sanatçı Leonardo da Vinci‘nin “Dünyanın Kurtarıcısı” ‘Salvator Mundi) isimli tablosu rekor fiyata satılmıştı. Fakat tablo satılmasıyla sırra kadem bastı.
Uluslararası bir entrika ve gizem perdesine bürünen Salvator Mundi’nin hikayesi ilgi çekmeye devam ediyor.
2021’de, “Kayıp Leonardo” ve “Satılık Kurtarıcı: Da Vinci’nin Kayıp Başyapıtı mı?” isimlerini taşıyan iki yeni belgesel çekildi. Bu belgeseller, Ben Lewis’in 2019’da gündem olan Son Leonardo isimli kitabını ve yazılan düzinelerce makaleyi izledi.
1500’lü yıllardan kalan tablo, 200 yıldan fazla tarihe gömülmüş, üzücü halde hasar görmüş, berbat bir halde restore edilmiş ve muhtemelen bir Leonardo hayranı tarafından, pek de fazla ehemmiyeti olmayan bir eser olarak tekraren satılmıştı.
Ancak Salvator Mundi artık, sanat dünyasına damgasını vuran para, güç ve jeopolitikanın en değerli simgelerinden biri.
Belgesellere mevzu oldu
Kayıp Leonardo belgeselinin yapımcılarından Andreas Dalsgaard, BBC’den Caryn James’e yaptığı açıklamada, “Belgeselin ismini seçerken, tablonun ve gerçeğin kayıp olmasından esinlendik. Lakin hazineler ve hazine avı üzere sahnelerle dolu Indiana Jones üzere sinemalar de ilham kaynağı oldu” dedi.
Salvator Mundi tablosu, 2005’te New Orleans’da bir müzayede salonunda ortaya çıktı ve 1175 dolar üzere bir fiyata iki New York’lu sanat tacirine satıldı.
Tacirler tabloyu onarım uzmanı olan Dianne Modestini’ye götürdü. Tablonun üzerinde yıllardır biriken kiri ve üst-üste yapılan boyamaları temizleyen Modestini, bunun gerçek bir Leonardo olduğundan kuşkulanan birinci kişi oldu.
Tabloyu restore etmek için yıllarını harcayan Modestini, İsa’nın başparmağının altındaki üzeri tekrar boyanmış kısımlar ya da yalnızca Leonardo’nun yaptığı usulde dudak kıvrımları üzere detaylara dikkat çekerek, tablonun gerçek bir Leonardo olduğunu savunuyor. Lakin birçok uzman Modestini’nin onarımı abarttığını düşünüyor.
Sanat tarihçisi Frank Zöllner, Salvator Mundi’yi “Leonardo’nun tarzını Leonardo’dan fazla uygulayan Dianne Modestini’nin başyapıtı” diye niteliyor.
Uzmanların birçok, tablonun büyük olasılıkla Leonardo da Vinci’nin atölyesinde çalışan yardımcılarının yapıtı olduğunu, ünlü sanatkarın ise son rötuşları yaptığını düşünüyor. Bu, yaygın bir uygulama.
Ancak Son Leonardo kitabının müellifi Ben Lewis’in “Kimse bunun bir Leonardo olup olmadığını bilmiyor, o yüzden siz de oyuna katılabilir ve Salvator Mundi ile kendi Da Vinci şifrenizi yazabilirsiniz” diyor. Tablonun kalitesi konusunda da farklı görüşler lisana getiriliyor.
Amerikalı sanat eleştirmeni Jerry Saltz, Kayıp Leonardo belgeselinde “Büyük bir Leonardo olmak şöyle dursun, bu güzel bir tablo bile değil” derken, tabloyu şahsen görenler bunun harika bir tecrübe olduğunu söylüyor.
Belgesellerdeki değişik yorumların bir kısmı sanatla ilgili bile değil. Kayıp Leonardo belgeselinde sanat yatırımlarıyla ilgilenen Bank of America yöneticisi Evan Beard, sanat yapıtlarının genelde öbür mali süreçlerin yolunda gitmemesi halinde kullanılacak bir teminat olarak satın alındığını anlatıyor.
Tablonun 2011 yılında Londra’daki National Gallery’de tartışmalı bir formda otantik bir Leonardo olarak sergilenmesi değerli bir dönüm noktası oldu.
Serginin küratörü Luke Syson, her iki belgeselde de bu kararını savunuyor.
Sergi, kesin olmadığı halde Leonardo’ya atfedilen tablonun meşruiyet kazanmasında kıymetli rol oynadı. İki yıl sonra birtakım renkli bireyler ortaya çıktı. İsviçreli sanat taciri Yves Bouvier, tabloyu 83 milyon dolara New York’taki tacirlerden satın aldı.
Resmi Dmitri Rybolovlev ismindeki bir Rus oligark için aldığı söyleniyordu. Bouvier bunu kabul etmedi lakin, iki gün sonra tabloyu 127,5 milyon dolara Rybolovlev’e sattı.
Bouvier, yaptığını “her zamanki üzere iş” diye niteliyor: Ucuza alırsınız, değerliye satarsınız.
İsviçre yetkilileri, birtakım sanat yapıtları ile ilgili sahtekarlık yapmasından kuşkulandıkları Bouvier hakkında soruşturma açtı, lakin bir suçlamada bulunmadan mevzuyu kapattı.
Tanıtımda Leonardo DiCaprio da bulunuyordu
Tablo, kısa mühlet sonra Christie’s Müzayede Salonu’na gidecekti. Christie’s’deki satış da düzgün sahnelenmiş bir oyun üzereydi. Evvel tabloyu değil, tabloya bakan insanların yüzündeki ifadeyi gösteren bir tanıtım görüntüsü yayınlandı. Videodakilerin birden fazla sıradan insanlardı, fakat ortalarında tabloya İsa’nın kendisini görmüş üzere hürmet dolu bir sözle bakan ünlü aktör Leonardo DiCaprio da bulunuyordu.
Alıcının kimliği açıklanmadı. Lakin New York Times, Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Salman‘ın ortacısı tarafından satın alındığını yazınca, tablo birden jeopolitika gündemine taşındı. O periyotta bin Selman, birtakım kısıtlamaları gevşeterek Suudi Arabistan’ın imajını parlatmaya çalışıyordu.
Sanat dünyasının gözlemcileri, Salvator Mundi’nin Suudi Arabistan’da yeni bir müzenin duvarlarını süsleyeceğini düşündü, lakin tabloyu bir daha gören olmadı.
Tablo bir devir Fransa’nın başşehri Paris’teki ünlü Louvre Müzesi’nde sergilenecek üzere oldu. Louvre, 2019’da Leonardo’nun 500. vefat yıldönümünde açacağı standa bu yapıtı de koymak istedi
Bu hususta görüşmeler yapılırken, bin Salman şahsen Paris’te Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron‘u ziyaret etti. Stant basına tanıtılırken, duvarda Salvator Mundi’yi bekleyen bir boşluk vardı, lakin tablo asla buraya asılamadı. New York Times, Louvre Müzesi’nin, bin Salman’ın tablonun Mona Lisa ile birebir odada sergilenmesi ve hasebiyle birebir statüde bir eser olarak gösterilmesi talebini reddettiğini yazdı.
‘Eğlenceli bir öykü…’
Kayıp Leonardo belgeselinin yapımcılarından Andreas Dalsgaard, “yakında yeni bir bilgi çıkar, yanlışsız olsa da olmasa da, medyanın her yanında patlar” diyor ve ekliyor: Dünyadan saklandığı, geleceği ve akıbeti bilinmediği sürece, gizemli olmayı sürdürecek. Zira sonuçta eğlenceli bir kıssa.