Milyonlarca memur, SSK’lı, Bağ-Kur’lu, tarım sigortalısının merakla beklediği emeklilikte yaşa takılanlar düzenlemesinde son dönemece girildi. Yasal düzenlemeyle 8 Eylül 1999’dan evvel başlayanlardan 20 yılını dolduran bayanlar, 25 yılını dolduran erkekler yaş şartı aranmadan emekli olabilecek ve prime dayalı bir sistem getirilecek. Böylelikle koşulları tamamlayacak olanlar da kademeli emekli olacak. EYT’yi bekleyenlerin birinci adımda hizmet dökümünü çıkararak kapsamlı bir inceleme yapması gerekiyor.
EYT İÇİN DEĞERLİ KRİTER; SON GÜNLER
Sabah Gazetesi’nden Hazal Ateş’in haberine nazaran, son 2520 gün hangi statüden emekli olunacağını belirleyecek. Bu tarihten evvel sigortalı olanların SSK’dan emekli olabilmesi için 5 bin güne ulaşması gerekiyor.
İşe girişi olup primi yatırılmayanlar için vakit aşımı müddeti olmayıp, dava açma hakkı bulunuyor. Çırak, stajyer olmadığı halde sigorta başlangıcı bu halde gösterilenler de dava açarak itiraz edebilir.
8 Eylül 1999’dan evvel yapılan askerlik için yapılacak borçlanma altın kıymeti taşıyor. Örneğin, 2001 yılında işe girmiş lakin 1998 yılında askerlik yapmışsa borçlanıp öne çekebilir. Bu tarihten evvel banka sandıklarına tabi olanlar da emekli olabilecek. 18 yaşından küçükken ödenen primler, prim ödeme gün sayısına dâhil ediliyor ve ayrıyeten işe giriş tarihi emeklilik yaşının tespitinde dikkate alınıyor.
Kasım sonunda açıklanması beklenen EYT yasası evvelki emeklilik planlaması yapmaya başlayanların merak ettikleri birtakım soruların cevapları şöyle:
1- Eksik prim günlerimi yasa çıkmadan, şimdiden borçlanmamda yarar var mı?
EYT’yi beklerken hizmet dökümünü çıkararak birinci adımı atabilirsiniz. Doğum, askerlik borçlanması için yasanın çıkmasını beklemekte yarar var. Böylelikle ne kadar gün gün sayısına gereksiniminiz olacağını göreceksiniz. Gereksiniminiz olan prim gün sayısı kadar borçlanmış olacaksınız. Minimum fiyatın brütünün yüzde 30’unu, yurtdışında borçlanma yüzde 40’ını borçlanabilirsiniz. 1 Ocak 2023 tarihine kadar borçlanma fiyatları değişmeyeceği için bir zararınız da olmayacak.
2- Doğum borçlanması işe başlangıç tarihini öne çeker mi?
Doğum borçlanması yaşı düşürmez, prim ödeme gün sayısını artırır. İki yıllık doğum borçlanması iki yıl erken emeklilik hakkı doğurur. Fakat bu durum sadece staj girişi ile birinci kez uzun vadeli sigorta kollarına tabi meyyitin müddet içindeki doğumların borçlanılması için geçerli. Öteki doğum borçlanmalarında sırf prim ödeme gün sayısı eklenir, emeklilik yaşı değişmez. Sigortadan sonra doğan 3 çocuğa kadar borçlanma hakkı var. Her bir çocuk için 720 gün kazanılabiliyor. Böylelikle üç çocuk için borçlanan bayan sigortalı 2160 gün kazanıp eksik primini tamamlayarak EYT’li olabilir.
3- Askerliği 1998 yılında yapanın sigorta başlangıç tarihi öne çekilir mi?
Askerlik borçlanmasıyla sigortalılık başlangıç tarihi borçlandırılan gün sayısı kadar geriye çekiliyor. Bu durum yaş olarak daha erken bir tarihte emeklilik imkânı sağlıyor. Örneğin; 2001 yılında işe girmiş fakat 1998 yılında askerlik yapmışsa borçlanıp öne çekebilir.
4- 1997 yılında işe teşebbüs görünüyor lakin primim yatırılmamış bu durumda ne yapmalıyım?
İşe girişiniz var lakin prim yatırılmadıysa dava açmanız gerekiyor. Fiilen 8 Eylül 1999 öncesi çalışıp fakat sigorta girişi geç yapıldıysa da dava açma var. Her iki durumda da vakit aşımı müddeti bulunmuyor. Fakat bu tarihten evvel işe girdiniz fakat hiçbir halde sigorta girişiniz yapılmadıysa hak düşürücü mühlet nedeniyle dava açamazsınız. Tekrar stajyer, çırak olmadığı halde bu türlü başlatılanların da itiraz hakkı var. Prim dokümanları olan SGK’ya olmayanlar da mahkemeye başvurarak hizmet tespitine gitmeli.
5- İşe giriş tarihim Nisan 1999, geçen yıl yurtdışı borçlanması yaptım yaşı bekliyorum, EYT’den yararlanabilecek miyim?
Türkiye’nin 18 ülkeyle toplumsal güvenlik muahedesi bulunuyor. Yurtdışındaki Türk vatandaşları da borçlanma ile EYT’li olabilir.
6- EYT kapsamında olanlar hangi statüden emekli olacak?
Hizmet dökümünde son 2 bin 520 gün hangi statüden (Bağ-Kur, SSK, Emekli Sandığı) belirleyici olacak. EYT belirlenirken çeşitli kurumlardan sigortalı çalışanlar da değerlendirmeye alınıyor. Örneğin düzenleme işe başlangıç tarihi 1999 öncesi banka sandıklarında olanları da kapsayacak. Bağ-Kur kapsamında işyeri açıp, şirket ortağı olup primlerini yatırmadığı için dondurulan günler yine kazanılabilecek. Geçmiş günlerini ihya edecek olanlar gereksinimleri olan prim gün sayısı kadar taban fiyat üzerinden ödeme yaparak prim ekletebilecek.
7- 18 yaşından evvel yapılan sigorta emekliliği öne çeker mi?
1 Nisan 1981’e kadar 18 yaşından küçükken yapılan sigorta müddeti açısından başlangıç sayılıyor. 18 yaşından küçükken ödenen primler prim ödeme gün sayısına dâhil ediliyor, işe giriş tarihi emeklilik yaşının tespitinde dikkate alınıyor. Bu tarihten sonra yapılan sigortada 18 yaşın doldurulduğu tarih dikkate alınıyor.1 Nisan 1981-8 Eylül 1999 tarihleri ortasında emeklilik açısından sigorta başlangıcı tarihi için 18 yaşın doldurulduğu tarih arınıyor. 18 yaştan küçük başlangıçlar sigortalılık başlangıcı açısından dikkate alınmıyor.
8- Emeklilikte 2520 kuralı nedir?
Emeklilikte çalışılan en son ödenen 2520 gün prim ödemesi içinde hangi sigortalılık statüsünde prim ödendiğine bakılıyor. Bu müddet içinde SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı sistemlerinden hangisinde fazla prim ödendiyse o toplumsal güvenlik sistemi üzerinden emekli olunacağı manasına geliyor.
EYT kapsamında emekli olacaklar için de emeklilik süreçleri bu müddette hangi statü daha fazla ise ona nazaran yapılacak.