Teknoloji günümüzde artık hayatın her alanında yer alıyor. Lakin dijital mecraların artmasıyla siber zorbalık üzere problemler da ortaya çıkıyor. Oxford Üniversitesi Memleketler arası Kalkınma Kısmı’nın 2021 yılında yayınladığı Dijital Vatandaşlık raporunda ise, Türkiye’de her 3 bireyden 1’inin siber zorbalığa maruz kaldığı açıklandı. Cumhuriyet, bahse ilişkin Marmara Üniversitesi İrtibat Fakültesi Görsel İrtibat Tasarımı Anabilim Kolu Lideri Doç. Dr. Ali Murat Kırık ve Gözlemevi İnternet ve Toplum Araştırmaları Merkezi’nin kurucusu Handan Uslu ile konuştu.
SİBER ZORBALIK NEDİR?
Siber zorbalığa ait konuşan Doç. Dr. Kırık, “Siber zorbalık, akıllı telefonlar, tabletler yahut bilgisayarlar üzere dijital aygıtlar aracılığıyla gerçekleşen zorbalık çeşididir. Çoklukla toplumsal medya, metin, e-posta, anlık bildiriler ve oyunlar aracılığıyla gerçekleşir. Siber zorbalık çocukları utandırmak için ziyanlı yahut berbat içerik gönderme yahut paylaşma biçimini almış durumda. Bazen bu gönderilen içerikler tehditkar bir boyuta da ulaşıyor” dedi.
SİBER ZORBALIK NEDEN ARTTI?
Doç. Dr. Kırık, “Statista’nın 2021 yılı datalarına nazaran, Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan bir ankette, kızların yüzde 23,7’si ve erkeklerin yüzde 21,9’u siber zorbalığa uğradığını belirtmiş. 2021 yılında yayınlanan Dijital Vatandaşlık raporuna nazaran ise Türkiye’de her üç bireyden biri siber zorbalık mağduru olmuş. 2022’nin birinci çeyreğinde Facebook’ta ise şimdiye kadarki en yüksek siber zorbalık ve taciz ögesiyle karşı karşıya kalınmıştır” diye konuştu. Covid-19 pandemisine değinen Kırık, “Pandemi çocukların ve gençlerin dijital platformları kullanma oranındaki artış siber zorbalığın da artışına adeta taban hazırlamıştır. Araştırmalarda çocukların gerilimli, hudutlu ve mutsuz oldukları anlarda siber zorbalığa yöneldikleri sonucu görülmektedir. Çocukların çevrimiçi sohbetlerde nefret telaffuzuna başvurması da gözle görülür ölçüde artmıştır. Telaş ve depresyon siber zorbalığın artışına neden olan öteki ögelerdir. Çünkü siber zorbalık tüm dünyanın dijital problemidir” dedi.
AKRAN ZORBALIĞININ TAHLİLİ NEDİR?
Siber zorbalığın akran zorbalığına da neden olduğunu vurgulayan Kırık, ‘Çocuklar akranlarıyla etkileşim ve irtibat halindeyken gerek okul ortamında gerekse de internet ortamında zorbalığa maruz kalabilmekte. Zorbalık eğiliminin sanal ortama taşınması sebebiyle tıpkı yaş kümesindeki çocuklar fizikî ya da duygusal olarak karşısındakini sindirmeye çalışmaktadır. Bilhassa aile ile irtibatı zayıf olan çocukları tehdit eden bu durum çocukları çaresizliğe itmekte, intihar ve şiddete meyilli bir hale gelmektedir’ dedi. Kırık, “Sahte hesaplar üzerinden gönderilen tehdit ve şantaj içerikli bildirilerin da günümüzde var olduğu görülmekte, bu durum çocukların zihinsel ve fizikî gelişimini de olumsuz tarafta etkileyebilmektedir. Siber zorbalık ve akran zorbalığının tahlili ailenin çocukla sağlıklı irtibat kurması ve vakit geçirmesidir” tabirlerini kullandı.
SİBER ZORBALIK İLE KARŞILAŞILDIĞINDA NE YAPILMALI?
Kırık kelamlarını şu biçimde noktaladı:
“İnternet üzerinden işlenen tehdit hatalarının cezaya alışılmış olduğu unutulmamalıdır. Ortam sanal olsa da işlenen hata gerçektir. İnternet üzerinden işlenen her türlü tehdit cürmü Türk Ceza Kanunu’nun 106.maddesi kararları mucibince cezalandırılacaktır. Bu nedenle bu tip bir siber zorbalık ve tehdit cürmüne maruz kalan kişi emniyete yahut savcılığa giderek kesinlikle hata duyurusunda bulunmalıdır. İnternette ya da toplumsal medya mecralarında tehdit ve şantajın ispatının çok güç olduğu, şahısları bulmanın güç olduğu düşünülse de mevzuya yönelik tespitlerin ve emsal kararların olduğu asla unutulmamalıdır”
ÇOCUKLAR İÇİN İNANÇLI DİJİTAL ORTAM NASIL SAĞLANIR?
İnternet ve teknoloji izleme kuruluşu olan Gözlemevi İnternet ve Toplum Araştırmaları Merkezi’ni kuran Handan Uslu ise, “Siber zorbalığın aslında birçok çeşidi var. En kolayı dışlama, dedikodu, kötüleme ya da birinin bilgisini alıp müsaadesiz bir formda paylaşma biçiminde oluyor. Yazılı bir biçimde biri size şiddet uyguladıysa bazen hakkınızı aramanıza yararlı da olabiliyor. Rastgele bir dijital iz bırakıldığı an aslında bu failleri yakalamak bazen de kolaylaşabiliyor” dedi. Uslu, “Z neslindeki çocuklar çok erken yaşta teknolojiyle tanıştığı için kendilerini nasıl koruyacaklarını bilemeyebiliyorlar. Biraz da kırılgan bir durumda oluyorlar. İnternetin ortasında doğdukları için internete fazla güvenebiliyorlar” diye konuştu.
Uslu, “İnternet ortamında çok fazla pedofili var. Çocukların dijitalde inançlı olması için teknoloji firmalarına çok iş düşüyor. Örneğin bir tane taşınabilir uygulama var. Oyun oynayan şahıslar birbirleriyle mesajlaşabiliyorlar. Bu durum yanlış. Aslında pedofili birine çocuklara ulaşması için bir alan açılmış oluyor. Çocukların nerede olduğu aşikâr. Hangi oyun oynadığı belirli. Bu kullanıcılara ceza veren bir sistem koymazsanız tacize açık bir hale geliyor’ dedi.
Uslu kelamlarını şu biçimde noktaladı: “Siber zorbalık artıyor lakin beşerler kabahat işlediğini bile bilmiyorlar. Beşerler hakları konusunda da farkında değiller. Bir yandan da teknoloji platformları çok süratli büyüyor. Bir anda yesyeni bir teknolojinin milyonlarca kişi tarafından kullanıldığını görebiliyorsunuz. Teknoloji firmaları bilhassa başlarda çok fazla kusur yapıyorlar. Çok süratli büyümek için bazen inançsız alanlar yaratabiliyorlar”