Ahmet Tirej Kaya
Finlandiya ile birlikte yaptığı NATO üyeliği müracaatıyla gündemde olan İsveç, tarihinin en kritik seçimlerinden birine hazırlanıyor. 11 Eylül’de gerçekleşecek seçimlere sayılı günler kalırken, yapılan son anketler ülke siyasetindeki iki aksi bloğun başa baş olduğunu gösteriyor.
Ülkede dört yılda bir yapılan seçimler en son 2018 yılında gerçekleşti. Seçim sonuçlarına nazaran parlamentoda sekiz parti temsil ediliyor: Toplumsal Demokratlar (S), Muhafazakarlar (M), İsveç Demokratları (SD), Merkez Parti (C), Sol Parti (V), Hıristiyan Demokratlar (KD), Liberaller (L) ve Etraf Partisi (MP). Sol Parti’den milletvekili olarak seçilen Amineh Kakabaveh ise şu an bağımsız milletvekili olarak parlamentoda bulunuyor.
Hükümetin inanç oyu alması için 349 sandalyeli parlamentoda 175 milletvekilinin ‘ret’ oyu vermemesi gerekiyor. 2018’deki seçimlerde toplam sandalye sayısı 116 olan S ve MP’nin itimat oyu alabilmek için başka partilerin dayanağına muhtaçlığı vardı. Göçmen aksisi SD’nin sağ bir hükümetin içinde olmasını kabul etmeyen Merkez Parti ve Liberaller ile Sol Parti’nin ön açmasıyla, S ve MP tarafından azınlık hükümeti kurulabildi. Yaşanan birçok krizin akabinde ise şu an hükümette yalnızca Toplumsal Demokratlar bulunuyor.
İKİ BAŞBAKAN ADAYININ DA İŞİ ZOR
Geçtiğimiz yıl evvelki başbakan Stefan Löfven’in vazifesi bırakmasının akabinde Magdalena Andersson, ülkenin birinci bayan başbakanı seçildi. Bilhassa NATO’ya üyelik tartışmalarının ağırlaştığı devirde kamuoyundaki güvenirliği önemli bir yükselişe ulaşan Andersson’un son zamanlardaki performansı ise düşük bir seyir izliyor. Partisi anketlerde hala birinci olmayı sürdürse de Andersson’un, tek başına hükümeti kurması mümkün görünmüyor ve kendisine yakın duran farklı çizgilerdeki partileri nasıl bir ortada tutacağı merakla bekleniyor.
Parlamentodaki ikinci büyük parti Muhafazakarlar’ın önderi Ulf Kristersson, Andersson’dan sonra başbakanlığa en yakın ikinci isim. Kristersson’u da muhtemel bir hükümet kurma vazifesinde kuvvetli bir süreç bekliyor. Kristersson, SD’nin ikinci parti olduğu istikametindeki anket sonuçlarından da rahatsız. Lakin bu türlü bir durumda da SD’nin tek başına ya da dışardan dayanakla bir hükümet kurabilmesi beklenmiyor. Kristersson ise KD ile birlikte deneyeceği hükümet kurma teşebbüsüne SD’den dayanak alabilir.
Her iki başkanın muhtemel bir hükümet kurma misyonunda Sol Parti ve Liberaller’in de hali belirleyici bir pozisyonda olacak.
ELEKTRİK FATURALARI HÜKÜMETİ ZORLUYOR
2022 seçimlerine parlamentodaki partiler dışında öteki partiler de katılıyor. Oy oranları çok düşük olan bu partilerin yüzde dört olan seçim barajını geçmesi beklenmiyor. Ayrıyeten seçimler parlamento, belediye ve bölge olarak üç kısımdan oluşuyor. İsveç vatandaşı olan şahıslar tıpkı anda yapılan bu üç seçimde oy kullanabiliyor. Ülkede en az üç yıl yaşamış ve oturum hakkı bulunanlar ise sadece belediye ve bölge seçimleri oy hakkına sahip.
Partilerin seçim kampanyalarında en fazla gündeme getirdiği bahisler; ülkede artan kabahat oranları ve çeteleşme, etraf ve iklim problemleri, sıhhat ve bakım hizmetleri, eğitim ve savunma bahisleri. Aktüel bir sorun olarak elektrik faturalarındaki artışlar, muhalefetin hükümeti en fazla sıkıştırdığı mevzuların başında geliyor. Bilhassa Rusya’nın Avrupa’ya gaz akışını belgisiz bir mühlet boyunca durdurma kararı almasının akabinde elektrik faturaları daha da yükseldi. İsveç hükümeti, toplumda önemli bir reaksiyonun olduğu yükselişe alternatif bir tahlil bulmamakla suçlanıyor.
SON ANKETLER: SD İKİNCİ SIRADA
Ülkedeki önde gelen araştırma şirketlerinin son açıkladığı datalara nazaran iki blok ortasındaki yarış başa baş durumda. Anket sonuçlarına nazaran çok sağ ikinci sırada bulunuyor. (Şirketlerin bir gün ortayla açıkladığı anketlerinde dahi çok farklı sonuçların bulunuyor olmasını not etmek gerekiyor. Ayrıyeten kelam konusu iki blok, oluşturulmuş rastgele bir ittifakı söz etmemekle birlikte, hükümet kurabilecek ya da kurulacak bir hükümete dışarıdan takviye verebilecek partileri içeriyor.)
Sifo isimli şirketin 4 Eylül’de yayınladığı sonuçlarda S, MP, C ve V’den oluşan birinci blok yüzde 48.6, M, KD, SD ve L’den oluşan ikinci blok ise 49.6 oy alıyor. Toplumsal Demokratlar yüzde 28.5 oyla birinciyken, İsveç Demokratları yüzde 19.4 oyla ikinci sırada bulunuyor. Muhafazakarlar ise yüzde 18.1 oyla üçüncü sırada yer alıyor.
Novus’un 4 Eylül’de açıkladığı sonuçlarda birinci blok yüzde 50.3, ikinci blok yüzde 49 olarak ölçülüyor. Novus’a nazaran de SD ikinci parti pozisyonunda.
Sifo ve Novus şirketleri 15 gün içerisinde çok sayıda anket sonucu açıkladı. Anketlerin kimilerinde iki blok ortasında fark açılsa da genel olarak başa baş durum sürüyor.
Ipsos ise en son araştırmasını 31 Ağustos’ta kamuoyuna duyurdu. Sonuçlara nazaran birinci blok 48, ikinci blok yüzde 49.8 olarak ölçüldü. Ipsos’un sonuçlarına nazaran SD, yüzde 22.2 oy oranında bulunuyor ve birinci parti olan S ile ortasındaki fark yüzde 5.1’e inmiş gözüküyor.
Uzun yıllar ülkede marjinal ve Neo-Nazi yanlısı bir oluşum olarak bedellendirilen ve birinci olarak 2010’da parlamentoya giren göçmen zıddı İsveç Demokratları 2018 seçimlerinden üçüncü parti olarak çıkmıştı. O devir aldığı yüzde 17.5 oyla siyasette yükünü koymaya başlayan parti, artık ise muhtemel bir sağ hükümetin kurulmasında iş birliği yapılacak bir pozisyona geldi. Hiçbir partinin birlikte hükümet kurmaya yanaşmadığı İsveç Demokratları, şu an ülkenin ikinci büyük partisi olan Muhafazakarlar’ın muhtemel bir hükümet kurma etabında kilit bir role sahip olacak.