Hazal Yalın
Gene iki makalelik bir seçki. Birincisi, gündeme denk düşmekle kalmayıp inanılmaz bir gelişmeyi, G7 ülkelerinin Rusya’dan ham petrol ve petrol eserleri ithalatına tavan fiyat getirme kararını sonuçlarıyla birlikte ele aldığı için büyük değer taşıyor. Takip edebildiğim kadarıyla gelişmeleri öncesi ve sonrasıyla bu kadar etraflı halde kıymetlendiren bir makale, hiç değilse şimdiye kadar, Türkçe olarak yayınlanmadı. Makalenin tamamına yakın bir kısmını çeviriyorum; ancak şunu da eklemek gerek: Rusya, avan fiyat uygulamasıyla ortaya çıkacak boğucu durumun farkında ve bunu harikulâde iskontolarla kapatmayı planlıyor. Aslında ne olacağı çok öncesinden muhakkaktı; Merkez Bankası geçen ay ortasında yayınladığı (benim de o vakit üzerinde değerle durduğum) iki gelecek senaryosundan birincisinde Ural petrolü fiyatlarını 60 dolar, ikincisinde (olumsuz senaryoda) 40 dolar olarak öngörmüştü. Diğer deyişle Banka, minimum 40 dolar varil fiyatında bile belirli bir kâr oranı yakalanacağını zımnen kabul ediyordu. Geçtiğimiz aralık ayında Güç Bakanı P. Sorokin, ham petrol maliyet fiyatlarını “15-40-45 dolar aralığında” diye açıklamıştı. Yaptırımlar sonrası maliyet artmak şöyle dursun Sorokin’in alt sonuna yaklaşmış olmalı. Bu durumda Rusya’nın güç gelirlerinde yaşanacak azalmanın yıkıcı olmayacağı kabul edilebilir. Ancak bu Avrupa için tam aykırısı sonuç verecektir. Gerçi bunun ABD, Britanya, Kanada ve Japonya için bir kıymeti yok; birkaç kez yazdığım üzere, troykanın iki atı nereye gidiyorsa üçüncü de oraya masraf, bu onun yıkımı olsa bile.
İkinci yazı EADaily’den. İ. Levitas kendine has iğneli üslubuyla geçen haftanın olaylarını kıymetlendiriyor; lakin benim dikkatimi çeken ve çevirmeye karar vermeme neden olan şey, 1812 Borodino Savaşı ile kurduğu metaforik benzerlik.
‘Rusya petrolüne tavan fiyat’
Dünyanın sınai olarak en çok gelişmiş olan ülkelerini birleştiren G7 maliye bakanları cuma günü çevrimiçi tepe toplantısında Rusya petrolüne tavan fiyat getirmekte anlaştılar. G7 ortak bildirisine nazaran sınırlama Rusya’nın geliklerini ve Ukrayna’daki askeri faaliyetlerini finanse etme kapasitesini düşürmek, keza bunların dünya güç fiyatlarındaki artışa tesirini azaltmak için getirildi. …
AB üyeleri 30 Mayıs’ta 6’ncı yaptırım paketi kapsamında Rusya’dan deniz yoluyla petrol ve petrol eserlerine ambargo getirmekte anlaşmışlardı. Yasak, Haziran’dan itibaren yürürlüğe girdi, fakat ambargodan evvel yapılan kontratlar ve spot piyasasında tek seferlik alım mutabakatları için bir geçiş devri konulmuştu (petrol için Aralık 2022’ye, petrol eserleri için de Şubat 2023’e kadar).
Rusya’nın G7 ülkelerine petrol ve petrol eserleri arzı 214,7 milyon tona karşılık 109,5 milyar dolar olmuştu. Bu, dünya pazarına toplam ihracatın yüzde 68-70’ini teşkil ediyordu. Federal Gümrük Yönetimi (FTS) sayılarına nazaran geçen yıl ham petrol ve petrol eserleri ihracatı Rusya’nın toplam ihracatının yüzde 37’siydi. FTS bahardan itibaren bu istatistikleri yayınlamayı bıraktı. …
G7 ortak açıklamasında şöyle deniyor: “Rusya’da üretilen ham petrol ve petrol eserlerinin deniz yoluyla taşınmasına imkân sağlayan hizmetlere bütün dünyada genel bir yasak getirme istikametinde ortak siyasi niyetimizi teyit ediyoruz. Bu çeşit hizmetlerin sunulmasına lakin, geniş bir koalisyon tarafından tespit edilecek bir fiyatta yahut bunun altında (sınır fiyatında) petrol ve petrol eserleri temin edilmesi halinde müsaade verilecek.” … Memleketler arası Finans Enstitüsü (IIF) bilgilerine nazaran şu anda limanlardan çıkan Rusya petrolünün yaklaşık yarısı Yunanlı armatörlere ilişkin tankerlerle taşınıyor. Dünyadaki tankerlerin yüzde 90’ı Londra’daki International Group of P&I Clubs yardımıyla sigortalanıyor. Batı yaptırımlarına kadar AB, ABD ve Britanya, milletlerarası piyasalarda satılan Rusya petrolünün üçte ikisini taşıyorlardı. …
G7 maliye bakanları, tavan fiyat uygulamasını AB’nin Rusya petrolüne yönelik yaptırımlarının yürürlüğe girmesiyle eş vakitli (5 Aralık) getirmeyi planlıyorlar. Bütün AB ülkelerinin 6’ncı yaptırım paketinin koşullarında bu türlü bir değişiklikte mutabık kalması gerekecek.
Bloomberg temmuz başında ABD ve AB’nin Rusya petrolünün üçüncü ülkelere satış fiyatını varil başına 40-60 dolar düzeyinde sınırlamayı öngördüğünü yazmıştı. Rusya’nın Ural marka petrolünün ortalama fiyatı temmuzda varil başına 78,4 dolar olmuştu. Bunun gerisinden Japonya Başbakanı Fumio Kisida, G7’in Rusya ham petrolünün fiyatını yarıya düşürecek bir sistem kuracağını açıklamıştı. …
Başbakan Yardımcısı Aleksandr Novak’ın 1 Eylül’deki açıklamasına nazaran Rusyalı yetkililer G7 ve müttefiklerinin tavan fiyat getirme kararına karşılık olarak bunlara petrol ve petrol eserleri arzını büsbütün kesebilir. Novak, bu projeyi “bütünüyle saçma” ve “pazar sistemlerine müdahale” olarak isimlendirdi. Novak, petrol fiyatlarının sınırlanması teşebbüslerinin “petrol endüstrisinin ve petrol pazarının destabilizasyonuna yol açacağını” ve bunun bedelini de öncelikle Avrupalı ve Amerikalı tüketicilerin ödeyeceğini ekledi.
Vladimir Putin 20 Temmuz’da batılı ülkelerin “Rusya gazında dolandıkları ilmiğe dolanmakta olduklarını” söylemiş ve bunun sonucunda fiyatların “arşa fırlayacağını” söylemişti. 2 Eylül itibariyle Brent marka petrol fiyatları varil başına 97 dolar düzeyinde; bu, mart ve hazirandaki tepe fiyatlarının büyük ölçüde altında (o vakit varil başına 120 dolara çıkmıştı) ancak yıl başındaki fiyatların üzerinde (ocak ayındaki fiyat aralığı 78-90 dolar).
Rusya eski başbakanı ve Güvenlik Kurulu Lider Yardımcısı D. Medvedev, fiyatlara limit konulması halinde pazardaki petrolün “önemli ölçüde azalacağını” fiyatların ise “çok daha yüksek”, varil başına 300-400 dolar olacağını söyledi. Novak da Batı tarafından tespit edilen limit fiyatların üretim maliyetinin altında olması halinde ziyanına çalışmayacaklarını söyleyerek uyardı.
ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Victoria Nuland 22 Temmuz’da, Rusya petrolünün ithaline tam yasak getirilmesi halinde fiyatların fırlayacağını ve bu durumda Moskova’nın diğer ülkelere, Hindistan ve Çin’e satıştan daha fazla para kazanacağını itiraf etmişti. Bu yüzden fiyat sınırlaması getirilmesinden yana olduğunu söylemişti: “Böylelikle Ruslar, pazardaki varlıklarının karşılığı olan kârdan çok küçük bir kısmını alabilecekler.”
Ama Almanya şansölyesi Scholz, hudut fiyat uygulamasının lakin ve lakin bu uygulama bütün dünyaya yayılıp yalnızca G7 ülkelerinin değil öteki büyük alıcıların da takviyesini kazandığında işleyeceğini belirtmişti. Mesela Çin ve Hindistan 2022 mayısında Rusya petrol ve petrol eserleri alımını evvelki yılın mayısına nazaran nakdî olarak üç kat artırdılar ve toplamda 8,3 milyar dolara çıktı. The Wall Street Journal’ın datalarına nazaran batılı devlet vazifelileri bu iki büyük ithalatçının fiyat sınırlamasına katılmasını beklemiyorlar. Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan bir ay evvel Putin’le Soçi’de görüşmesinde iki ülke ortasında güç alanında işbirliğini geliştirmekte anlaşmıştı. Bu bağlamda Türkiye, Rusya’nın en büyük petrol eserleri alıcılarından biri: 2021’de 3,7 milyar dolar petrol aldı.
Bütün bunlardan öbür, G7 kararına katılmayan ülkeler için Rusya petrolünde değerli bir indirim beklenebilir. Reuters’in bilgilerine nazaran Rusya petrol ve petrol eserleri ithalatına getirilen AB’nin ambargosunun yürürlüğe girmesinin arifesinde Ural petrolündeki indirim Brent marka petrolünde varil başına 18-25 dolara kadar varmış, baharda da 30-40 dolara ulaşmıştı. …
Reuters’in haziranda verdiği bir habere nazaran Batı ülkelerinin Rusya petrolü taşıyan tankerleri sigortalamayı reddetmesi halinde bunların yeni sigortacısı, Merkez Bankası’na ilişkin Rusya Ulusal Sigorta Şirketi (RNPK) olacak. Ancak Merkez Bankası’nın ağustosta çıkan bir raporuna nazaran, Rusya sigorta şirketleri ve bu devlet şirketi tarafından sunulacak sigortaların ve reasüransların tanınmasında zahmetler var. Bu zahmetler Rusya sigorta ve reasürans şirketlerinin memleketler arası sıralama ajanslarında reytinglerinin bulunmamasıyla bağlantılı. …
Merkez Bankası raporunda, bu sorunun tahlili için Rusya reyting ajanslarının tanınması sorunu üzerinde çalışmanın ve pazar düzeyinde dost ülkelerin reasürans şirketleriyle münasebetleri düzenlemenin kural olduğu belirtiliyor. … (T. Dzyadko, İ. Tkaçov / RBK, 2 Eylül)
‘Batı Cephesi’nde yeni bir şey yok’
“Batı Cephesi’nde yeni bir şey yok”. Bu, yüzyılın, tıpkı vakitte da her günün sloganı. Hem aslında bir tımarhanenin değiştiği nerede görülmüş?
- RİA’nın Herson SBU dairesinin, daire çalışanları tarafından özel operasyon başladıktan sonra kaçarlarken atılan bâtın dokümanlarına dayanarak verdiği habere nazaran Ukrayna istihbaratı Ukraynalıların öbür ülkelerin vatandaşlığını almasını önlemek için, sipariş yazıları da kapsayan özel bir operasyon yürüttü: “En tehlikeli eğilim, Ukrayna vatandaşlarının, potansiyel olarak ülkemizin bir kısmında hak argüman edebilecek komşu ülkelerin (Rusya Federasyonu, Romanya, Macaristan, Polonya) pasaportlarını almasıdır.”
Ne halt ettiklerini biliyorlar. Ülkenin yarısının şu anda Ukrayna ile bir münasebeti yok.
- The Scotsman gazetesinin bildirdiğine nazaran Ukraynalı mültecilerin süreksiz olarak yerleştirildiği yeni bir yolcu gemisi daha İskoçya’ya ulaştı. Daha evvel de Amsterdam belediye meclisinin ülkede yer kalmadığı için en az 1000 kişiyi süreksiz olarak bir gemiye yerleştirmeye karar verdiği açıklanmıştı.
Dediklerine nazaran gemiler güzelmiş. Yazık. Mülteciler tarafından altı aylık bir kullanımdan sonra hurdaya çıkacaklar.
- Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmitriy Kuleba, Danimarkalı meslektaşı Jeppe Kufod’un Kiev’e gelmesinden dolayı memnuniyetlerini tabir etti. Kuleba Twitter’da, “Vikingler vaktinden beri Ukraynalılar ve Danimarkalılar birlikte daha güçlüler,” diye yazdı.
Ben, 8-9’uncu yüzyıllardan (Vikingler zamanından) kalma rastgele bir el yazmasında “Ukrayna” tabiri geçtiğini göstermesi halinde Kuleba’ya bir milyon ödemeye hazırım. …
- Zelenskiy: “Ukrayna, Zaporoje nükleer santraline sahip olsaydı, İtalya’ya elektrik verebilirdi.”
Ağzında mantar bitseydi ismine ağız değil bostan denirdi. …
- G7 ülkeleri maliye bakanları, Rusya’dan alınacak petrol ve gaza tavan fiyat getirme niyetini … teyit ettiler. Böylelikle G7 ülkeleri Rusya’nın gelirlerine darbe indirmek istiyorlar.
“Savaşçıların kolları kılıçtan geçirmekten yorgun düşmüştü ve kanlı cesetlerden bir dağ önünde engeldi güllelerin.” [Lermontov’un Napoleon’a karşı Borodino Savaşı’nı anlattığı tıpkı isimli destansı şiirinden — H. Yalın.] Fakat G7 ve AB savaşçılarının kolları Rusya’ya darbe indirmekten yorulmuyor; ne Ukraynalıların ve Rusların kanlı cesetlerinden oluşan gerçek dağlar mahzur olabiliyor onların yaptırım güllelerine ve ne de onların savaşı olmayan bu meydandan çılgınca kaçmaya çalışan kendi yurttaşlarının metaforik cesetleri. (İ. Levitas / EADaily, 3 Eylül)