SES, 30 Haziran ve 1 Temmuz’da yapılacak iş bırakma hareketi ve birinci basamak sıhhat sisteminde yapılmasını istedikleri düzenlemeler ile ilgili bugün Ankara’da basın toplantısı düzenledi. SES Merkez İdare Heyeti ismine yapılan açıklamada şunlar kaydedildi:
“SAĞLIK İŞÇİLERİ DAHA FAZLA SÖMÜRÜLMEKTEDİR”
“Sağlık alanının özelleştirmeci bir anlayışla dönüştürülmesi AKP hükümetleri devrinde hızlandırılmıştır. Sıhhatte dönüşüm programının en değerli başlıklarından biri, sıhhat ocağı sistemine dayalı birinci basamak temel sıhhat hizmetlerini aile hekimliği sistemine dönüştürmek olmuştur. Aile hekimliği sistemi ile dönüştürülen birinci basamak, toplum sıhhati açısından daima olarak meselelerin birikmesine neden olurken tıpkı vakitte esnek ve performansa dayalı fiyatlandırma sistemi ile de sıhhat işçilerine yönelik sömürüyü derinleştirmektedir. Gelinen etapta birinci basamak sıhhat hizmetleri berbata gitmekte, sıhhat işçileri daha fazla sömürülmektedir.
Aile hekimliği sistemi, iktidar tarafından, halkın ve hatta sıhhat işçilerinin büyük faydasına olacakmış üzere anlatıldı. İktidar ve Bakanlık tarafından pembe tablolar çizilerek halk yanıltıldı. Her ailenin bir doktorunun olacağı, hasta ile tabip ortasında güçlü bir bağ olacağı propagandası yapıldı. Halbuki aile hekimliği sisteminde bugüne kadar yapılan değişiklikler ne toplum sıhhatini öncelemiş ne de çalışanların memnuniyeti önemsemiştir.
“AİLE HEKİMLİĞİ ÇALIŞANLARININ STATÜSÜ KÖLELİK SİSTEMİNE TAŞINMIŞTIR”
Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliği’nde bugüne kadar yapılan her değişiklikte geriye gidilmiş, hak kayıpları, hatta cezalandırmalar oluşturulmuştur. 30.06.2021 tarihinde yayınlanan yönetmelik ise meseleleri çözmek bir tarafa daha da arttırmış, itiraz eden sıhhat işçilerini cezalandırmayı gaye almıştır. Yönetmelik değişikliği ile aile hekimliği çalışanlarının statüsü, vilayet sıhhat müdürlüklerine bağlı emekçi noktasına getirilmiş, kölelik sistemine taşınmıştır. Birebir vakitte başta pandemi sürecinde olduğu üzere, toplum sıhhatini ve sıhhat çalışanlarının haklarını savunan, kamuoyunu bilgilendiren, görüş ve tekliflerini, taleplerini basın ve toplumsal medya aracılığıyla üç sefer lisana getiren aile sıhhati merkezi (ASM) sıhhat çalışanlarının mukavelelerinin feshedileceği yönetmelikte yer almıştır. Aile hekimliği uygulamasında iş teminatı bu yönetmelikle sona ermiştir.
“SAĞLIK MÜSAADESİNE GÖZ DİKİLMİŞTİR”
Yeni yönetmelik ile kontrat yenilme ve fesih yetkisi vilayet sıhhat müdürlüklerine verilmiş olup, esasen vilayetler ortasında var olan uygulama farklılıkları bireylerin insafına bırakılmıştır. Açığa alma, kontrat yenilememe üzere inanılmaz yetkiler, tüm hukuk kuralları çiğnenerek verilmiştir. Entegre aile hekimliği çalışanlarının en temel insani hakkı olan sıhhat müsaadesine göz dikilmiştir. ‘Çalışan hasta da olsa kanser de olsa kaza da geçirse raporlu da olsa beş nöbet tutamazsa kontratı feshedilir’ denilmektedir. Aile sıhhati merkezinde çalışan başka tüm sıhhat işçilerinin iş yükünü artıran, çabucak bütün hizmetleri tek başına vermesine neden olan bu sistem, birebir vakitte bölge tabanlı olmaması nedeniyle hastalar açısından da pek çok sıkıntıya yol açmaktadır. Siyasi iktidarın ‘kervan yolda düzülür’ mantığının sonucu her gün değiştirilen mevzuat, bireylerin iş güvenliğinin ve iş teminatının olmaması, grup anlayışının dağıtılmış olması pek çok öteki sorunu de beraberinde getirmiştir. Yap-boz tahtasına dönüştürülen sıhhat hizmeti sunumu olumsuz istikamette etkilemiştir.
“CEZA PUANINA BAĞLI KONTRAT FESHİ ÖNEMLİ BİR TEHDİT OLUŞTURMAKTADIR”
Sağlık işçilerinin çalışma şartları berbatlaşmış, iş teminatı her yıl yenilenip yenilenmeyeceği meçhul olan kontrata dayalı istihdamla ortadan kalkmış, iş yükü ve şiddet tehdidi, bütün bunlara bağlı olarak da işçiler açısından kendini kıymetsiz hissetme duygusu artmıştır. Ferdi ve tek taraflı kontratlarla fiyatların ve çalışma müddetinin belirlenmesi fiyat ve iş güvencesizliği yaratmaktadır. Ceza puanına bağlı kontrat feshi önemli bir tehdit oluşturmaktadır. Tekrar kamu dışı sıhhat işçisi istihdamı, bu bireylerin çabucak her durumda işinden olma tasası yaşamasına sebep olmaktadır. O denli ki hastalık ve doğum müsaadesi kullanmaktan bile imtina edilir hale gelinmiştir.
Ücretler giderek erimektedir. Ekonomik krizin kendini güzelden uyguna hissettirdiği günümüzde, kamuya ilişkin olmayan ASM’lerin kiralarında dudak uçuklatan yükselmeler olmasının yanında sarf materyallerde de tekrar enflasyon oranında artış kelam konusuyken cari ödemelerdeki artış memur maaş artırımıyla birebir oranda kalmakta, rölâtif olarak gelirlerde azalmaya yol açmaktadır. Dahası, cari ödemelerin sık sık geç ödenmesi/ödenmemesi sorunu da yaşanmaya başlanmıştır. Özel mülkler için talep edilen yüksek kira fiyatları, sıhhat hizmeti sunumuna elverişsiz, işçi dinlenme alanına sahip olmayan yerlerin kiralanmasına neden olmaktadır. Aile doktorları, sıhhat hizmetini yerine getirmekten çok hudutlu imkanlarla standart yakalamaya ve müdafaaya çalışan işletmecilere dönüştürülmektedir. Taban fiyata yapılan artırımla birlikte tabiplere biçilen patron rolü de sorgulanmaya açılmış, doktorlar hiç istemeseler de kendilerini bu türlü bir cenderenin içinde bulmuş durumdadır. Bu durumun somut sonucu, tabiplerin şu anda masrafları karşılayamadığı için personel çıkarmayı bile tartışır hale getirilmesidir. Tüm sarfiyatların, bina kiralarının ve işçilerin fiyatlarının genel bütçeden karşılandığı kamusal bir ödeme sitemine dönülmelidir.
“İZİN KULLANAMAZ HALE GETİRİLMİŞLERDİR”
Çalışanlar, müsaade kullanımı konusunda sorun yaşamaktadır. Yerine oburunu bulma vazifesi aile sıhhati merkezi çalışanının kendi sorumluluğundan çıkarılmalı, en temel hak olan dinlenme hakkını kullanmak fiyat kaybına neden olmamalıdır. Müsaade kullanımı ASM’lerin tümünde, lakin bilhassa tek üniteli olanlarda önemli bir sorun oluşturmaktadır. Bununla birlikte son çıkarılan ceza yönetmeliğiyle birlikte entegre kurum çalışanları, geçerli mazeretleri olsa bile müsaade kullanamaz hale getirilmişlerdir. İş yükünün büyük bir kısmını prosedürlerin tamamlanması oluşturmaktadır. Her türlü rapor düzenleme işinin ASM’lere verilmesi, iş yükü artışının yanında görev-yetki karmaşasına neden olmaktadır. Bütün bunlar yetmezmiş üzere son çıkarılan ceza yönetmeliğinde getirilen yeni sorumluluklar, iş yükü altında ezilen ASM’lere ek yükler getirmektedir. Bir tabip ve bir aile sıhhati çalışanından ibaret olan grup, her geçen gün yenisi eklenen vazifelerin yükü altında ezilmektedir. İş yükü yoğunluğu nedeniyle esirgeyici sıhhat hizmetleriyle ilgili vazifelerin tümü aile sıhhati çalışanı tarafından yürütülmektedir. Vazife tariflerinin net olmaması sıhhat işçilerinin meslekleri dışında çalıştırılmasına yol açmakta, mesleğin değersizleşmesine, az şahısla çok işin kotarılmasına neden olmaktadır. Yeniden iş yükünün fazlalığı ve misyon tariflerindeki belirsizlikler çalışma barışını bozmakta, TSM ile ASM ortasında, aile doktoru ile aile sıhhati çalışanı ortasında tansiyonlara sebep olmaktadır. Kontrol üzere yönetimsel süreçlerin eğitim değil cezalandırma temelli olması, cezaların iş teminatını belirlemesi bu tansiyonları beslemektedir.
Yanlıştan dönülmeli, birinci basamak alanı aşağıdaki tekliflerimiz doğrultusunda tekrar düzenleyen adımlar atılmalıdır:
“TÜM SIHHAT İŞÇİLERİ TAKIMLI (4A) İSTİHDAM EDİLMELİ”
Birinci basamak sıhhat hizmetleri toplum yönelimli ve bölge tabanlı sunulmalıdır. Esirgeyici sıhhat hizmetlerinin tüm masrafları kamudan karşılanmalıdır. ASM masrafları cari hesaplar kaleminden değil bütçeden karşılanmalıdır. ASM’lerin tümü, uygun standartlarda ve donanımda kamu binası olarak yapılmalıdır. Taşınabilir hizmetler için kamu tarafından uygun yer temin edilmeli, kamu tarafından araç tahsisi yapılmalıdır. Yaz-boz tahtasına dönüşmüş olan mevzuat, sıhhat işçilerinin örgütlerinin iştirakiyle tekrar düzenlenmelidir. İşçilerin takımlı, iş garantili istihdamı sağlanmalı, kamu dışı işçiler takıma alınmalıdır. Birinci basamak grubu genişletilmeli, bölge ve nüfusun özelliklerine nazaran belirlenen sayıda sıhhat işçisi istihdam edilmelidir. Nüfus ve performansa dayalı fiyatlandırma yerine emekliliğe yansıyacak temel fiyat uygulaması hayata geçirilmelidir. Birinci basamak sıhhat işçilerinin taleplerine yönelik toplu mukavele hazırlanmalı, tüm sıhhat ve toplumsal hizmet alanı için yapılan toplu iş mukavelesinde birinci basamağa özgün yer verilmelidir. Kontrol ve izlemelerin birincil emeli hizmet içi eğitim maksadı olmalıdır. Sıhhat işçilerinin karar düzeneklerine iştiraki sağlanmalıdır. Birinci basamak, gerektirdiği tüm hizmetleri sunabilecek genişlikte bir gruptan oluşmalı; tüm sıhhat işçileri takımlı (4a) istihdam edilmeli ve fiyatlandırması de emekliliğe yansıyacak temel fiyatla olmalıdır. Çalışma şartları ve fiyatlar toplu kontrat ile belirlenmelidir.
“ACİL TEDBİR ALINMAZSA …”
Söz konusu yönetmeliğin geri çekilmesi ve çalışma şartlarının güzelleştirilmesi için birinci basamakta çalışan sıhhat işçileri olarak tekraren iş bırakmıştık. O günden bu vakte ceza yönetmeliği geri çekilmemiştir. Aile tabipleri ve aile sıhhati çalışanları istifa etmeye ve birinci basmak sıhhat hizmetlerinden çekilmeye başlamıştır. Acil tedbir alınmazsa birinci basamak sıhhat hizmetleri yürütülemeyecek hale gelecektir. Sıkıntılarımızın tahlili için üretimden gelen gücümüzü kullanmaktan öteki dermanımız kalmadığı üzere bizim ve emeğimizin yok sayılmasına dayanacak gücümüz de kalmamıştır. Aile Hekimliği Ödeme ve Kontrat Yönetmeliği’ne karşı uzunca bir müddettir hareket ve etkinlikler örgütlemekteyiz. Ceza yönetmeliğinin kaldırılmasını bir sefer daha talep etmek ve bu hareketi daha görünür kılmak için 30 Haziran ve 1 Temmuz 2022 tarihinde tüm Türkiye’de şube/temsilciliklerimiz tarafından yapılacak iş bırakma dahil il/ilçe sıhhat müdürlükleri önü başta olmak üzere alanlarda gerçekleştirilecek hareket ve etkinliklere sıhhat işçilerinin ve halkımızın takviyesini bekliyoruz.”