2021 Eylül’de başlayan yıl sonuna kadar devam eden faiz indirimi silsilesi, 7 ay orta sonrasında 2022’nin Ağustos’unda da devam etti. Faiz kararları sonrasında piyasalarda kur ve enflasyon istikrarının bozulmasıyla oluşan fiyatlamaların istikrarsızlaşması, tüketimi ve alım gücünü vururken, yapılan düzenlemeler üretim tarafını da etkiledi. Bilhassa kredilerdeki bozulma ve özsermayelerdeki erime bankalarla üreticileri karşı karşıya getirdi. Yakın süreçte Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu başlığında yaşanan tartışmalar, sorunun su yüzüne çıkmasına neden olunca ‘Bankalar kredi veriyor mu? Kredi faizleri kaç? Faiz oranları düşecek mi?’ üzere sorular halen sorulmaya devam ediyor.
Yapılan düzenlemeler bankaların kredi iştahında tesirli oldu. Kredilere zarurî karşılıklar, tahvil alımlarında düzenleme üzere makroihtiyati önlemler piyasayı etkiliyor
Bankaların düzenlemelerle tahvil alma üzere yükümlülüklerinin oluşması kredi verilmesini zorlaştırdı.
Açıklanan Orta Vadeli Program’daysa bankaların ihracat, istihdam, yatırım emeliyle kredileri artırması öngörülüyor. Böylece üretim ve ihracata maksatlarına ulaşarak döviz girdisinin de artırılması hedefleniyor.
Birkaç ay evvel birinci olarak TOBB lideri Rifat Hisarcıklıoğlu’nun toplumsal medyada lisana getirmesiyle başlayan, İSO Meclisi’nde TCMB Lideri ile sanayicilerin ortasında gelişen diyaloglarla artan tartışmada kredilerin erişimleri ve maliyetleri gündeme gelmişti.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın da sorunun ‘finans kesiti ile gerçek bölüm arasında’ olduğunu bir konuşmasında vurgulamasıyla kamu bankalarının yöneticileri gerçek kesim temsilcileriyle bir ortaya gelmişti.
Ardından da düzenlemeler birbirini izlemiş ve kredi faizleri yüzde 40-50 bandından yüzde 20’lere kadar indirilmişti. Ancak! Sınırlamalar da vardı. Yapılan düzenlemelerde bankalara tahvil ZK’lar da eklenince kredi verme isteği azaldı.
Kısa vadeli kredilere karşılık uzun vadeli tahvil tutmak istemeyen bankaların kredi yenilememesiyle kimi firmalardan öz kaynaklarıyla kredi kapattıkları belirtiliyor.
Sözcü’nün aktardığına göre, Reuters’ın ulaştığı üst seviye bir bankacılık kaynağı ZK tahviller için, bankaların ‘likidite sağlamayan bir menkul değer’ istemediğini söylerken, ‘risk almayarak kredi vermemelerini normal’ görüyor. Diğer bir kaynak da birçok bankanın risklerini dengeleyerek birtakım kredilerini yenilemediğini açıkladı.
Kredilerde birinci düzenlemeler sonrası “nisan ayında kur tesirinden arındırılmış 13 haftalık ortalama yıllıklandırılmış kredi büyümesi” yüzde 50 düzeyinde gerçekleşti.
Bu oran yüzde 20’ye gerilerken, son uygulamaların etkisiyse şimdi tam ölçülmedi.
Yılbaşından bu yana kurumsal kredilerde TL cinsi büyüme yüzde 57,8 oranında olurken, KOBİ kredileri yüzde 58,8, büyük firmalarda bu oran yüzde 56,5 düzeyinde olarak görülüyor.
30 Ağustos’ta TCMB’den banka genel müdürlerine gönderilen ayrıntılı “Menkul Değer Tesis Hakkında Bildirimin Uygulanması hakkında” başlıklı yazı sonrası bankalar da karşılık olarak tereddüt ve değişiklik taleple tekliflerini Merkez Bankası’na iletti.
Bankalardan TCMB’ye iletilen problemler ortasında faktoring leasing şirketlerini kapsamayan düzenlemelerde haksız rekabet, uzun vadeli proje kredilerinde uygulanan düzenlemeler, birleşme satın alma süreçlerindeki belirsizlik, yatırımlık arsa ve bina alımlarının çerçevesi, fatura karşılığı kredinin banka bağlantıları üzere birçok bahis bulunuyor.
Merkez’den, “benden fonluyorsan benim istediğime kredi vereceksin” mi deniliyor?
TCMB tarafından fonlanarak kullandırılan krediler için bir kaynak, KOBİ hissesinin yılbaşından bu yana yüzde 5’ten 25’e ulaştığını ve bunun artacağını belirterek, gayeye uygun olmayan kredilere dikkat çekiyor ve düzenlemelerin devam edeceğini söylüyor:
İçeride ve dışarıda döviz cinsi kredileri kapamak hedefiyle döviz talebi oluşturulacak yatırım odaklı olmayan kredi talebi bulunuyor. Türkiye’nin kredi yapısını değiştirecek adımlar atılıyor. Kredilerin gerçek maksada yönlendirilmesi ismine gerekmesi halinde bu tıp adımlar devam edecek.
Bankacılar da TCMB’nin kendilerine verdiği bildirinin, “Sayemde sağladığın ucuz finansmanla benim istediğim biçimde kredi ver, istemiyorsan benden aldığın kaynağı Hazine’ye tahvili olarak iade et” olduğunu belirtiyor.
Şirketlerin tahvil almamak ismine yaptıkları teklifler Merkez’den geri döndü.
Kaynaklar, bankaların TL tahvil tutma konusundaki isteksizliği için, cezai kuralları olan üç kat döviz mevduatın TCMB’ye gönderilmek istenmesinin dahi cuma gönderilen yazıyla reddedildiğini tahvil harici kabul olmadığı belirtildi.
Kredi maliyetleri düşerken bu kredilere ulaşamayan şirketlerden hazır giysi bölümü temsilcilerinden biri rotatif kredi faizlerinin yüzde 40-45 düzeylerinden 24-25 düzeylerine gerilediğini fakat bankaların kredi kullanımında çok titiz olduklarını belirtti.
Plastik dalından bir temsilci de finansman tablosu problemli olan firmaların düzenleme sonrası daha da zorlandığını belirterek, krediye erişilebilirliğin azalarak vadelerin kısaldığını belirtti. Kesimlerde bu durumda KGF paketleri beklentisi büyüyor.
Kaynaklar yeni krediye ulaşamayan şirketlerin öz kaynaklarıyla mevcut kredilerini kapattıklarını açıklıyor.
Yine bir dokuma dalı temsilcisiyse, döviz ve hammadde fiyatlarındaki yükselişle işletme sermayesi gereksinimlerinin son iki yılda 4 kat arttığını söyleyerek, ‘Öyle bir sarmala girdik ki firmaların işletme sermayesi sorunu çektiği bir ortamda nasıl olacak bu?’ formunda konuştu.
TCMB, 7 ayın akabinde Ağustos 2022’de yaptığı faiz indirimi sonrası da yaptığı düzenlemelerle birlikte bankalara yazı biçiminde iletilmesi ya da Resmi Gazete’de yürürlüğe giren düzenlemelerle 10’a yakın değişiklik yapmış oldu.
