Rus birlikleri, işgal ettikleri bölgelerde Ukraynalı çiftçilerin tahıllarına, ayçiçeği çekirdeklerine, gübrelerine ve tarım araçlarına el koymakla suçlanıyor. BBC bölgedeki çiftçilerle konuştu ve çalınan tahılların nereye götürülmüş olabileceğini uydu manzaralarından inceledi.
Cephenin birkaç kilometre ilerisinde, Ukraynalı çiftçi Dmytro 25 yıllık işinin dört aydır süren işgalde nasıl yok edildiğini anlatıyor.
BBC, Rusya’nın işgali altındaki Ukrayna topraklarında bulunan 200’den fazla çiftçi ile bağlantıya geçmeye çalıştı.
Dmytro (gerçek ismi değil) bizimle konuşmayı kabul eden çiftçilerden biriydi.
“Tahılımızı çaldılar, tarlamıza ziyan verdiler, tarım araçlarımızı yok ettiler” diyor.
BBC Rus askerlerinin tahıl deposuna giriş yaptığı an On binlerce hektarlık tarlasının yüzde 80’inin Rus askerlerinin işgali altında bulunduğunu ve tahıl hırsızlığının endüstriyel boyutlarda olduğunu söylüyor.
Şirketinin güvenlik kameraları, Rus askerlerinin giriş yaptığı anı kaydetmiş. Çiftçilerin kimliğini saklı tutmak için imajdaki kimi detayları bulanıklaştırdık.
Videonun devamında bir asker, fark ettiği kameraya ateş açıyor ama ıskalıyor.
Çiftlikten çalınanlar ortasında tahıl kamyonları da vardı.
Dmytro bu kamyonları GPS sinyalleriyle takip ettiklerini, Rusya’nın 2014’te ilhak ettiği Kırım üzerinden Rusya’ya götürüldüklerini söylüyor.
BBCGPS bilgileri çalınan iki kamyonun Kırım’daki Oktyabrske kenti yakınlarında bir tahıl ambarında durduğunu gösteriyor.
14 Haziran’da çekilen bir uydu manzarasında ise ambarın etrafında çok sayıda kamyonun sıraya girdiği görülüyor.
BBCBu ambar bir demiryolunun yanında bulunuyor. Bu demiryolu ile tahılların Rusya’ya yahut Kırım’daki limanlara taşınması mümkün.
Tahıl ambarının çatısında ise Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin simgesine dönüşen Z harfi yer alıyor.
SINIRDAKİ KUYRUKLAR
Her çalıntı tahılı takip etmek çok sıkıntı ancak bunların büyük bir kısmının evvel Kırım’a gönderildiğine dair epey ispat var.
İki kıymetli giriş noktası olan Çonhar ve Armiansk’tan uydu manzaralarında, kuyrukta bekleyen kamyonlar yer alıyor. Bunlar tahıl dışında diğer şeyler taşıyor da olabilir.
Çonhar denetim noktasında 17 Haziran’da çekilen bir uydu manzarasında kamyon kuyruğunun 5 kilometreyi aştığı görülüyor.
BBCKırım’a girişte bu kadar trafik oluşması sıra dışı. Çünkü Rusya 2014’te Kırım’ı ilhak ettiğinden beri Ukrayna’nın bölgeyle pek bir alakası kalmamıştı. Ukrayna o tarihten sonra ihracatını diğer limanlara yönlendirmişti.
Sınırdaki kamyonların bir kısmının Ukrayna’daki Rus askerlerine mühimmat götürdükten sonra boş bir biçimde geri dönen kamyonlar olması da mümkün.
Fakat pek birçoklarının da Ukraynalı çiftçilerden çalınan tahılları taşıdığını düşünmek akla birinci gelen yorum.
Kırım’daki Canköy kentinde çekilen bir uydu manzarası, tahıl ambarı ve tren istasyonu yakınlarında bekleyen çok sayıda kamyonu gösteriyor.
BBCBu kentten geçen tren sınırları Sivastopol ve Kerç kentlerindeki limanlara ulaşıyor. Tahılları bu limanlardan Rusya’nın geri kalanına yahut öteki ülkelere göndermek mümkün.
TAHILLAR KIRIM’DAN SONRA NEREYE GÖTÜRÜLÜYOR?
Kiev’deki Karadeniz Stratejik Araştırmalar Enstitüsü Uzmanı Andrii Klymenko, “Tahılları evvel Kırım’daki Kerç yahut Sivastopol limanlarına götürüp akabinde Rus gemilerine yüklüyorlar” diyor.
Kırım civarındaki gemilerin hareketlerini nizamlı olarak gözlemleyen Klymenko “Kerç Boğazı’nda tahılları daha büyük gemilere aktararak Rus tahıllarıyla karıştırıyorlar. Hatta bazen yalnızca Rus tahılı aldıkları izlenimi yaratmak için bu bölgeye gidiyorlar” diye anlatıyor.
Tahılların bu noktadan sonra Rus sertifikalarıyla, güya Rusya’da üretilen tahıllarmışçasına ihraç edildiğini de ekliyor.
BBCGemiler oradan sonra çoklukla Türkiye yahut Suriye’ye götürülüyor.
Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ise Ukrayna’nın lisana getirdiği “Çalınan tahıllar Türkiye’ye götürülüyor” tezini incelediklerini lakin buna dair rastgele bir delil bulamadıklarını söylüyor.
Klymenko ise bu tahılların kayıtlara Rus tahılı olarak geçirildiğini hatırlatıyor.
SİVASTOPOL’DA SIRA DIŞI YOĞUNLUK
Avlitla tahıl ambarına ilişkin uydu imajları, Kırım’ın batısındaki tahıl ambarında Haziran boyunca yoğunluk yaşandığını, gemilere tahıl ambarından, rengi tahıla benzeyen hususlar yüklendiğini gösteriyor.
İncelediğimiz uydu imgelerindeki yoğunluk, evvelki yıllardaki Haziran aylarından çok daha fazlaydı.
Konuştuğumuz uzmanlar bunun tek açıklamasının Ukrayna anakarasından getirilen tahıllar olabileceğini anlatıyor.
Kiev İktisat Okulu’ndan tarım siyasetleri uzmanı Mariia Bogonos, “Kırım’da ihracat maksatlı tahıl üretilmiyor” diyor ve Rusya’da üretilen tahılların da Sivastopol üzerinden ihraç edilmesinin coğrafik açıdan mantıklı olmayacağına dikkat çekiyor.
Geçmişte hem Rusya’da hem Ukrayna’da çalışmış Green Square Agro isimli danışmanlık şirketinden tarım uzmanı Mike Lee ise Kırım’dan çıkan tahılların bir kısmının geçen yılki hasattan kalanlar olabileceğini belirtiyor, “Kırım Rusya denetiminde olsa da tedarik zinciri meseleleri orayı da etkiliyor” diyor.
TAKİP AYGITLARINI KAPATAN GEMİLER
ABD ve Ukraynalı yetkililer ile bu iki ülkenin medyası, Ukrayna tahıllarını Kırım’dan başka ülkelere götürdüğü düşünülen dokuz geminin ismini paylaştı.
BBC, gemicilik data tahlil şirketi Lloyd’s List Intelligence’ın bilgilerini kullanarak bu gemilerin Nisan ayından bu yana Kırım’dan Türkiye ve Suriye’ye gittiği rotaları çıkardı.
LLI bu gemilerin, denizcilik uzmanlarının deyişiyle “yanıltıcı” hareketlerde bulunduğunu, Karadeniz’e girip çıkarken yahut Kırım yakınlarındaki Kerç Boğazı’nda takip aygıtlarını kapattığını belirtiyor.
Takip aygıtları tekrar açıldığında ise gemiler güney tarafında ilerlemiş ve gövdeleri suya daha fazla gömülmüş oluyordu. Bu, takip aygıtı kapalıyken gemiye bir şeyler yüklendiği manasına geliyor.
BBC bu gemilerden üçünün; Rus şirketlerine ilişkin Matros Pozyniç ve Somrmovskiy 48 ile Suriye devletine ilişkin Finikia’nın rotalarını inceledi.
Gemilerin sahibi olan Rus şirketlere ve Suriye devletine sorular yönelttik ama bir cevap alamadık.
BBCMaxar bilgileri Matros Pzyniç’in Kırım’daki Sivastopol’a Mayıs ortasında vardığını gösteriyor.
Bu seyahatte Kerç Boğazı’nda geçirdiği beş gün boyunca vericilerini kapattı. Daha sonra yüzlerce kilometre uzakta, Karadeniz’de ortaya çıktı.
Sonrasında ise Suriye’deki Lazkiye Limanı’nda bir fotoğrafı çekildi. Bu sırada takip vericileri tekrar kapalıydı.
Birleşmiş Milletler kurallarına nazaran gemilerin takip vericilerinin daima açık olması gerekiyor. Bunun tek istisnası, korsanlık üzere geminin güvenliğine tehdit oluşturan faaliyetlere karşı kendini gizleme gereksiniminin duyulduğu şartlar.
Lloyd’s’un piyasa editörlerinden Michelle Wiese Bockmann, Kırım yahut Suriye yakınlarında vericileri kapamanın yasal bir nedeni olamayacağını belirtiyor:
“Bunun korsanlığa karşı savunmayla hiçbir alakası yok.
“Bölgedeki öbür gemilerin vericileri açıktı. Neden yalnızca bu gemiler kapama muhtaçlığı hissetti?”
RUS TAKTİKLERİNDE DEĞİŞİM
BBC, Rus işgal yetkilileri tarafından hazırlanmış ve tahılların transfer edileceği çiftlikleri gösteren listelere de ulaştı.
BBC Rusça ve Ukraynaca Servislerinin yaptığı başka bir araştırma ise Rusların, Ukraynalı çiftçileri piyasadan çok daha düşük fiyatlara tahıl satmaya zorladığını ortaya koydu.
Çiftçileri birtakım evraklar imzalamaya zorlayan Rusya, böylelikle tahıla el koymalarına yasal bir kılıf da oluşturmayı hedefliyor.
Bölgeden gelen birinci haberlerde Rus işgalcilerin direkt tahıllara el koyduğu anlaşılıyordu. Ancak Rusların ilerleyen süreçte hiç ödeme yapmazlarsa Ukraynalıların sonraki hasatları sabote edebileceğini fark etmeleriyle birlikte bir ölçü ödeme yapmaya başlayarak taktik değiştirdiği görülüyor.
Çiftçiler ise bir alternatifleri olmadığı, petrol almak ve personellerine maaş ödemek zorunda oldukları için bu düşük fiyatları kabul etmek zorunda kaldıklarını anlatıyor.
BBC’ye konuşan milletlerarası hukuk uzmanı Emilie Pottle, bu hareketlerin Cenevre Konvansiyonu ve Memleketler arası Ceza Mahkemesi’nin kurallarını ihlal manasına gelebileceğini belirtiyor.
Rus yetkililere de bu argümanları sorduk ancak haber yayına hazırlanana kadar bir karşılık alamadık.
Fakat Rusya’nın işgal altındaki Ukrayna topraklarına atadığı birtakım yetkililer, Ukrayna’dan Rusya’ya tahıl gönderildiğini açıklamıştı.