Türkiye’de sokakta yaşayan hayvanlara yönelik şiddet, azap ve katliamlar; kurum ve kuruluşların kontrollerinin yetersizliği, belediyelerin sorumluluklarını yapma noktasındaki eksikliği, cezasızlık üzere nedenler hasebiyle günbegün katlanarak artmaya devam ediyor.
Son olarak Antalya’nın Muratpaşa ilçesine bağlı Meydankavağı Mahallesi’nde 9 Ağustos’tan bu yana 30 kedi ve köpek öldü. Belediye yetkilileri ölümlerin gerçekleştiği alanda ‘tehlikeli (zehirli) zirai madde’ tespit edildiğini açıkladı. Yaşanan katliamın akabinde aslında hayvan hakları örgütlerinin ve aktivistlerinin yakından bildiği, Türkiye’de erişime açıldığı 11 Mayıs’tan bu yana yakından takip ettikleri ‘Havrita’ isimli internet sitesi toplumsal medyada gündem oldu.
Karar’dan Seda Çakır’ın haberine nazaran, sokak köpeklerinin bulunduğu bölgelerin kullanıcılar tarafından işaretlendiği ve fotoğraflandığı, ‘Başıboş Köpek Haritası’ olarak tanımlanan ve ‘Başıboş Köpek Sorunu Platformu’na bağlı olarak faaliyet gösteren ‘Havrita’ isimli internet sitesi nedeniyle çok sayıda köpeğin öldürüldüğü sav edildi. Çok geçmeden Antalya’da katliamın yaşandığı mahallenin de kelam konusu internet sitesi üzerinde daha evvelce işaretlenmiş olduğu ortaya çıktı.
Havrita nedir?
İnternet sitesinde ‘yer sağlayıcı’ olarak faaliyet gösterdiğini bildiren Havrita’nın bilgilendirme metninde “Havrita, paylaşımı yapılmış hiçbir durum/olay için lehine yahut aleyhine dilek, istek yahut teklifte bulunmaz. Havrita, başıboş köpekleri yahut köpekler aracılığıyla olumsuz duruma/durumlara sebep olmuş/olacak hiçbir kuruluşu/şahsı gaye göstermez yahut gaye gösterilmesini teşvik etmez. Nefret söylemi içerdiği yahut temelsiz olduğu tespit edilen içerikler kaldırılır” tabirleri yer alıyor. internet sitesinin ‘köpek sürülerinin nerede olduğu, sayının belirlenmesi ve vatandaşların ‘tehlikeli’ olarak tanımlanan bölgelerden geçerken daha dikkatli olmalarının’ amaçlandığı argüman ediliyor.
Dünyanın en büyük imza kampanyası projesi olan Change.org’da hayvanseverler, “havrita.com isimli harita üzerinden, hayvanların hayat alanları fişleniyor. Bu harita açıldığından beri, zehirlemeler, kurşuna dizmeler, meyyit köpekleri ağaçlara asmalar üzere çeşitli azaplarla hayvanlar katledildi. Haritanın, hayvanları gaye göstermek dışında hiçbir toplumsal yararı bulunmuyor. Her önüne gelen, hiçbir denetim sistemi olmadan bu türlü fişleme haritaları açabilecek mi?” açıklaması yaparak sitenin kapatılması için imza kampanyası başlattı. Toplumsal medya platformu Twitter’da da köpeklerin katledilği, azap edildiği imgelerin paylaşılmasının akabinde #HavritaKapatılsın etiketi kısa müddette TT listesinde üst sıralara yerleşti. Etikete hayvan hakları örgütleri, hayvan hakları aktivistleri, hayvanseverler ve çok sayıda ünlü isimden takviye geldi.
‘İddianame düzenlenip, kamu davası açılmalı’
KARAR’a konuşan İstanbul Barosu Hayvan Haklarından Sorumlu İdare Konseyi Üyesi Yasemin Babayiğit, İstanbul Barosu olarak pazartesi günü siteye erişim mahzuru müracaatına bulunacaklarını söylüyor ve Hayvanları Müdafaa Kanunu’na dikkat çekerek, açık ve net biçimde hayvanların öldürülmesinin, hayvanlara azap edilmesinin yasak ve kabahat olduğunun altını çiziyor. Belediyelerin sorumluluklarını hatırlatan ve barınak meseleye değinen Babayiğit şöyle devam ediyor:
“Bizim kanunumuzda çok açık karar var. Kanun diyor ki; hayvanların öldürülmesi yasaktır ve kanun diyor ki; ‘belediyeler sahipsiz sokak hayvanlarını bulundukları yerden alacak, aşılayacak, kısırlaştıracak, bunları yapıldığını gösterir işaretler olacak, rehabilite edecek ve aldığı ortama geri bırakmak zorundadır’ diyor. Münasebetiyle da hiçbir hayvanın yeri 5 yıldızlı otel üzere deklare edilen barınak olamaz kanun buna müsaade vermiyor.
Şimdi tüm bu yasal mevzuata baktığımızda bizlerin sokaktaki hayvandan rahatsız olma lüksü yok. Siz satış ve ticareti yasaklamazsanız, hayvanın terki için cüzi para cezaları verirseniz, bu hususta belediyeler gerekli çipleme, kısırlaştırma süreçlerini yapmazsa, ilgili sahiplendirme faaliyetlerini yapmazlarsa, hayvanın tanımadığı bölgeye hayvan bırakarak orada köpeklerin sürüleşmesine sebebiyet verirlerse elbette ki bu hayvanlar da içgüdüsel olarak ve tabiatları gereği kendilerini daha kalabalık, kendilerini daha inançlı hissettikleri köpek kümelerinin içerisine dahil olacaktır. Lakin bu beşerler yalnızca köpek kümelerinden değil hayvanın bizatihi varlığından rahatsızlar. Bu hayvan barınakta da olsa bu hayvandan rahatsız olacaklar.”
‘Bireysel silahlanmaya itiyor’
‘Havrita’ üzere uygulamaların kişisel ve ruhsatsız silahlamaya ittiğinin altını çizen Babayiğit, ortaya çıkan ‘suç işlemeye teşvik ve tahrik’e dikkat çekerek, bunun Türk Ceza Kanunu (TCK) çerçevesinde kabahat olduğunu kaydediyor ve bu şahıslara yaptırım uygulanması gerektiğini söylüyor:
“TCK çerçevesinde üç kişi birebir fikir birliğinde bir ortaya gelerek bir harekete karışırsa bu bir örgüt sayılır. O vakit burada kaç kişiyi sayabiliriz, kaç kişi tıpkı cürüm sürece amacıyla bir ortaya geldi? O vakit bunlar bir örgüt. O vakit cumhuriyet savcılarının derhal harelete geçip bunlar hakkında bir örgüt nitelikli aksiyondan direkt iddianame düzenlemesi ve kamu davası açılması ve bu uygulamaya da Türkiye’den erişimin engellenmesi gerekiyor. Bu uygulamayı yapan, bu uygulamayı destekleyen, bu uygulamaya done yükleyen, art planda çeteleşenlerin hepsi aslında bu hataların şüphelileridir ve bunların cezalandırılması gerekir. Burada cezalandırılan hayvanlar değil beşerler olmalı, bu uygulamayı kullanarak hayvanları öldüren beşerler olmalı.”
TCK Husus 214- Kabahat İşlemeye Tahrik Suçu
Suç işlemeye tahrik kabahati, 5237 sayılı TCK’nın 214. unsurunda “Kamu Barışına Karşı Suçlar” kısmında şu halde düzenlenmiştir:
(1) Cürüm işlemek için alenen tahrikte bulunan kişi, altı aydan beş yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılır.
(2) Halkın bir kısmını başka bir kısmına karşı silahlandırarak, birbirini öldürmeye tahrik eden kişi, onbeş yıldan yirmidört yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılır.
(3) Tahrik konusu hataların işlenmesi halinde, tahrik eden kişi, bu kabahatlere azmettiren sıfatıyla cezalandırılır.
TCK Unsur 216- Halkı Kin ve Düşmanlığa Tahrik yahut Aşağılama Suçu
(1) Halkın toplumsal sınıf, ırk, din, mezhep yahut bölge bakımından farklı özelliklere sahip bir kısmını, öbür bir kesiti aleyhine kin ve düşmanlığa alenen tahrik eden kimse, bu nedenle kamu güvenliği açısından açık ve yakın bir tehlikenin ortaya çıkması halinde, bir yıldan üç yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılır.
(2) Halkın bir kısmını, toplumsal sınıf, ırk, din, mezhep, cinsiyet yahut bölge farklılığına dayanarak alenen aşağılayan kişi, altı aydan bir yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılır.
(3) Halkın bir kısmının benimsediği dini bedelleri alenen aşağılayan kişi, fiilin kamu barışını bozmaya elverişli olması halinde, altı aydan bir yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılır.
TCK 217- Kanunlara Uymamaya Tahrik Suçu
Halkı kanunlara uymamaya tahrik cürmü, 5237 sayılı TCK’nın 217. hususunda “Kamu Barışına Karşı Suçlar” kısmında şu formda düzenlenmiştir:
(1) Halkı kanunlara uymamaya alenen tahrik eden kişi, tahrikin kamu barışını bozmaya elverişli olması halinde, altı aydan iki yıla kadar mahpus yahut isimli para cezası ile cezalandırılır.
‘Açıkça bir can kırımı’
Gazeteci, muharrir ve hayvan özgürlüğü aktivisti olan Zülal Kalkandelen, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın köpeklerin barınaklara kapatılması için 23 Aralık 2021’de belediye liderlerine verdiği talimattı hatırlatarak, bu talimatın yasaya ters olduğunu ve o günden bu yana bir katliam yaşandığını söyledi.
Erdoğan ne demişti?
23 Aralık 2021 tarihinde Belediye Liderleri İstişare ve Kıymetlendirme Toplantısı’nda konuşan Cumhurbaşkanı Erdoğan, şunları söylemişti:
“”
Başıboş Köpek Sorunu Platformu’nun, artan şiddete karşı hayvanların da hayat hakkını savunanları ve aktivistleri gaye gösterdiğini söyleyen Kalkandelen, ‘Havrita’ aracılığı ile köpeklerin yerlerine nazaran haritada işaretlenip direkt gaye olarak belirtildiğini ve sonra o köpeklerin katledildiğini kaydetti. Sitenin açıkça bir ‘can kırımı’ aracı olarak fonksiyon gördüğünü belirten Kalkandelen şöyle devam etti:
“Bu ortada yetkililer olanları yalnızca seyrederken hayvan hakları savunucuları da gaye oluyor. Burası bir hukuk devleti ise, maddeyi uygulanmak zorunda. Belediyelerin maddede belirtilen sokak hayvanları ile ilgili misyonlarını yerine getirilmesi sağlanmak zorunda. Sokak hayvanlarının canı da devletin sorumluluğundadır; onları da insanları da korumak zorundalar.
Bunları yapmak için de evvel hayvanlara karşı şiddeti yayan çetelere dayanak olmaya son vermek zorundalar.
‘Bir an evvel kapatılmak zorunda’
Köpekleri topluca katletmek tahlil olamaz. Barınaklara giren birçok hayvanın ölüsü çıkıyor. Yapılması gereken, maddede yazdığı üzere belediyelerin bu husustaki misyonlarını (aşılatma, bakım, kısırlaştırma) yapmasının kesin olarak sağlanması ve yapmayanlara caydırıcı cezaların verilmesi, petshoplarda katalog aracılığıyla hayvan satılmasına son verilerek barınaklardan yuvalandırma yapılmasıdır. Yasa tekrar düzenlenirken belediyeler ceza kapsamına alınmadı. Şu anda birçoğu bu nedenle hayvanları zehirlemek ya da zulümle toplayıp barınak denilen hücrelere kapatmakla meşgul. Bir an evvel Havrita uygulamasının kapatılması, şiddetin önlenmesi için elzemdir.”
‘Tamamen yasa dışı bir platform’
‘Havrita’nın toplumsal medyadan örgütlenip, hayvanları, hayvanseverleri gaye gösteren, sokakta yaşayan hayvanların ve hayvanseverlerin de öldürülmesini hedefleyen, ferdî silahlanmayı öven büsbütün yasa dışı bir platform olduğunu söyleyen Hayvan Hakları İzleme Komitesi (HAKİM) Koordinatörü Fatma Biltekin, internet sitesindeki haritada işaretlenen yerlerde sonrasında köpeklerin kaybolduğunu, öldürüldüğünü ve azap edildiğini gördükleri yer olduğunu belirtiyor.
Biltekin, çok uzun vakittir ‘Havrita’nın kapatılması için çalıştıklarını lakin sitenin IP adresinin ABD’de olduğunu ve bu yüzden çalışmalarının sonuçsuz kaldığını söyleyerek, “Ama burada gördüğümüz şey büsbütün hayvanların yok edilmesi, öldürülmesi üzerine bir kampanya aslında bu. Ve nitekim çok tehlikeli” dedi ve ekledi:
“Şu an şu noktada hayvanların da hayvanseverlerin de hayvan hakları savunucularının da aslında ömürleri tehlikede. Öldürülülen, satırla hücuma uğranılan, otomobilleri parçalanan beşerler gördük son birkaç ay içerisinde. O yüzden sorun çok makus bir yere gidiyor ve kurumların bu soruna bir an evvel el atması gerekiyor. Çok daha makûs şeyler göreceğiz üzere duruyor maalesef.
”