TÜBİTAK’ın her yaştan gökyüzü meraklısını buluşturduğu, daha evvel Diyarbakır, Van ve Erzurum’da düzenlenen Gökyüzü Müşahede Etkinlikleri’nin bu yılki son durağı Antalya Saklıkent oldu. Tam 24 yıldır Saklıkent’te gökyüzü meraklılarının buluştuğu yerde, astronomi meraklılarıyla birlikte geçtiğimiz günlerde Türkiye’nin faal haldeki en büyük müşahede meskeni olan ve en donanımlı teleskoplarının bulunduğu TÜBİTAK Ulusal Müşahede Evi’nde (TUG) gerçekleşen aktiflikte göğe bakma kuyruğunda bu sefer biz de yerimizi aldık. Gökyüzü Müşahede Aktifliği Bilim Teknik Mecmuası tarafından birinci sefer 1998 yılında Antalya Saklıkent’te düzenlenmişti. Gökyüzü meraklıları bir defa daha 2 bin 500 metre yükseklikteki Saklıkent’teydi. Türkiye’nin gözle inceleme yapılabilen en büyük teleskopu da buraya taşınmıştı. Saklıkent’teki beş müşahede istasyonunda 30 teleskop ve 78 astronomun rehberliğinde, Türkiye’nin dört bir yanından gelen astronomi meraklıları buluşmuştuk. Heyecanlıydık.
ANTALYA’DA GÖKYÜZÜ ÇOK GÜZEL
Saat beş buçuk üzere aktiflik yapılan alana geçtik. Girişte bilimle ilgili yarışlar, etkinlikler ve atölye çalışmaları dikkatimizi çekti. Hem çocuklara hem de yetişkinlere yönelik kurulan bilim atölyelerinde evvel vakit geçirdik gerisinde da çadır bölgesine geçtik. Saklıkent ülkenin dört bir yanından gelmiş yaklaşık 8 bin bireye mesken sahipliği yapıyordu. Geceyi ise bin 400 şahısla birlikte çadırlarda geçirecektik. Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank da yaptığı konuşmada bu ağır ilgiden bahsetti, bu yıl yapılan üç müşahede aktifliğine 30 binden fazla kişinin katıldığının altını çizerek, “Ne memnun bize ki harcadığımız emekler de karşılıksız kalmıyor” dedi.
Artık hava kararmıştı ve heyecanımız doruktaydı. Çadırların ortasında dolaşırken, iki çocuğuyla birlikte çadırlarının önüne sandalyelerini çekmiş Fırat Parlak ve eşi Kadriye Parlak’la tanıştık. Fırat Parlak Ağrı’da öğretmen, eşi Kadriye Parlak ise Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi’nde Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü’nde akademisyen. Parlak çifti, birinci olarak geçtiğimiz günlerde Van’da düzenlenen Gökyüzü Müşahede Etkinliği’ne katılmış, çok etkinlenmiş ve bahtlarını bu defa de Antalya’dan yana kullanmak istemişler. Fırat Parlak, “Gökyüzünü izlediğimizde dünyamızın bir zerre kadar olduğunu gördük. Yaşadığımız kâinatta gökyüzünün bir kesimi olduğumuzu düşünüyoruz. Galaksileri görünce aslında kendimizi acayip küçük hissediyoruz” diyerek izlenimlerini anlattı. Eşi Kadriye Uruç Parlak ise, TÜBİTAK’ın hazırlamış olduğu bu aktifliğin bilhassa gençleri teşvik etme konusunda çok başarılı bulduğunu lisana getirdi ve örnek olarak da oğlunu verdi: “Oğlum yaşı gereği küçük olabilir lakin kendine meslek seçme konusunda tereddütleri vardı. Mesela Van’a gittikten sonra Uzay Mühendisliği’ni meslek olarak seçmeyi düşünüyor.” Aktiflik sayesinde, gökyüzü hakkında da hayli bilgi sahibi olduklarının altını çizen Parlak, çıplak gözle gökyüzünü izlemeyi bulmaca çözmeye benzetip çok keyif aldığını kelamlarına ekledi.
AZİZ SANCAR’I ÖRNEK ALIYORUM
Çadırların ortasında dolaşmaya devam ettik. Bu sefer gökyüzünü izlemeye gelen bir küme üstün zekalı çocuk kümesiyle tanıştık. İstanbul TÜZDEV (Türkiye Üstün ve Dahi Çocuklar Eğitim Vakfı) idare şurası üyesi Meltem Taf ile birlikte gelmişler. TÜZDEV olarak üçüncü defa geldiklerini söyleyen Taf, her seferinde farklı çocuklarla aktiflik alanına geldiklerini söyledi. Çocukların bilime ve uzaya özel ilgisi olduğunu söyleyen Taf, “Şu an burada olan çocuklarımız yaşı küçük olmasına karşın karadelik hakkında oldukça bilgiye sahip çocuklar” diyor. Taf, “Çocuklar burada bize gereksinim bile duymuyorlar. O kadar çok aktiflik var ki, başka farklı koşturuyorlar, ailelerini aramıyorlar, kendi başlarına özgüvenleri gelişiyor burada. Kendi işlerini halledebiliyorlar, kendi sorumluluklarını alabiliyorlar. Ayrıyeten gökyüzünü tanıyorlar” diyerek saha deneyimlerini bizimle paylaştı.
Çocuklarla da tanışmak istedik. Ahmet Batuhan Sofu bu çocuklardan yalnızca biri. Aktiflik alanlarındaki sohbetleri kaçırmak istemediği için sohbeti kısa tutmak istediğini baştan belirtti. Sofu, Saklıkent’e birinci kere geldiği için ve burada olduğu için çok heyecanlı olduğunu söyledi. “Beş yaşından beri bilime ve astronomiye ilgim var” diyen Sofu, “İlk olarak gökyüzünü izlerken yıldızlara merak saldım. Yıldızlar nasıldır derken güzelce baş yordum. Nötron yıldızı karadelik de derken, öteki galaksiler ve uygunca uzaya merak saldım” diyerek astronomiye olan ilgisini anlattı ve ayrıyeten başka bilim kısımlarına da merakı olduğunu söyledi. Sofu, “Buradaki etkinlikler beni çok sevindiriyor. Fakat en heyecanlı taraflarından biri akşam gökyüzünü izleyecek olmam” dedi. Bilim ve astronomi ile ilgili kitaplar okumayı çok seviyorum diyen Sofu, “Şu an Carl Sagan’ın ‘Kosmos’ kitabını okuyorum” diye anlatırken Aziz Sancar’ı örnek aldığını da kelamlarına ekledi.
Hava yavaştan kararmaya ve sıcaklık da düşmeye başladı. Birkaç saat sonra teleskoplarda göreceklerimiz için soğuk havaya aldırış etmedik bile. Merakla teleskopların olduğu yere hakikat yöneldik. TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi’nde uzman astronom Orhan Erece’yle tanıştık bu ortada. Güneş sistemi içerisindeki objelerden derin uzaydaki uzak galaksilere kadar gökyüzündeki parlayan her şeyi gözlemleyen Erece, 2013 yılından beri Saklıkent’teki etkinliklere katılıyor. Şu an bulunduğumuz alanda 30 teleskobun olduğunu söyleyen Erece, teleskoplarla hem müşahede yapıp hem de cihan ile ilgili sohbetler gerçekleştirildiğini belirtti. “Gökyüzü çok fantastik bir şey aslında” diyen Erece, gökyüzünü tanımanın ve gökyüzünü izlemenin herkese çok farklı bakış açıları kazandıracağının altını çizerek şunları ekledi: “Çünkü gökyüzü sahiden çok fantastik hem de çok çok uzak bu gördüğümüz objeler. Bize en yakın güneşten sonraki yıldıza ışık süratiyle 4.3 yılda gidebiliyoruz. Böylelikle kainatta nerede olduğumuzu, ne kadar küçük olduğumuzu da birazcık anlayabiliyoruz.”
MUHTEŞEM ŞÖLEN BAŞLIYOR
Bütün bu sohbetlerden sonra gökyüzünü izlemek için yerimize geçtik ve heyecanım daha da arttı. Zira birinci defa bu türlü bir aktiflikte ben de gökyüzünü izleyeceğim. Hava düzgünce karardıktan sonra harika şölen başladı. Bir mühlet sonra parlayan yıldızların altında, teleskopta gördüklerim karşısında adeta büyülendim. Her bir teleskopta gördüklerimle gözyüzünün öyküsü adeta baştan yazıldı zihnimde. Mesela Güneş sistemimizin gezegenlerinden Satürn’ü ve Jüpiter’i görmek inanılmaz etkiledi beni. Bilhassa Satürn’ün o ince halkalarını görmek, Jüpiter’i ve uydularını görmek benim için unutulmaz anlar olarak kayda geçti. Diğer bir teleskoptan Aldebaran yıldızına baktım. Öğrendiğimize nazaran Aldebaran yıldızı bir kırmızı dev yıldızmış aslında.
Güneşten daha soğuk lakin çap olarak da 700 kat daha büyük bir yıldızmış. Yeniden teleskopla birinci sefer görme fırsatı yakaladığım Alkor mizar yıldızı ise bir çift yıldızdı. Ancak benim onları çift yıldız olarak görmem yalnızca göz yanılmasıymış. Zira bu iki yıldız aslında izdüşümde bizim baktığımız doğrultuda, güya birbiriyle yan yanaymış üzere görünüyormış. Meğer birbirinden fizikî olarak çok uzakmış. Yeniden o gece öğrendiğim bir öbür bilgi ise yıldızların çok parlaklığı aslında güçlerinin düştüğünün işaretiymiş. Zira onların ışığı çok parlaşınca muhteşem nova patlaması gerçekleştirmiş oluyormuş ve bu çökmeden sonra dış kısımlarını uzaya saçtıkları için çok parlak görünüyorlarmış. Zihnim ve hafızam değişik bir alemdeyken gece yavaş yavaş yıldızlarını da alıp çekilmeye başladı. Unutulmaz bir geceydi.
Evreni keşfetmek insanı cezbediyor
Gökyüzünü fotoğraflamak isteyenler buyursunlar
üzel bir fotoğraf yakalayabilmek için profesyonel bir kameranın kaide olmadığını söyleyen Özdemir, telefonun “Shutter” özelliğinin olması gerektiğini söylüyor ve nasıl çekildiğini başlıyor anlatmaya. Özdemir, “ISO ayarını 3200’e ayarlayıp, Shutter’ı da 32 saniyeye ayarladığımız vakit telefonu sabitlememiz gerekiyor. Telefonu sabitlediğimiz vakit, çekimi başlattığımızda 32 saniye boyunca bekliyoruz ve fotoğrafı çekiyor. 32 saniyede bütün ışığı topluyor lens ve elimize çok hoş bir fotoğraf çıkartmış oluyor” diyor. Gökyüzünü fotoğraflayabilmek için profesyonel kameralarında olduğunu lisana getiren Özdemir, bir kişinin merakının varsa telefonda da çekebileceğini kaydediyor. Bu bilgileri edindikten sonra ve bir astrofotoğrafçı da bulduktan sonra hava tam karardığında ve yıldızlar kendini gösterdiğinde bir fotoğraf çektirmeden olmazdı Özdemir’e.
Bisikletiyle Ankara’dan yola çıktı