Ukrayna ve Rusya, tahıl eserlerinin Karadeniz üzerinden dünya pazarlarına taşınmasına imkan sağlayan mutabakata imza attı. Türkiye ve Birleşmiş Milletler (BM) arabuluculuğunda İstanbul’da dün merasim düzenlendi.
Ukrayna limanlarına yönelik Rusya ablukası ve ülkedeki işgal, tahılın dünya pazarlarına tedarik edilememesini ve besin fiyatlarının dünya genelinde artmasını getirmişti.
Anlaşmayla birlikte bu sorunun hafifletilmesi için bir adım atıldığı düşünülüyor.
Ukrayna’da ne kadar tahıl var?
Ülkede yaklaşık 20 milyon ton tahıl, ihraç edilemeden bekliyor.
Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy, bu ölçünün gelecek yıl 75 milyon tonu bulabileceğini söyledi.
Savaş nedeniyle bu yıl hasadın daha verimsiz geçmesi de mümkün.
Chatham House isimli niyet kuruluşuna nazaran Ukrayna’nın olağanda ürettiği 86 milyon ton tahılın yüzde 30’unun bu yıl üretilmemesi bekleniyor.
Tahıl sorunu öteki ülkeleri nasıl etkiliyor?
Ukrayna, dünyanın dördüncü büyük tahıl ihracatçısı. Ayçiçek yağının yüzde 42’si, mısırın yüzde 16’sı, buğdayın yüzde 9’u Ukrayna tarafından üretiliyor.
Dünyanın en büyük buğday ihracatçısı Rusya’nın da ihracatında düşme yaşanıyor.
Batı’nın Rusya’ya yönelik ambargosu tarımı hedeflemedi lakin Kremlin, dolaylı fiyat artışlarıyla ihracatın etkilendiğini belirtiyor.
Ukrayna ve Rusya, Afrika’nın buğday gereksiniminin yüzde 40’ını sağlıyor. Afrika Kalkınma Bankası’na nazaran, savaş nedeniyle Afrika’da 30 milyon ton besin açığı ortaya çıktı. Bu, besin fiyatlarında kıtada yüzde 40 artışa neden oldu.
Örneğin Nijerya’da makarna ve ekmek fiyatları yüzde 50’lere kadar arttı.
Yemen, Ukrayna’dan yılda bir milyon tona kadar buğday ithal ediyordu. BM’ye nazaran tedarikteki düşüş nedeniyle un fiyatları yüzde 42, ekmek fiyatları yüzde 25 arttı.
Suriye’de de ekmek fiyatları iki katına çıktı.
Anlaşma haberinin gelmesiyle global buğday fiyatlarında düşüş sinyalleri geldi.
Ancak Ukrayna tahılı bir an evvel taşınmazsa, Ortadoğu ve Afrika’daki birçok ülkede önemli besin meseleleri yaşanabilir.
Anlaşma sonucu abluka nasıl kalkacak?
Gıda koridorunun oluşturulmasıyla birlikte Ukrayna, büsbütün kendi kontrolünde olan Odessa, Pivdennyi ve Chornomorsk limanlarından ihracata başlayabilecek.
Anlaşmaya nazaran besin yüklü kargo gemiler, kılavuz gemiler aracılığıyla mayınlı limanlardan Karadeniz’e ulaşacak ve evvelce belirlenen rotalardan dünya pazarlarına taşınacak.
Bu süreçte, Rusya’nın ateşkes uygulayacağı ve gemilerin güvenliğini tehlikeye atmayacağı basına yansıyan haberlerde yer almıştı.
Savaştan evvel ihracat nasıl yapılıyordu?
Savaştan evvel Ukrayna ihracatını yüzde 90 oranında deniz yoluyla yapıyordu.
Limanların kısıtlanmasıyla kara yolu tercih edildi, tırlar ve trenler kullanıldı.
Avrupa Birliği, hem Baltık Denizi hem de Romanya’daki Constanta limanı aracılığıyla Ukrayna’nın ihracatına takviye olmaya çalıştı.
Ancak Ukrayna’nın tren vagonlarının Avrupa’ya nazaran daha geniş olması, önemli bir mani haline geldi. Bu durum, sonda tahılın Ukrayna vagonlarından Avrupa tipi vagonlara aktarılmasını gerektirdi.
Bu nedenle tahılın hududu geçerek Avrupa’ya ve Baltık limanlarına ulaşması üç haftalık süreyi buldu.
Ayda sırf 1,5 milyon ton tahıl sevk edildiği açıklandı.
Savaştan evvel ise ayda 7 milyon ton tahıl, Ukrayna tarafından dünya pazarlarına sunuluyordu.