Ferhat Yaşar-Hacı Bişkin
Yeni eğitim öğretim yılı 12 Eylül’de başlayacak. Milyonlarca öğrenci ders başı yapmaya hazırlanıyor. Lakin sayıları bilinmese de okul yerine tarikat kurslarına ve yurtlarına gönderilen çok sayıda çocuk da var. Hem de okuldan kayıtları silinerek, arkadaşlarından, öğretmenlerinden uzaklaştırılarak… Bu çocukların kimileri ömür uzunluğu unutamayacakları travmalar yaşıyor. Ayrıyeten rastgele bir yetkili ya da kurum bu çocukların nerede olduklarını takip etmiyor.
Cemaat ve tarikat kurslarına gönderilen çocuklarla yaşadıklarını konuştuk.
‘BANA ÇOK ÇEKTİRDİNİZ…’
İstanbul’un birçok ilçesinde cemaat kursları açıldı. Bu kurslar bazen bir binanın bodrum katında, bazen de bir apartman dairesinde bulunuyor. Aileler çocuklarını bu kurslara göndererek çoklukla “daha kolay iş bulabileceği” ve “kötü işlere bulaşmayacakları” fikriyle gönderiyor.
17 yaşındaki kız çocuğu C.M. 11 yaşındayken okuldan alınıp cemaat yurduna gönderilen çocuklardan biri. 4 yıl cemaat yurdunda yatılı kalan C.M. yaşadıklarını şöyle anlatıyor: “Kur’an ezberleme sırasında çok zorluk yaşadım. Bu nedenle hocalarım tarafından tekraren cezalandırıldım. Geceleri uyumama, ayakta bekleme, aç bırakılma cezası… Bunları anlatırken bile ellerim titriyor.”
C.M., kursa katılan çocukların adaptasyon problemiyle karşı karşıya kaldığını da söyleyerek bir arkadaşının yaşadıklarını şöyle anlattı: “Bir anne çocuğunu 3 yıl evvel kursa getirdi. Anne, kurs hocasına dönerek, ‘Eti sizin kemiği benim. İster dövün ister sevin’ dedi. Çocuk kısa bir mühlet sonra yaşadıklarını kaldıramadı. Krizler geçirdi, saçlarını yolmaya başladı. Bu görüntü karşısında ağladık. Bize uyurken bile ‘saçlarınız görünmesin’ diyorlardı. Gece uyurken başörtümüz açılmasın diye iğneyle sıkı sıkı bağlıyorduk. Camdan dışarı bakmak dahi yasaktı.”
C.M. burada yaşananlara dayanamayarak yakın bir vakitte yurttan ayrıldı ve ayrılırken kurs hocasına telefonla ileti gönderdi: “Siz bana çok çektirdiniz. Hakkımı helal etmiyorum. Benden en hoş yıllarımı aldınız.”
ABİ KARDEŞ BİREBİR KURSTA
12 yaşındaki M.T. de annesi tarafından zorla kursa gönderilen çocuklardan biri. Şu an okula gitmiyor ve ‘astronot olma hayali’nden çoktan vazgeçmiş. İki yıl evvel okuldan alınıp cemaat kursuna gönderilen M.T. şunları anlatıyor: “Okula giderken daima astronot olmak istiyordum. Derslerim çok uygundu. Öğretmenlerim beni çok severdi. Ancak annem imam olursam daha güzel olacağını söyledi. İki yıl evvel beni zorla cemaat kursuna kaydetti. Şu an Kur’an ezberliyorum. Sohbetlere katılıyorum. Beş yıl sonra mezun olunca hafız olacağım. Lakin ben okulu ve arkadaşlarımı çok özlüyorum. Burada oyun oynamak bile yasak.”
M.T.’nin kız kardeşi F.T. de ağabeyiyle tıpkı mukadderatı yaşıyor. Annesi onu da okuldan alıp cemaat yurduna götürmüş. Şimdi 9 yaşında olan F.T. de cemaat kursuna ve yurduna gitmek istemiyor: “Ben okula gitmek istiyorum. Kursta canım çok sıkılıyor. Fakat annem buna müsaade vermiyor. Şayet okula gitseydim hemşire olmak isterdim.”
‘BOŞ YERE OKUYUP MEZUN OLUNCA İŞSİZ KALIYORLAR’
İki çocuğunu okuldan alıp cemaat kursuna gönderme münasebetini sorduğumuz anne A.T.’nin cevabı ise şöyle oluyor: “Çocuklar boş yere okuyor. Mezun olunca da işsiz kalıyorlar. Beş sene Kur’an kursuna gittiği vakit hafız oluyor ve çabucak iş bulabiliyor. Çocuklar en azından dinini öğreniyor, Kur’an okuyor. Biz ölünce de ardımızdan dua okurlar. Okulda yalnızca Atatürk ezberletiliyor. Atatürk şöyle kurtardı, Atatürk bu türlü kurtardı. En azından Allah’ı, peygamberi, İslamiyet’i öğreniyorlar. İşsiz de kalmıyorlar. Çocukların okul masrafları bitmiyor. Kalem, defter, kitap, okul aidatı, elbise alıyorsun. Harçlık veriyorsun. Bizim maddi durumumuz âlâ değil. Bu türlü yıllarca okutuyorsun, sonra okul bitiyor, işsiz kalıyor. En azından Kur’an kursuna gönderiyorsun. Masrafı yok. Büyüdüklerinde daha kolay iş bulabilirler.”
EĞİTİM İŞ: ŞUURLU MECBUR BIRAKMA POLİTİKASI
Eğitimciler okula gönderilmesi gereken çocukların cemaat ve tarikat kurslarına gönderilmesine reaksiyon gösteriyor. Eğitim İş Genel Lideri Kadem Özbay, Ulusal Eğitim Bakanlığı’nı vazifeye davet ediyor: “18 yaş altı çocukların eğitim sürecinde nerede olduklarını araştıran bakanlık, Ulusal Eğitim Bakanlığı’dır. MEB’in misyonunu yapmadığı ortada. Mevcut siyasi iktidarla iş birliğini düşününce ve bilhassa okullarımızda sivil toplum kuruluşu ismi altında tarikatları dolduran anlayışı da görünce şuurlu bir göz yummanın olduğunu söyleyebiliriz. Bu uzun vakittir yaşanan bir sorun ve bu sorun şuurlu bir mecbur bırakma siyaseti. Çocuklarımızı bu gerici yapıların kucağına şuurlu olarak terk ediyorlar.”
Eğitim İş Genel Lideri Kadem Özbay. EĞİTİM SEN: KEYFİ BİÇİMDE CEMAAT KURSUNA GÖNDERMEZLER
Eğitim Sen Genel Lideri Nejla Heyet ise çocukların okula devam zorunluluğunu hatırlatarak okul idaresinin de bunu takip etmekle yükümlü olduğunu söyledi. Heyet şunları söyledi: “Zorunlu eğitimin bir sonucu olarak ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarında öğrencilerin okula devamları mecburî. Eğitimle ilgili yasal düzenlemelere nazaran çocukların okula devamından hem veliler hem de okul idaresi sorumlu. Çocukların devamsızlıkları, okul öncesi eğitim kurumlarında öğretmen, ilkokullarda sınıf öğretmeni, ortaokul ve imam-hatip ortaokullarında ise okul idaresi tarafından e-Okul sistemine işlenir ve yöneticiler tarafından takip edilir. Veliler, çocuklarını nakil ve geçiş için prosedürleri tamamlamadıkça keyfi biçimde okuldan alıp dernek ve vakıf ismi altında ya da direkt ‘cemaat ve tarikatın kursuna götürüyorum’ diyemez. Her çocuk 12 yıllık mecburî eğitimin maddelerle tanımladığı ilkokul, ortaokul ve liselere kaydolmak ve devam etmek zorunda.”
‘DEVAMSIZLIĞI SORUN ETMEYEN EĞİTİM ANLAYIŞIYLA KARŞI KARŞIYAYIZ’
Çocukları cemaat kursuna göndermenin okulda devamsızlığa mazeret sayılamayacağını söyleyen Şura, “Okul idaresi, çocuğun okula devam edip etmediğini ve etmiyorsa neden devam etmediğini izlemek zorunda. Örneğin ilkokul dördüncü sınıfa kayıtlı bir öğrenci geçerli bir mazereti olmadan uzun müddetli devamsızlık yapamaz. Birinci olarak sınıf öğretmeni bunu okul idaresine bildirir. Okul idaresi de e-okul sistemine devamsızlığı işler. Devamsızlık süreklileştiğinde veli uyarılır, veli hakkında süreç yapılır. Öğrencilerin devamsızlığına ilkokullarda sınıf öğretmenleri ve okul idareleri süreç yapmadığında çocuğun eğitim hakkını engelleme hatasını işlemiş olurlar” dedi.
Eğitim sisteminde son yıllarda öğrencilerin okula devamsızlığının arttığının bilindiğini belirten Heyet şunları söyledi: “Milli Eğitim Bakanı Mahmut Özer’in 12. sınıf öğrencileri ile ilgili açıklaması çok enteresandır: ‘12. sınıf öğrencilerini devamsızlıktan sınıfta bırakmayacağız. 12. sınıf öğrencileri devamsızlığı başlarından çıkarsınlar. YKS’ye girecek öğrencilere de muvaffakiyetler diliyorum…’ Liseyi dört yıla çıkarıp devamsızlığı sorun etmeyen AKP’li bir eğitim anlayışı ile karşı karşıyayız. Bu yönelim en zirveden olduğu için ilkokul ve ortaokullarda da devamsızlık artık bir sorun olarak görülmüyor. Veliler de sınıf öğretmeni ve okul idaresi ile bir ittifak içinde çocuğunu laik olması gereken eğitimden alıp dinci bir eğitimin keskin pençeleri içine atar. Denetlenmeyen Kur’an kurslarında ise 9-11 yaşları ortasındaki çocukların neyle karşılaşacağı öngörülemez. Kapalı, yasakçı ve cezacı bir eğitim anlayışı olduğunu gördüğümüz Kur’an kurslarında çocuk ihmali ve istismarı sıklıkla duyulur oldu.”
Eğitim Sen Genel Lideri Nejla Heyet. ‘HER KAPALI ALAN İÇİNDEKİLERİ ÇÜRÜTÜR’
Gençlerin ve çocukların karşı karşıya kaldığı baskıların yıldırıcı olduğunu söz eden Heyet kelamlarını şöyle sürdürdü: “Dinci vakıf ve derneklerin yurtlarında yaşananlar belleğimizde çok taze. Örneğin Enes Kara isimli 20 yaşındaki tıp öğrencisinin aile baskısıyla yaşadığı cemaat yurdunda gördüğü baskı sonucu tahsil gördüğü Elazığ’da intihar etmesi olayı… Yeniden Adana Aladağ’daki kaçak yurtta 11’i çocuk 12 kişinin yanması da öteki bir acı olay… Okula devamı takip etmede, çocuk istismarını, ihmalini önlemede ve bu sıkıntılara müdahalede okullara büyük misyonlar düşmekte. Lakin bu misyonların yerine getirilmesi birinci etapta okul ruhsal danışmanının, okul idaresinin ve öğretmenlerin sorumluluğunda. İkinci evrede vilayet ve ilçe ulusal eğitim müdürlüklerinin sorumlulukları gelmekte. Bu sorumluluğu yerine getirmeyen kamu vazifelileri kabahat işlemektedirler.”
PSİKOLOG ŞİMŞEK: ‘KORKUTARAK TERBİYE ET’ GÖRÜŞÜ HAKİM
Psikolog Mizgin Şimşek ise bu durumun çocuklar üzerindeki tesirlerini anlattı. Şimşek şöyle konuştu: “İnsanlar çocuklarını neden cemaat okuluna ve yurduna yerleştirmek istiyor? Aileler çocuklarını konutta zapt edemediklerinden ya da davranış sorunu gösterdiğini düşünerek nizama girmeleri için cemaat yurduna gönderebiliyor. Bu fikirlerle çocuğunu bu türlü bir kuruluşa gönderen aile, zati pedagojik manada eksik olduğunu ortaya koymuş oluyor. Burada çocuğun aile ortamında kalmaması, aile içi ilgilerde kendini eksik hissetmesi ötekileşmeye sebep oluyor.
Çocukların cemaat okullarında almış oldukları eğitim, dini eğitimden çok klasik aile yetiştirme şeklinin yansıması olarak karşımıza çıkıyor. Din ve gelenek maalesef iç içe geçmiş durumda. Cezalandırmak, aç bırakmak, tek ayak üstünde bekletmek üzere klâsik formüllerle uygulanan cezalandırmalar kendisini cemaat yurtlarında devam ettiriyorsa bu dinin bir yansıması değil; klâsik usullerin cemaatlerde kendini göstermesi oluyor. Psikolog Doğan Cüceloğlu, bu duruma ‘Korku Kültürü’ diyor. Bizim üzere kültürlerde ‘korkutarak terbiye et’ görüşü hakim.”
Mizgin Şimşek Şimşek şöyle devam etti: “Peki ne yapılabilir? Pedagojik olarak ailelerin kendilerini yetiştirmeleri, çocukları ile daha kaliteli vakit geçirmeleri, birlikte etkinlikler yapma, vakit geçirme noktasında motive edici olmaları gerekir. Tekrar yapılan çalışmalarda gösteriyor ki akşam yemeklerini birlikte yiyen ailelerin çocukları ruhsal manada daha sağlıklı oluyor. Gerekirse uzman psikologlardan dayanak almaları kıymet arz etmekte.”
Yönetmelik devamsızlık hakkında ne diyor?
İlköğretim ve Eğitim Kanunu’nun 55 ve 56’ncı unsurlarına nazaran, öğrencinin geçerli mazereti ve velinin başvurusu üzerine okul idaresi tarafından bir öğretim yılı içerisinde 15 güne kadar müsaade verilebilir. 222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu’na nazaran çocuğunu okula göndermeyen veliye para cezası verilir. Yasaya nazaran, ‘Muhtarlıkça yahut mülkî amirce yapılan bildiriye karşın çocuğunu okula göndermeyen veli yahut vasiye okul yönetimince tespit edilen çocuğun okula devam etmediği her gün için on beş Türk Lirası idarî para cezası verilir. Bu para cezasına karşın çocuğunu okula göndermeyen yahut göndermeme sebeplerini okul yönetimine bildirmeyen çocuğun veli yahut vasisine beş yüz Türk Lirası idarî para cezası verilir.