Getty Images Kürtaj yanlıları, Yüksek Mahkeme’den evrak sızıntıları sonrası protesto hareketleri yapmıştı. ABD’de Yüksek Mahkeme, ülkede 1973’ten bu yana kürtajı yasal hale getiren Roe vs Wade (Wade’e karşı Roe) kararını iptal etti.
Karar, Amerika genelindeki milyonlarca bayanın kürtaj olma hakkını etkileyecek.
Peki karar ne manaya geliyor ve nasıl bir ortamda alındı?
YÜKSEK MAHKEME’NİN KARARI BEKLENİYOR MUYDU?
Evet. Politio internet sitesinin Şubat ayında sızdırdığı bir görüş taslağında Muhafazakâr Yargıç Samuel Alito 1973’teki kararın “en başından bu yana açık bir halde taraflı olduğunu” ve iptal edilmesi gerektiğini söylüyordu.
Belgede, Yüksek Mahkeme’deki yargıçların çoğunluğunun ABD genelinde kürtajı yasallaştıran kararı iptal etmet istediği vurgulanıyordu.
Yargıç Alito ayrıyeten “Anayasaya uyma ve kürtaj problemini halkın seçilmiş temsilcilerine bırakma vakti geldi” diye yazmıştı.
ABD Yüksek Mahkemesi tarihinde daha evvel görülmeyen bu taslak evrak sızıntısının akabinde, kürtaj yanlıları büyük şovlar yapmıştı.
Getty Images Samuel Alito, ABD Yüksek Mahkemesi’ndeki en muhafazakâr yargıçlardan biri olarak tanınıyor. Diğer dört muhafazakâr yargıcın da Alito ile birebir fikirde olduğu belirtiliyor ve bu isimler Clarence Thomas, Neil Gorsuch, Brett Kavanaugh ve Amy Coney Barrett diye sıralanıyor.
Demokrat Parti’nin atadığı öteki üç yargıç Stephen Breyer, Sonia Sotomayor and Elena Kagan ise Politico’ya nazaran karşı görüş yazmaya hazırlanıyordu.
SAMUEL ALİTO KİMDİR?
Yargıç Samuel Alito, dokuz üyeli Yüksek Mahkeme’ye Cumhuriyetçi liderler tarafından atanan altı yargıçtan biri.
Daha evvel New Jersey’de savcılık ve yargıçlık yapan Alito, 2005’te periyodun Lideri George W.Bush tarafından atanmış ve Ocak 2006’da misyona başlamıştı
Alito, Yüksek Mahkeme’deki en muhafazakâr yargıçlardan biri olarak tanınıyor.
Alito Kasım 2020’deki bir muhafakâr aktiflikte konuşma yapıp, eşcinsel evlilikleri eleştirmiş, üreme hakları maddelerine saldırmış ve Covid tedbirlerinin tabir özgürlüğü ve dine tehdit olduğundan bahsetmişti.
Karşıtları da Alito’nun tarafsızlığını sorgulamıştı.
Eski Lider Barack Obama, 2006’da senatörlük yaparken atanmasına karşı çıktığı Alito için “Devamlı bir biçimde güçsüzlere karşı güçlünün yanında yer alıyor. Bir emekçi ve patron ortasında dava varsa ve Yüksek Mahkeme net bir direktif vermedikçe Yargıç Alito daima patrondan yana karar verir” demişti.
ROE V WADE DAVASI NEDİR?
Getty Images Roe v Wade kararı, uzun müddettir kürtaj terslerinin amacındaydı. Roe v Wade, ABD Yüksek Mahkemesi’nin bayanlara kürtaj hakkı kararı verdiği davanın ismi.
Davada Jane Roe diye anılan Norma McCorvey isimli bayan 1969’da üçüncü çocuğuna gebe kaldı.
McCorvey memleketi Teksas’ta kürtaj olmak istedi lakin eyalette kürtaj yasaktı. Daha sonra eyalete ve başsavcı Henry Wade’e dava açtı.
Kararla, bayanlara gebeliğin birinci üç ayında mutlak kürtaj hakkı verilmişti.
Ancak muhafazakâr eyaletlerdeki yasa koyucular, bayanların kürtaja erişimlerini zorlaştıran kanunlar geçirdi.
1992’de de Planned Parenthood v Casey davasında, Yüksek Mahkeme, eyaletlerin gebeliğin 24. haftasından evvel kürtaj olmak isteyen bayanlara “gereksiz yük getiremeyeceğine” hükmetti.
KARARLARA NASIL KARŞI ÇIKILDI?
Her iki karara da Mississippi eyaletinde tecavüz ve ensest olayları da dahil 15. haftadan sonra kürtajı yasaklayan kararla karşı tıkıldı.
Yasa 2018’de geçti lakin Mississippi’deki tek kürtaj kliniğinin açtığı karşı davalarla yürürlüğe girmedi.
Mississippi eyaleti de Roe v Wade kararının ve ABD’de kürtajın anayasal hak olmasının iptal edilmesini istemişti.
Muhafazakâr yargıçların çoğunlukta olduğu Yüksek Mahkeme üyeleri, ideolojik fay sınırlarına uygun olarak altıya karşı üç oyla kararı aldı ve anayasal kürtaj hakkına uygulamada son verdiler.
Kararda, “Anayasa’nın kürtaj hakkı vermediğini düşünüyoruz ve kürtajı düzenleme hakkının halka ve seçilmiş temsilcilerine verilmesi gerektiğini düşünüyoruz” da denildi.
Yüksek Mahkeme’nin kararıyla, kürtaja federal müdafaa kalkarken, muhafazakâr eyaletler kürtaja daha sıkı kurallar koyabilir ya da büyük ihtimalle direkt yasak gelebilir.
Amerikan eyaletlerinin yarısının yeni kısıtlamalar ya da yasaklar getirmesi bekleniyor.
13 eyalet de Yüksek Mahkeme’nin kararının akabinde otomatikman kürtajı yasaklayacak yasalar getirmişti.
EN ÇOK KİMLER ETKİLENECEK?
Kürtaja erişimi kısıtlamak, bilhassa kürtaj isteme ihtimali daha yüksek olan fakir bayanları etkileyecek.
Siyah ve Latin Amerika kökönli bayanların orantısız etkilenmesi öngörülüyor. Ülkede kürtaj yaptıranların %61’i etnik azınlıklardan.
20’li yaşlardaki bayanlar kürtaj yaptıranların çoğunluğunu oluşturuyor. 2019’da kürtaj olan bayanların %57’si bu yaş grubundandı.