Son devirde toplumsal medyayı ağır olarak kullanan Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, bugün Twitter’da bir dizi başlıkta 2002 – 2022 kıyaslaması yaptı. SÖZCÜ’de kelam konusu yıllar ortasında iktisattaki kimi dataları karşılaştırdı.
Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, 17 Temmuz 2022 Pazar günü (bugün) Twitter’dan yaptığı paylaşımlarla, eğitim, sıhhat ve toplumsal harcamalarda 2002’den bugüne yaşanan bir dizi değişimi gözler önüne koydu. Nebati, paylaşımlarını “Eğitimin, sıhhatin ve huzurlu bir toplumun ülke kalkınmamızdaki kritik rolünün farkındayız. Bu sebeple beşeri ve fiziki kapasitenin artırılmasına değer veriyor, bu taraftaki iyileştirmelere aralıksız devam ediyoruz” dedi.
SÖZCÜ, Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’nin paylaşmadığı 2002’den günümüze bir dizi başlıkta iktisatta yaşanan değişimi gösteren dataları derledi:
1 – AKP iktidara geldiğinde 2002 yılı sonunda Türkiye’nin ulusal geliri 240 milyar dolardı. Bu sayı, 2013’te TL’nin çok pahalı olmasının da tesiriyle 957 milyar dolara kadar yükseldi. Fakat sonraki yıllarda hem iktisattaki yavaşlama ve krizler hem de TL’nin dolar karşısındaki büyük paha kaybıyla 775 milyar dolara geriledi.
İLK 20’DEN ÇIKTIK
2- AKP iktidarının en büyük tezlerinden biri Cumhuriyet’in 100’üncü yılı olan 2023 yılında Türkiye’nin birinci 10 iktisat ortasında yer almasını sağlamaktı. Fakat 2015’te dünyanın en büyük 16’ncı iktisadı olan Türkiye, IMF’nin Nisan ayı raporuna nazaran, geçen yıl 806,8 milyar dolarlık GSYH ile en büyük birinci 20 iktisat içerisinden çıkarak 21. sıraya geriledi.
3- 2002 yılı sonunda Türkiye’nin kişi başı ulusal geliri 3 bin 620 dolardı. 2013’te 12 bin 490 dolara kadar yükselen bu sayı, 2022’da 9 bin 44 dolara indi. 2002 yılında dolar cinsinden kişi başı ulusal gelirde Türkiye 73. sıradaydı, 2021 yılı sonu itibariyle 78’inci sıraya geriledi. Türkiye’de kişi başına ulusal gelir dolar bazında 2014’ten bu yana düşme eğiliminde. Resmi bilgilere nazaran kişi başına ulusal gelir 2021 yılı sonu itibariyle Cumhuriyet tarihinde birinci sefer 7 yıl üst üste düşüş gösterdi.
TL TARİHİN EN KIYMETSİZ SEVİYESİNDE
4- Son yıllara TL’deki kıymet kaybı damga vurdu. O denli ki, son bir yılda dolar karşısında dünyada en fazla kıymet kaybı yaşayan para ünitesi Türkiye oldu. 4 Kasım 2002’de 1,67 olan dolar/TL kuru, bugün 17.40 düzeylerinde. TL’nin bedelini Türkiye’nin dış ticaretinde değerli hisseye sahip ülkelerin para ünitelerinden oluşan sepete nazaran ve enflasyondan arındırarak kıyaslayan gerçek efektif döviz kuru datalarına nazaran de TL ekim ayında, 1994’ten bu yana olan periyodun en bedelsiz düzeyine geriledi.
İŞSİZLİK SORUNU BÜYÜDÜ
5- 2001 krizi öncesinde 2000 yılında Türkiye’de işsizlik oranı yüzde 6 idi. 2002’de bu oran yüzde 9,8’e fırladı. AKP devrinde işsizlikte en düşük nokta 2012 yılında yüzde 8,4 oldu. Son TÜİK verisine nazaran 2022’de ise dar tarifli işsizlik oranı yüzde 11,3 oldu. Geniş tarifli işsizlik ise yüzde 21.7 düzeyinde.
YÜKSEK ENFLASYON SORUNU ÇÖZÜLEMEDİ
6- 90’lı yıllar tüm dünyada olduğu üzere Türkiye’de de enflasyonun (yıl sonu tüketici enflasyonu) yüksek olduğu yıllardı. 2000’lerden sonra tüm dünya ile birlikte Türkiye’de enflasyon değerli oranda geriledi fakat Türkiye dünya ortalamasının çok üzerinde kaldı. 2002 yılında yıllık enflasyon dünyada ortalama yüzde 4,1, gelişen ülkelerde yüzde 6,7 iken Türkiye’de yüzde 29,7 idi. 2019’da Türkiye’de enflasyon yüzde 11,8 olurken, dünyada ortalama yüzde 3,9, gelişen ülkelerde yüzde 5,7 oldu. Bugün ise TÜİK’in yayımladığı son data olan Haziran 2022 enflasyonu yüzde 78,62 düzeyinde.
EN BÜYÜK SIKINTILARDAN BİRİ CARİ AÇIK
7- AKP’li yıllarda Türkiye iktisadının en büyük sıkıntılarından biri, yüksek dış ticaret açıklarından yani ithalata bağımlılıktan kaynaklı olarak verilen yüksek cari açıklardı. Türkiye’de ulusal gelire oranla cari açık 2002’de yüzde 0,3 iken, bugün yüzde 3,8 düzeyinde.
DIŞ BORÇ YÜKÜ ARTTI
8- Yüksek cari açık ve ithalata bağımlılık nedeniyle Türkiye’nin dış borç stoku AKP devrinde önemli halde arttı. Hazine ve Maliye Bakanlığı datalarına nazaran, 2002’de 129,6 milyar olan Türkiye’nin brüt dış borç stoku, 2022 mart sonu itibariyle 451 milyar dolar oldu.