Fatih’te Doğu Roma İmparatorluğu’ndan kalan Ayasofya’nın karşısında Yerebatan Sarnıcı’nın çabucak yanında yer alan ve dünyanın sıfır noktası kabul edilen Milyon Taşı ve etrafındaki arkeolojik hafriyatlar sırasında Osmanlı’da mahalle olduğu düşünülen yapı kalıntıları ve Bizans periyoduna ilişkin duvarlar bulundu.
Milyon Taşı’nın çabucak ardındaki arkeolojik hafriyatlarda Bizans periyoduna ilişkin duvar kalıntıları çıktı. Osmanlı’da yapı inşa ederken Bizans duvarlarının görülüp binanın daha sağlam bir biçimde yapılması için bu yapıların binaların temellerinde kullanıldığı anlaşıldı. Ayrıyeten Su Terazisi’nin kuzeydoğusunda yapılan çalışmalarda ise geç devir Osmanlı’ya ilişkin sarnıç yapısı ile Su Terazisi’ne bitişik vaziyette bir hamam olduğu varsayım ediliyor.
İBB Kültür Varlıkları Projeler Müdürü Merve Gedik, 3 yıldır devam eden arkeolojik kazılara ait bilgi vererek, ortaya çıkarılan kalıntıları anlattı. Birçok yapı kalıntısı bulunduğunu ve katılık için çalışmaların devam ettiğini söyleyen Gedik, alanın değerine vurgu yaptı.
4 ayaklı kubbeli bir yapıdan oluşan Milyon Taşı’nın Doğu Roma İmparatorluğu’nun başşehri İstanbul olduktan sonra yapıldığını aktaran Gedik, “Burası periyodun sıfır noktası kabul ediliyordu. Osmanlı’dan sonra da kullanılmaya devam eden Mese Yolu’nun başlangıç noktası da burasıdır. Saat ayarlamaları da bu noktaya nazaran yapılıyor, 1880’lerde Greenwich’e verilene kadar tüm hesaplamalar da o denli. 1200’lerdeki Latin istilası sonrasında İstanbul’da çok sayıda yapı ziyan görüyor, Milyon Taşı’nın da orada ziyan gördüğünü düşünüyoruz. 1490’larda yaşanan ‘küçük kıyamet’ diye isimlendirdiğimiz İstanbul sarsıntısında de önemli hasar alıyor” diye konuştu.
Çalışmanın yapıldığı alanın çok katmanlı olduğunu söyleyen Gedik, “Sultanahmet’in bütün öykü kesitini bu arkeolojik hafriyat alanından öğrenebiliyoruz, zira burada hem Osmanlı hem de Bizans katmanı var. Milyon Taşı’nın kendisi de tarihi bir katman. Burada aslında 1967’lerde bir hafriyat çalışması yapılmış ve Milyon Taşı’nın bir kısmı oraya çıkartılmış, lakin çok kapsamlı bir hafriyat olmamış sırf muhakkak bir kısmı açığa çıkarılmış. Biz İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü kontrolünde 2019’dan bu yana çalışmalarımızı sürdürüyoruz, kazdıkça yeni yapı kalıntıları bulmaya devam ediyoruz. Milyon Taşı’nın etrafındaki katmanda Bizans’a ilişkin kalıntılar bulduk ve etrafını açmaya da devam ediyoruz” tabirlerini kullandı.
Osmanlı periyoduna ilişkin bir mahalleye ait kalıntılar bulduklarını belirten Gedik, “Buranın bütün arkeolojik kazılarını Sultanahmet Meydanı’nın da genelinde bir proje olarak kıymetlendiriyoruz. Dünyanın dört bir yanından gelen beşerler da buna tanıklık edebilsin diye arkeolojik hafriyat çalışmalarını halka açık olarak yapıyoruz. Sultanahmet Meydanı ile de projelerimiz var, alanın tümünü kapsamayan birtakım noktalarda heyet onayının akabinde katmanlar hakkında bilgi verebilecek hafriyat çalışmaları yapmak istiyoruz. Bütün bu hafriyat çalışmaları son bulduğunda Sultanahmet’te yeni bir yürüyüş rotası düzenlenecek. Katmanlar uygunca ortaya çıktıkça neyin ne olduğunu tam olarak anlayabiliyoruz. Çıkarılan bir katmandan Osmanlı periyodunda burada bir mahalle olduğunu anlıyoruz. Sultanahmet bölgesinde önemli bir toprak dolgu mevcut ve bu dolguları yıktıkça her şey daha çok belirginleşiyor” dedi.