Tekstil dalında verilen dış ticaret açığı, uzun müddettir devam eden tartışmaların yine alevlenmesine yol açtı. Hazır giysi dalı oyuncuları, bu durumun sorumlusunun iplikçilerin 2021 sonunda uyguladıkları yanlış fiyat siyaseti olduğunu belirtirken, tartışmaya örmeciler de dahil oldu. Örme Sanayicileri Derneği (ÖRSAD) Lideri Fikri Kurt, Özbekistan’dan iplik ithalatında yaşanan artışın sorumlusunun Türkiye iplik sanayicisi oyuncuları olduğunu söyledi. Kurt, birtakım iplik sanayicilerinin Özbekistan ipliğini Dahilde Sürece Rejimi (DİR) kapsamında sıfır vergi ile ithal ettiğini, bu yolla yüzde 15’e varan haksız yarar sağladıklarını sav etti. Kurt, sakinliğe karşın çok yüksek oranda artan iplik ithalatının da bunun göstergesi olduğunu lisana getirdi. TÜİK bilgilerine nazaran Özbekistan’dan yapılan pamuk ipliği ithalatı bu yılın ocak-temmuz devrinde geçen yılın birebir devrine nazaran yüzde 127 artarak 166 milyon dolardan 377 milyon dolara yükseldi. Başka ülkeler de dahil olmak üzere yapılan toplam pamuk ipliği ithalatı ise 734 milyon dolara yükseldi.
DİR KAPSAMI VERGİDEN MUAF
DİR ihracatı teşvik etmek gayesiyle bir eserin sıfır gümrük vergisiyle ithal edilmesi ve işlenerek daha katma pahalı olarak ihraç edilmesine dayanan bir teşvik sistemi. İplik ithalatında yüzde 5-8 ortası gümrük vergisi uygulanırken, kelam konusu iplik DİR kapsamında ithal edildiğinde bu vergilerden muaf olunuyor. Lakin DİR kapsamında getirilen eser için doküman açılıyor ve muhakkak bir devir sonunda getirilen eser işlenerek yine ihraç edilmek suretiyle kelam konusu doküman kapatılıyor.
YÜZDE 15’E KADAR HAKSIZ KAR ELDE EDİYORLAR
Türkiye’de bilhassa dokumanın alt kategorilerinde kapasite kullanım oranlarının çok düşük düzeyde seyrettiğini, hatta kapanan işletmeler olduğunu vurgulayan Kurt, öte yandan dalda dış ticaret açığı verildiğini hatırlattı. Kurt, şöyle konuştu: “Bunların sebebi iplikçilerin kendileridir ve onların kusurlarının bedelini şu an hepimiz ödüyoruz. 2-3 ay evvel Özbekistan’a gittim. Orayı gezerken gözlerime ve kulaklarıma inanamadım. ‘İpliği Gaziantep’e Kahramanmaraş’a gönderiyoruz’ dediler. Türkiye’ye nazaran 40 cent daha ucuz olan iplikleri DİR kapsamında sıfır gümrük vergisi ile üstelik net alıp burada kendi ambalajlarını koyarak örme dalına ve hazır giysi bölümlerine brüt olarak satıyorlar, ihraç ediyorlar. Oradan haksız bir yarar sağlıyorlar. Bu durum yasak olağanda lakin kontrol eksikliği nedeni ile suiistimal ediliyor. Birincisi yüzde 5-8 ortası gümrük vergisini ödemiyorlar. İkincisi Dünya Ticaret Örgütü kurallarına muhalif olarak net alıp brüt satıyorlar ki burada da yüzde 5 avantajları oluyor. Toplamda yüzde 15’e kadar çıkar elde ediyorlar. Kimse de bakmıyor” dedi.
YATIRIMLAR BETON YIĞININA DÖNÜŞECEK
Öte yandan geride kalan devirde geçen yıldaki üzere yüksek talebin süreceği beklentisiyle çok fazla yatırım yapıldığına da değinen Kurt, “Kapasiteler kâfi iken herkes, üstelik birebir esere yönelik yeni yatırım yaptı. Herkes tıpkı eseri üretirse orta eserler ne olacak? Dış ticaret açığı vermemizin bir sebebi de bu. Ring iplikler, karde iplikler yok lakin herkes penye üretiyor. Ülkeye yapılan yatırım beton yığınına dönüşecek” tabirlerini kullandı.
“35 YILLIK TİCARİ HAYATIMDA BU TÜRLÜ DEVİR GÖRMEDİM”
Fikri Kurt birebir vakitte dalın kıymetli üreticileri ortasında yer alan Fikri Örme’nin de idare konseyi lideri. Üretim tesislerinde aylık 700 ton bin ton üretim yaparken hali hazırda kapasitenin 200-300 tonlara düştüğüne dikkat çeken Kurt, “Şu an yüzde 30 kapasite ile çalışıyorum. 35 yıllık sanayicilik geçmişimde bu türlü bir periyot yaşamadım, ağlayan tarafta hiç olmadım. Anadolu’da kimi işletme kapandı. Kalanlar da yüzde 30-40-50 kapasite ile çalışıyor. Mal satamıyorlar. Stoklarında iplik kaldı. Bölüm liderleri gerçek bilgi vermiyorlar” açıklamasında bulundu.
TİCARET BAKANLIĞI DAL PAYDAŞLARI İLE TOPLANIYOR
Öte yandan iplik bölümünde hem kapasite kullanım oranlarında yaşanan düşüş hem de dış ticarette yaşanan artış nedeni ile Ticaret Bakanlığı kesim temsilcileri ile yarın bir ortaya gelecek. Bakan Yardımcısı İstek Turagay ve Özgür Volkan Ağar başkanlığında yarın saat 11’de Türkiye İhracatçılar Meclisi, İstanbul Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği, İstanbul Dokumacılık ve Hammaddeleri İhracatçı Birliği, Örme Sanayicileri Derneği ve Akdeniz İhracatçıları Birliği üzere bölüm paydaşları ile toplantı yapılacak. Toplantıda iplik üretimi, tüketimi, dış ticareti üzere mevzular ele alınacak.
“BİRKAÇ KİŞİNİN YAPTIĞI TÜM KESİME MAL EDİLEMEZ”
Konuyla ilgili tezleri sorduğumuz İstanbul Dokuma ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği Lideri Ahmet Öksüz, “DİR kapsamında iplik getirildiği söyleniyor fakat bunu iplikçi değil, dokumacı, örmeci getirebilir. Yani bunu süreç yapan bireyler getirir. İplikçi tesisi boş yatarken neden getirsin, hiçbir manası yok. Bazen tüccar zihniyeti ile çalışan ve küçük de bir iplik tesisi olan firmalar olabiliyor bunu yapan. Lakin bunların hissesi da kesimin yüzde 1-2’si bile değil. Bu durumu tüm dala mal etmek yanlışsız değil. Biz kimseye ayrıcalık istemiyoruz. Net-brüt konusunda ise o denli bir şey yok. Biz de kendi tesisimizde eseri net olarak satıyoruz. Piyasada çuvalla brüt satan firmalar olabilir. Onlardan da almasınlar. ‘Ben net alıyorum ona nazaran fiyat ver’ desinler. Bu argümanın hiçbir desteği yok, herkes net satıyor. Herkes aldığı eserin durumuna nazaran pazarlık yapar, net ise ona nazaran, brüt ise ona göre” diye konuştu. Özbekistan’dan iplik ithalatının artması konusunda ise Öksüz, şu tabirleri kullandı: “Dünyada sakinlik olunca Özbekistan da tarafını bize çevirdi. Geçen sene globalde işler yeterliyken Özbekistan bize mal bile göndermiyordu. Bunların hepsi güzel gün dostu. Sıkıntı vakitlerde mal satmıyordu artık herkes mal veriyor. Meğer bizim üretim tesislerimiz boş duruyor. Yanı sıra tıpkı esere yönelik yatırım yapıldığı savı da yanlış. Bu tesisler karışımlı iplikler de üretebilir. Yeni gelen makinelerde bunların hepsi mümkün” sözlerini kullandı.