Cumhurbaşkanı Erdoğan, Şanghay İşbirliği Örgütü 22’nci Devlet Liderleri Tepesi için Özbekistan’a gerçekleştirdiği ziyaretin sonunda gündeme ait değerlendirmelerde bulunarak gazetecilerin sorularını yanıtladı.
Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev’in davetine icabetle, Şanghay İşbirliği Doruğu’na birinci sefer “özel misafir” olarak katıldığını hatırlatan Erdoğan, Türkiye’nin 2012’den bu yana teşkilatın “diyalog ortağı” olduğunu söyledi.
Türkiye’nin, teşkilatın Güç Kulübü Üst Seviye Kümesinin Devir Başkanlığını da üstlendiğini, 2017’de Kümenin Üçüncü Yüksek Seviyeli Küme Toplantısı’na Ankara’da konut sahipliği yaptığını anlatan Cumhurbaşkanı Erdoğan, teşkilatla Türkiye ortasında muhakkak bir müktesebatın oluştuğunu belirtti.
Şanghay İşbirliği Teşkilatının kuruluşundan itibaren gerek güvenlik, gerekse iktisat ve ticaret alanlarında önemli uzaklıklar katettiğini ve bu çerçevede genişlemesini sürdürdüğünü tabir eden Erdoğan, “Küresel iktisatta Asya kıtasının oynadığı belirleyici rol zati ortadadır. Avrasya coğrafyasının yüzde 60’ını kapsayan teşkilat coğrafyasında 3,2 milyar insan yaşıyor. Teşkilat üyeleri 20 trilyon dolara ulaşan bir ekonomik büyüklükle global gayri safi yurt içi hasılanın yüzde 30’dan fazlasını üretiyor.” dedi.
BÖLGEDE İSTİKRAR VE REFAH İÇİN İŞBİRLİĞİ
Türkiye’nin, Yine Asya Teşebbüsü kapsamında kıta ülkeleriyle iş birliğini ikili ve çok taraflı seviyede daha da geliştirme iradesinin kati olduğunu vurgulayan Cumhurbaşkanı Erdoğan, şöyle devam etti:
“Zirvedeki hitabımda tarihi, kültürel, insani bağlara sahip olduğumuz cet yurdu Asya’nın güvenlik, istikrar ve refahının teminini, dış siyaset önceliklerimiz ortasında telakki ettiğimizi belirttik. Bölgemizde ve ötesinde güvenlik ve istikrarın sağlanması için iş birliğine verdiğimiz ehemmiyetin altını çizdik. Dorukta salgın sonrası güzelleşme devrinde ekonomilerimizin dayanıklılığını artırmak hedefiyle birlikte atabileceğimiz adımlara ait değerlendirmelerde bulunduk.
Görüşmelerde ayrıyeten global ekonomik gelişmeleri de ele aldık. Global enflasyonla çabada iş birliğinin değerine değindik. Teşkilat bünyesinde ülkemizle iş birliğinin daha da geliştirilmesi tarafında irade ve istek bulunduğunu memnuniyetle müşahede ettik. Bu Tepe, ülkemizin önceliklerini vurgulamak ve teşkilatı ilgilendiren temel hususlarda sağlayabileceğimiz katkıları lisana getirmek bakımından kıymetli bir vesile teşkil etti.”
“BİZE TEŞEKKÜR ETTİLER”
Zirve kapsamında Azerbaycan, Çin, Moğolistan, Özbekistan, Rusya ve İran’ın cumhurbaşkanları ile Pakistan ve Hindistan’ın başbakanlarıyla verimli ikili görüşmeler gerçekleştirdiklerini bildiren Erdoğan, görüşmelerinde ikili münasebetlerin yanı sıra yeni global sıkıntılara dair fikir teatisinde bulunduklarını söyledi, istişarelerin ve temasların güzel sonuçlar doğurmasını temenni etti.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkiye’nin Şanghay İşbirliği Örgütünün içerisindeki yeri, gelecek vizyonu ve örgütten Türkiye’ye üyelik daveti yahut daveti olup olmadığına ait soruyu şöyle cevapladı:
“Her şeyden evvel bu teşkilat, ‘Şanghay Beşlisi’ diye başladı fakat artık beşli olmaktan çıkmış vaziyette. Şu an üye sayısı 9’a ulaşmış durumda. 3 gözlemci üyesi bulunuyor. Ayrıyeten bizim üzere diyalog ortağı olan 9 ülke var. Görüştüğüm başkanların çabucak hemen hepsi de bilhassa Rusya-Ukrayna savaşında tansiyonu düşürmek için oynadığımız rol sebebiyle bize teşekkür ettiler. ‘Burada aldığınız rolden ötürü nitekim sizleri takdir ve tebrik ederiz.’ dediler.
“AMERİKA’YA GEREKEN YANITI TEŞEBBÜSLERİMİZLE VERDİK”
Hepsi ikili görüşmelerimizde gelip işi buraya bağladılar zira Rusya-Ukrayna savaşında dünyadaki bu görünen güçler içerisinde ‘Ne yapabiliriz, bu işi nasıl çözeriz?’ üzere bir durum yok maalesef. Biz ise başından itibaren sürdürdüğümüz o istikrar siyasetiyle gerek Batı’ya gerekse başta Amerika olmak üzere hepsine gereken yanıtı, yaptığımız teşebbüslerle vermiş olduk. Natürel en değerlisi bu tahıl koridoru sıkıntısı.”
Tahıl koridoru ile ilgili atılan adımlar hakkında Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ile Tepe’de yaptıkları görüşmede de konuştuklarını belirten Erdoğan, “Malum, tahıl koridorunun gelişmekte olan ülkelerden fazla az gelişmiş ülkelere yönelik çalıştırılması gerekiyor. Bizim burada oynadığımız asıl rol bu. Burada da onu tekrar konuştuk, ‘Biz az gelişmiş ülkelere bu tahıl koridorunu kullandırtalım, onlara ulaşalım, bunun uğraşı içerisinde olalım.’ dedik. Olağan Sayın Putin de onun üzerinde itinayla duruyor.” diye konuştu.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Bundan sonraki süreçte de biz bunu inşallah en ülkü halde çalıştırarak az gelişmiş ülkelere bu koridoru nasıl kullandırtacağız, buralara nasıl ulaşacağız, buralara ne yapabiliriz, bunun takipçisi olacağız.” ifadesini kullanarak, şöyle devam etti:
“Bütün bu ülkeler bunun üzerinde de durdular, duruyorlar. Alışılmış biz de tıpkı biçimde bunun üzerinde durduk, duruyoruz. Olağan biz Şanghay Beşlisi içerisinde üye pozisyonunda değiliz. Biz şu anda buraya konut sahibi Özbekistan’ın davetiyle özel konuk olarak katıldık. Olağan Şevket Beyefendi ile bizim özel bir hukukumuz var. Bu özel hukukumuz hasebiyle beni ve İlham Bey’i buraya özel olarak davet etmiş oldu.
Şimdi bundan sonraki süreç ise bu işin en ileri kademesine hakikat atılacak bir adımdır. Bu adım da natürel önümüzdeki periyodun mesken sahibi olacak Hindistan’daki görüşmelerde tahminen gündeme daha ileri düzeyde gelecek. Üye olmak-olmamak hepsi farklı ancak bizim bu ülkelerle olan münasebetlerimiz, bu atılan adımla çok daha farklı bir pozisyona taşınmış olacaktır.”
DİLEĞİMİZ BARIŞ VE İSTİKRARIN KALICI OLMASI
Kastettiğinin, Şanghay İşbirliği Örgütü’ne üyelik olup olmadığı sorulan Erdoğan, “Tabii. Maksat o.” dedi.
Ermenistan’ın Azerbaycan’a yönelik taarruzlarına yine başladığı ve Şuşa Mutabakatı’na nazaran Türkiye’nin bölgeye askeri birlik göndermesinin kelam konusu olup olmadığına ait soru üzerine Erdoğan, şu cevabı verdi:
“Ermenistan’ın provokasyonları karşılığında Azerbaycan başlattığı operasyonu tamamladığını söylüyor. Operasyonu bitirdiğine nazaran de bunu artık dalgalandırmanın bir manası yok. İlham Bey’den aldığım bilgilere nazaran Azerbaycanlı kardeşlerimiz şu anda kendilerini inançlı bir pozisyona taşımış oldular. Ermenistan’ın Azerbaycan’a yönelik provokasyonlarından vazgeçmesi, evvelce verdiği taahhütlere uygun davranarak bir an evvel barış ve iş birliğine odaklanması burada ehemmiyet taşıyor. Bizim dileğimiz, bölgemizde yürütülen olağanlaşma süreçlerinin muvaffakiyetle nihayete erdirilmesi ve bölgesel barış ve istikrarın kalıcı olarak sağlanmasıdır.”
Tahıl koridoruyla ilgili olarak Rus gemilerine hem garanti verilmemesi hem el konulmasından ötürü Rusya’nın kendi tahıllarını ve gübreyi de çıkartamadığı hatırlatılarak, “Avrupa Birliği yasaklamış, ambargo koymuş lakin gübre sıkıntısında bilhassa kendilerine alıyorlar. Asya, Afrika, Latin Amerika ülkelerine hala yasak devam ediyor. Bu kapsamda Rusya’yla bilhassa bu gönderilemeyen bölgelere tahıldan bahsettiniz fakat gübrenin de gönderilmesi kelam konusu olabilecek mi?” sorusuna karşılık Erdoğan, şöyle konuştu:
“Tabii gerek Rusya’dan gerek Ukrayna’dan gelen her türlü eser, bu tahıl eseri olabilir, gübre olabilir, bunların hepsi için biz ilgili ülkeyle kesinlikle müzakereleri, görüşmeleri yapıyoruz. Gerek Dışişleri gerek ilgili bakanlar olsun, hepsi muhataplarıyla da görüşmek suretiyle adımlarımızı buna nazaran atıyoruz. Şu ana kadar adımları bu türlü karşılıklı müzakereyle, istişareyle attığımız için de şimdi bu türlü önemli bir falso ortaya çıkmadı. Sayın Putin’le burada yaptığımız görüşmede de bu sürecin birebir ihtiyatla sürdürülmesi konusunda mutabık kaldık.”
2023’DE BİRİNCİ ÜNİTENİN AÇILIŞI YAPILACAK
“Rusya Federasyonu’nun, KKTC’yi tanıyabileceğine dair birtakım yorumlar yapılıyordu, bu husus gündeme geldi mi? Türkiye ile Rusya’nın mevcut iş birliği alanlarını Doğu Akdeniz’de daha da genişletmeleri üzere ek birtakım adımlar kelam konusu olabilir mi? Akkuyu’nun gecikmemesi tarafında sizin de takip ettiğiniz bir süreç vardı. Bu hususta bizimle paylaşabileceğiniz ayrıntı var mı?” sorusuna Cumhurbaşkanı Erdoğan, şu cevabı verdi:
“Kuzey Kıbrıs konusundaki tavrımızı yalnızca Rusya’ya değil, tüm milletlerarası topluma anlatıyoruz, beklentilerimizi münasebetleriyle izah ediyoruz. Akkuyu ile ilgili olarak da mutabakat sağlandı. Bu mutabakatla birlikte de şu anda oradaki Türk firması IC ile mutabık kaldılar. Bundan sonraki süreci süratle devam ettirerek 2023 içerisinde de birinci üniteyi inşallah bitirip birinci ünitenin açılışını yapabileceğiz.”
İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ile görüşmesinde Türkiye’nin, Karabağ ya da Zengezur Koridoru konusundaki tavrı ve Suriye’deki durumunun gündeme gelip gelmediği ve Tepe’de Astana Süreci’ne ait rastgele bir temasın olup olmadığına ait soru üzerine Erdoğan, “Doğrusu Astana Süreci’ni Tepe’de görüşmedik lakin muhataplarımla Suriye sıkıntısının kalıcı tahliline dair sıkıntıları ayrıyeten ele alıyoruz. Karabağ konusunda da tüm bölge ülkelerinin Azerbaycan’ın toprak bütünlüğüne şartsız ve güçlü dayanak vermeleri değerli. 20 Ekim’de Zengilan Havalimanı’nın açılışını yapacağız. İlham Beyefendi bu havalimanının açılışına bilhassa zati bizden tarih aldı ve biz de tarihi verdik. ‘Zengilan’ın açılışını yaptıktan sonra da Cebrail’e geçer, inşallah merasimi de orada yaparız.’ dedi. Mutabık kaldık. Tahminen kimi başkanları de oraya ayrıyeten kendisi çağıracak.” dedi.
BİZİM MASA ALTI KİŞİLİK DEĞİL
Zirvede çok konuşulan fotoğraf sorulan Erdoğan “İlham Beyefendi o koltuğu bana bıraktı, kendisi yandaki koltuğa geçti. Birden fazla Rusça bildiği için tercüman da konuştuklarımızı Rusça’ya çeviriyordu. Oradaki sohbetimiz doğal hepsinin bayağı güzeline gitti. Hoş bir anı oldu” diye konuştu.
Bir gazetecinin, kelam konusu fotoğrafın, “Masa bu türlü kurulur” ya da “Diğer masadakiler dağılabilir” formunda yansımalarının olduğunu belirtmesi üzerine Erdoğan, “Ama biliyorsunuz bizimki altı kişilik masa değil.” dedi.
Erdoğan, muhalefetin, toplumsal konut projeleri ile Gençlik ve Spor Bakanlığının yurtlarıyla ilgili, “beton ekonomisi” istikametindeki tenkitlerinin hatırlatılması üzerine, betonsuz ne bina ne yol ne de köprü olduğunu söz ederek, “Bunlar bu türlü diyor lakin dedikleri şeylerin akla, mantığa sığar bir yanı var mı?” diye sordu.
105 adet yeni yurdun açılışını yaptıklarını lisana getiren Erdoğan, “Bu 105 yurt açılışının ötesinde bu sene arz olarak öğrenci talebinden çok çok fazlayız. Bütün bunlara karşın şu anda ‘Daha da artı bedel meydana getirelim, rastgele bir külfet katiyetle olmasın.’ diyoruz. Bu türlü bir çalışma şu anda ortada.” dedi.
Yurtlarda 2002’de 182 bin olan yatak kapasitesinin 2022’de 850 bine çıktığına dikkati çeken Erdoğan, şöyle devam etti:
“Bizim yurtlar nitekim çok lüks. Ben yurtları dolaşıyorum, bakıyorum. Yemekler hakeza o denli. Fiyatlar çok çok düşük. İşin bu türlü bir hoşluğu de var. Bütün bunların yanında da doğal benim iftihar ettiğim bir şey de şu, öğrenci kişilik buluyor. Bilhassa ‘Bu benim yurdum.’ diyebiliyor. Biz ranzalarda kaldık. Artık üç yatak, karyola, çalışma odası, gardırobu, her şeyi içinde. Yurtlar bu türlü. Birçoğu da görüntüsüyle, her şeyiyle çok çok farklı.
Geçen gün Cebeci Öğrenci Yurdu’nun açılışını yaptım. Gençlik yıllarımda öğrenciliğimde Ankara’ya geldiğimde Cebeci Öğrenci Yurdu’nda arkadaşlarımla bir gece, iki gece bir arada kalırdım. O yurt ile bunlar mukayese edilmez. İşte onu yıktık, artık sıfır yeni yaptık. Açılışı yaptık, odaları bir dolaştık. O vakit erkek yurduydu. Artık 4 bin kişilik bir kız yurdu oldu. Yani ‘beton’ filan diyorlar fakat bir gel, gez, gör, bak neyin nesidir? ‘Hakikaten nasıl bir yurt, bir göreyim şunu’ diye bir kaygıları yok.”
“KILIÇDAROĞLU BİRTAKIM ŞEYLERİ ANLAMAZ”
“Temel tenkit teknolojiye yatırım yerine buraya yatırım yaptığınız, fabrika kurmuyor, fabrika açmıyor halinde.” ifadesi üzerine Erdoğan, “İşte Bay Kemal, TEKNOFEST’e geldiği gün Sanayi ve Teknoloji Bakan Yardımcısı Mehmet Fatih Kacır, onu gezdirirken ona aslında hoş bir ders verdi esasen, epey anlattı ona kimi şeyleri lakin anlamaz.” dedi.
TOKİ’nin toplumsal konut ve arsa konusunda yapacağı arzın çok konuşulduğu ve ikinci günde müracaatların 2 milyonu aştığı hatırlatılarak, “Talebin bu kadar çok olması, muhtaçlığın da çok olduğunun bir göstergesi. İleriki devirde bu arzın daha da artacağına dair bir eğilim var mı?” sorusu üzerine Erdoğan, şu karşılığı verdi:
“Arzın yapılması noktasında bizim bir kahrımız yok. Artık bir görmüş olduk arz-talep istikrarını. Demek ki arz-talep istikrarı, talep istikametinde gözüküyor. Öyleyse demek ki seçimin ertesinde yine bir atak yapılabilir. O vakte kadar da aslında bu inşaatların kabası bitmiş olur, yüzde 50-60 oranında ilerlenmiş olur zira orada işin büsbütün bitmesi 1,5-2 yılı bulur. Bir taraftan da tabi kuraların çekilmesi, ondan sonra yerleşmeler başlar. Bu ortada da biz işin ikinci etabına başlamış oluruz. Burada bizim para pul badiresi yok.
Tabii burada talebin yoğunluğu ortada. Onun için diyorum ki Allah nasip ederse seçimden sonra yeni bir etabı inşallah başlatacağız zira bizim arsa noktasında filan derdimiz yok. Arsa noktasında sorun olmadıktan sonra kâfi ki iş yapacak bir iktidar olsun. İş yapacak iktidar da biziz.
Tabii Bay Kemal ve avanesi, ona da bir şey uydururlar. Ben arkadaşlara da söyledim, ‘Arkadaşlar hiç oyalanmayalım, Türkiye’nin dört bir yanında planlamaya nazaran çabucak temel atmaya başlayalım. Yıl sonunu beklemeyeceksiniz.’ dedim. Talimatı verdim ve yıl sonuna varmadan biz şu anda hangi kentte ne kadar yapıyoruz, ona nazaran bir taraftan da temelleri atıp inşaatlara başlayacağız.”
Erdoğan, CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun, “Sosyal Konut Projesi’ni desteklediği lakin bunların boş vaatler olduğu” paylaşımı ile “başvuru için alınan 500 liranın geri ödenmeyeceği, bunun bir seçim yatırımı olduğu” tenkidinin anımsatılması üzerine, “Bu, birinci kez yapılan bir şey değil ki. Biz TOKİ vasıtasıyla bundan evvel aslında 1 milyon 170 bin konutu yaptık, teslim ettik. Şu anda TOKİ konutlarında oturanlar var, bize dualar ediyorlar. İşte en son geçenlerde Esenler’de teslimat yaptık ve o daireleri ziyaret ettik. Bizimkinin ispatı var. İspat-ı beden etmişiz biz.” diye konuştu.
“ÜLKEMİZE DUYULAN İNANÇ DIŞARIDAN DA GELİYOR”
Yeni ekonomik modelin meyvelerini vermeye başladığı belirtilerek, “Son vakitlerde içeriden ve dışarıdan ‘Türkiye, bu paraları nereden buluyor?’ diye sorular geliyor.” tabiri üzerine Erdoğan, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Çalışıyoruz, çalıştığınız vakit para da geliyor. Ülkemize duyulan inançla dışarıdan da geliyor. Hazine, Maliye, Merkez Bankası el ele vererek üretken bir ekonomiyi büyütüyor zira bizim bu attığımız adımlar, tüketim iktisadının yahut israf iktisadının sonucu değil, tam bilakis üretim iktisadının bir sonucudur. Üretim iktisadının sonucu olarak da şu anda biz hasılayı toplamaya başladık. İşte şu an prestijiyle mesela Merkez Bankamızın rezervi 115 milyar dolar civarında. Artık bunlara kalsa, bunlar Merkez Bankasının rezervini adeta sıfırlanmış üzere gösteriyorlar lakin tablo o denli değil.”
“TARİHİNE HAKARET EDEN İNSAN BU MİLLETİN EVLADI OLAMAZ”
Erdoğan, İzmir Büyükşehir Belediye Lideri Tunç Soyer’in, İzmir’in kurtuluş yıl dönümündeki kelamlarının hatırlatılması üzerine, şunları söyledi:
“Bu adamın istikameti filan yok. Bu, pusulayı şaşırmış ve terbiyeden uzak. Tarihini hakaretle tabir etmeye çalışan bir insan, bir kere bu milletin bir evladı olamaz. Bu millet, bu ecdatla anılıyor. Bu ecdatla şu anda biz iftihar ediyoruz ancak ne yazık ki siyasetin içinde olmaktan öte, parti lideri olanlarda bile ve üstelik ‘Tarihçiyim’ dedikleri halde bunu yapanların olması nitekim bir akıl tutulmasıdır.
33 sene Osmanlıyı yönetim eden bir Sultan Abdülhamid’e utanmadan, sıkılmadan o denli yakıştırmalar yapılması asla kabul edilemez. Bir de ‘Merdan Yanardağ’ diye birisi var. O da Osmanlı hakkında ahlaksız sözler kullanıyor, hakaretler ediyor. Bu tabirleri mutlaka nefret kabahatine da girer. Doğal bunların üzerine gitmemiz lazım. Yani bu meydan o kadar boş değil. Bunu bilmeleri gerekecek. Ecdadımıza şayet layık olacaksak bunlara hukuk çerçevesinde gereğini yapmamız lazım.”