TL’nin dolar karşısındaki bedel kaybı durdurulamıyor. Bu yükseliş yurttaşın hayatını baştan sona etkilerken, bütçe için kıymetli bir gösterge olan Orta Vadeli Program (OVP) bilgilerinin hayli üzerinde.
Dönemin Başbakanı Binali Yıldırım’ın “Dolardan bize ne, dolsa ne olur dolmasa ne olur, biz kasaya dolana bakalım. Her şeyi getirip dolara bağlamanın manası yok. Çıkıyor, iniyor” tabirini kullandığında dolar 3 TL 10 kuruş iken bu açıklamanın akabinde dolar OVP’NİN 2022 maksadının hayli üzerinde seyrediyor.
Karar Gazetesi muharriri Uğur Emek, 2021 yılı aralık ayında bütçe maksatları ve dolar kuruna ait yazdığı yazısında şu tabirlere yer vermişti:
“Biliyorsunuz 17 Ekim 2021 günü 2022-2024 bütçesi TBMM’ye sunuldu.
Bütçe görüşmelerinde; bakanların, bakanlıklarının ve ilgili/ilişkili kurumlarının projelerini ve bütçe harcamalarını anlatmaları beklenir.
İktidar ve muhalefet partisi milletvekillerinin de bütçe ödeneklerinin daha rasyonel hale getirilmesine katkıda bulunmaları gerekir.
Ama ne gam!
TBMM’deki görüşmelerde; atanmış bakanlar, seçilmiş milletvekillerine ayar çekiyor.
Hakaretler, küfürler ve yumruklar havalarda uçuşuyor.
Değerli okur bırakalım onları kendi hallerine de biz kendi işimizi yapalım.
Nasıl mı?
Gelin başlayalım.
DOLAR DOLARSA NE OLUR?
Değerli okur hepiniz biliyorsunuz artık! Mega projelerde gelir garantileri ABD doları ve avro üzerinden veriliyor.
Cumhurbaşkanı 10 Eylül 2021 günü 2022-2024 Devri Bütçe Davetini yayımladı.
Çağrıda; merkezi idare kapsamındaki kamu yönetimlerinin bütçe tekliflerini, Orta Vadeli Programda (OVP) yer alan makro siyasetleri, gaye ve gösterge niteliğinde temel ekonomik büyüklükleri, ödenek teklif tavanlarını, genel unsurları ve standartları dikkate alarak, çok yıllı bütçeleme anlayışı çerçevesinde hazırlamaları istendi.
OVP’de amaç ve gösterge niteliğinde olarak örtülü kur kestirimi yapılmaktadır.
Buna nazaran 2022, 2023 ve 2024 yıllarında dolar kuru sırasıyla 9.27, 9.77 ve 10.27 TL olacaktı.
Bütçe teklifleri Bütçe Davetine nazaran hazırlandıysa; merkezi idare kapsamındaki yönetimlerin bütçe tekliflerini bu kurları dikkate alarak hazırlamaları gerekmekteydi.
Mega projelerin en kıymetli iki aktörü olan Sıhhat Bakanlığı ve Karayolları Genel Müdürlüğü (KGM) merkezi idare kapsamındadır. Bu nedenle, bütçe hazırlıklarında bunların da bu dolar kuru gayelerini dikkate alması beklenir.
(Gerçi, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığının partili memurları da artık kur varsayımı yapmaya başladılar. Aşağıda linki bulunan yazımda maskesini düşürdüğüm alengirli grafikte 2041 yılına kadar dolar üzerinden projeksiyon yapmışlardı. Sanki 2022-2024 devri bütçe tekliflerinde; bu grafikteki kur kestirimlerini mi, yoksa OVP’nin maksat kurlarını mı kullandılar muhakkak değil. Zira yazıda da belirttiğim üzere kendi grafiklerindeki datalar, bütçe tekliflerindeki datalardan taban tabana zıttır).
Neyse! Kıymetli okur haydi gelin biz işimizi yapmaya devam edelim.
Hatırlayın! Periyodun Başbakanı doların yükselişi karşısında; “dolardan bize ne, dolsa ne olur dolmasa ne olur, biz kasaya dolana bakalım. Her şeyi getirip dolara bağlamanın manası yok. Çıkıyor, iniyor.” demişti. (O gün dolar kuru 3 TL 10 kuruştu.)
Evet, dolar son süratle doluyor.
Kur, Başbakanın açıklamasından bugüne 5 kata, OVP’nin 2022 gayesine nazaran de % 50’ye yakın artmış.
Bu yazı yazılırken dolar kuru 13 TL 78 kuruştu. (Yazıyı okuduğunuzda dolar daha da dolmuş olabilir.)
Hiç istemezdim! Lakin ben yazıyı getirip tekrar dolara bağlayacağım.
Neden mi?
Devam edelim.
GELİR GARANTİLERİ
Aşağıdaki tablolarda; son devirdeki kur artışlarının Sıhhat Bakanlığı ve KGM’nin 17 Ekim’de TBMM’ye sunulan ve bugünlerde de hala tartışılan bütçe ödenekleri üzerindeki tesirlerini hesapladım. (Pardon tartışılAmayan olacaktı değil mi?)
17 Ekimden bu yana kur artışı nedeniyle iki kurumun 2022 yılı gelir garantisi ödenek gereksinimi 21 milyar 200 milyon TL artmış. Dikkat! Artışın oranı iki kattan daha fazla (Tablo 1). (Bu parayla 2021 taban fiyat düzeyinden 628 bin 368 bireye bir yıl maaş ödeyebilirdiniz. Daima derim ya! Her tercih bir vazgeçiştir.)
Sonuçta, Sıhhat Bakanlığı kendisine tahsis edilen her yüz liranın 28’ini kent hastanelerine ödeyecek.
KGM ise her yüz liranın 67’sini yollara ve köprülere harcayacak. Geriye kalan 33 TL’yle de hangi bir sıkıntısına deva bulacaksa artık!
(Değerli okur ben tekrar yoruldum. 2023 ve 2024 gelişmelerini de siz okuyun lütfen.)
Dolar karşısında TL’nin süratle değersizleşmesinin gelir garantilerinin bütçe ödenek teklifleri üzerindeki yıkıcı tesirlerini gördükten sonra; pahalı sanatçı merhum Kayahan’dan alıntı yaparak yazının başlığında “atın bütçeyi denizlere, palavra dünya size kalsın” demiştim.”