Irak’ta seçimlerin üzerinden 10 ay geçti lakin hâlâ hükümet kurulamadı. Sadr Hareketi başkanı Muktada Sadr yanlıları hükümet binaları ve yabancı misyon temsilciliklerinin bulunduğu Yeşil Bölge’yi basarak meclis binasına girdi. Sadr, parlamentonun feshedilmesini ve erken seçime gidilmesini istiyor. Bir televizyon konuşmasında, başşehir Bağdat’ta hükümet binalarının bulunduğu Yeşil Bölge’deki destekçilerine talepleri yerine gelene kadar oturma hareketlerine devam etmeleri daveti yaptı, “Ey Irak halkı, değişim istiyorsanız sizi bekliyor olacağım” dedi. Irak’ta iç savaş tehlikesi dillendiriliyor.
Irak ve Suriye konusunda alanda yaptığı çalışmalarla tanıdığımız Altınbaş Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Serhat Erkmen‘e sordum.
Prof. Dr. Serhat Erkmen
– Irak’ta ne oluyor diye sorarak başlamak istiyorum. Siyasi krizin gerisindeki sebep nedir?
Irak’taki siyasi krizin iki ana kategoride nedeni var. Birinci kategori yapısal nedenler. Bunun başında ABD’nin Irak’ı işgalinden sonra bu ülkede siyaseti etnik ve dinî bir temele oturtması geliyor. Irak’ta devletin insanlara verdiği ülkesel ya da ilkesel bir kimlik yok. Etnik ve dini kimlikler her şeyin üzerinde bu nedenle siyasi süreçlerdeki tıkanma sık sık siyasi krize dönüşüyor. Başka bir yapısal neden, ülkedeki seçim sisteminin çok kesimli bir yapı içinde daima muvaffakiyete ulaşacak pazarlıkları gerekli kılmasıdır. Bu türlü bir muvaffakiyet kıssası ne Irak’ta ne de demokratik kültürün oturmadığı öteki ülkelerde süreklilik getiriyor. Aktüel neden ise seçimden birinci sırada çıkan Muktada Sadr’a bağlı kümelerin bu muvaffakiyetlerini hükümet kurma sürecine de yansıtmak istemesi, lakin onların karşısındaki en değerli güç olan öbür Şii partilerin buna müsaade vermek istememesi.
– Sadr yanlısı yüzlerce kişi Irak Parlamentosu’nu neden işgal etti?
Sadr, uzun mühletten beri ülkenin kilit rolünü oynayan bir siyasi aktördü. Kimin iktidar olacağını belirleyeceği bir rol oynuyordu. Artık iktidar olmak istiyor. Hükümeti istediği üzere kurmasına müsaade verilmeyince o da en güçlü olduğu silahla karşılık verdi. Bu silah, kitleleri mobilize etme gücü. Bu nedenle parlamenterler ile denetim edemediği Irak Parlamentosu’nu kitleler ile denetim etti
– Destekçilerinin Irak Meclisi’ni basmasının akabinde birinci kere açıklama yapan Sadr Kümesi başkanı Mukteda Sadr, Irak Meclis’inin feshedilmesini ve erken seçime gidilmesi davetinde bulundu. Bu davet cevap bulur mu?
Erken seçim için Sadr başkalarını zorlayacak. Buna kuşku yok. Lakin tekrar seçime gidebilmesi için hükümet kurma sürecinin tamamlanmaması gerekiyor. Yani cumhurbaşkanlığı ve başbakanlık seçimleri büsbütün imkansız hale gelmeli.
– Sadr dışındaki Şii Araplar seçime karşı mı?
Karşı, zira sonuç şimdiden belirli. Büyük mağlubiyete uğrayacaklar. Bu nedenle sonuna kadar mevcut parlamento içinde sonuç üretmeye çalışacaklardır. Fakat birkaç ay daha bu süreç devam ederse erken seçim kaçınılmaz bir hal alabilir.
– Şiiler ortasında bir iç savaştan bahsediliyor, ihtimal dahilinde mi?
Şiiler ortasında savaş ihtimali elbette var. Şu an için çok güçlü değil. Lakin provokasyon her türlü sonucu yaratabilir. Yarın cuma namazından sonra şov yapan bireylere yönelik bir bomba patlar, bir ateş açılır, sonra olayların önü alınamaz. Irak provokasyonlar ülkesi. Dikkatle izlemek lazım.
– Bu kriz nasıl aşılır?
Bu krizi aşmanın yolu sokağın tansiyonunu düşürmek. Ancak Sadr tansiyonu canlı tutmak istiyor. Yoksa atağı boşa çıkacak. Sokaklardaki gerginlik azalmazsa önünde sonunda bir provokasyon olur ve sokaklar patlar. O vakit da her şey için çok geç olabilir.
El Kural ‘hayattayım’ demek için sansasyonel hareket düzenleyebilir
– ABD’nin El Kural Başkanı Zavahiri’yi öldürmesinin akabinde, yerine kimin geçmesini bekliyorsunuz?
Bence Zavahiri’nin veliahtı açık: Seyf El Adil. Öteki isimleri de görüyorum birtakım haberlerde ancak hepsi tek haber kaynağından çıkan bir bilginin kullanılması. Birkaç yayında isimlerinin geçmesi dışında hiçbir bilgi de yok. El Kural’ı bilen herkes sonraki önderi kestirim edebilir. Şayet ölmeseydi Ebu Muhammed al Mısri olurdu. O daha evvel öldürüldü. Artık yeni isim aşikâr. Fakat örgütün üst seviye başkanları ortasında irtibat kurmak riskli olduğu ve vakit aldığı için yeni başkanın açıklanması biraz gecikebilir.
– El Esas’ın mümkün yeni önderi nasıl bir davranış stantlar?
Seyf El Adil’in önünde bir sürü sorun var. Örgütün tesirinin azalması, operasyonel kabiliyetinin zayıflaması ve eski cazipliğini yitirmesi üzere. Bu nedenle önceliği mahallî ve global cihatçı hareketler ortasındaki ilişkiyi yine kurmak olacaktır. Bu nedenle El Esas’ın hayatta olduğunu hatırlatan birkaç sansasyonel aksiyon gerçekleştirmesi sürpriz olmaz.