Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türkiye’de kesinlikle görülmesi gereken 11 lahit listesi hazırladı. “Ülkemizdeki müzelerde dünyaca ünlü örnekleri bulunan bu ihtişamlı eserler hayatın, tarihin ve sanatın ölümsüz ayrıntılarını betimliyor” denilerek yayınlanan listenin birinci sırasında, İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde sergilenen Sidamara Lahdi var.
1. SİDAMARA LAHDİ-İSTANBUL ARKEOLOJİ MÜZELERİ
Sidamara Lahdi, Konya-Ereğli Karaman yolu üzerindeki Ambar köyünde bulunmuş ve 1901 yılında İstanbul Arkeoloji Müzeleri’ne getirilmiştir. Eski ismi Sidamara olan köyde bulunduğu için Sidamara ismiyle anılan ve Milattan Sonra 2-3. yüzyıla ilişkin lahit, 32 tonluk yükü ile dünyanın en ağır lahdi olarak bilinmektedir. Beyaz mermerden yapılan lahit, kapak ve sandukadan oluşmaktadır.
2. ALTIKULAÇ LAHDİ-TROYA MÜZESİ
Altıkulaç Lahdi Milattan Evvel 4. yüzyılın başlarına tarihlenmektedir. Antik Troas bölgesinin güneydoğusunda Çanakkale Çan ilçesindeki Çingenetepe Tümülüsü’ndeki bir mezar odasında 1998 yılında bulunmuştur. Mermer lahdin üzerindeki boyalı sahneler çok güzel korunduğu için eser büyük bir ehemmiyet taşımaktadır. Lahdin MÖ 5. yüzyılın sonlarında burada karar süren Anadolulu bir hanedan için yaptırılmış olduğu düşünülmektedir. Anadolu’da Perslerin gelmesiyle hakim olan sanat anlayışını en güzel gösteren az örneklerden birisidir.
3. İSKENDER LAHDİ-İSTANBUL ARKELOJİ MÜZELERİ
1887 yılında Osman Hamdi Bey’in Lübnan’daki Sidon (Sayda) Kral Nekropolisi’nde gerçekleştirdiği hafriyatlarda bulunmuştur. Milattan Evvel 4. yüzyılın son çeyreğine tarihlenen lahdin, Büyük İskender’e değil Sidon Hükümdarlarından Abdolonymos’a ilişkin olduğu düşünülür. İskender’in İssos Savaşı’nda Pers Hükümdarı III. Darius’u mağlup etmesi sonucu kendisine Sidon kapıları açılmış ve Sidon’a gittiğinde Abdolonymos’u Sidon Hükümdarı olarak tayin etmiştir. Bu durumun anısından dolayı Kral Abdolonymos’un kendi lahdi üzerinde Büyük İskender’e ve İssos Savaşı’ndan bir kesite yer verdiği düşünülür. Lahdin bir uzun cephesinde Yunan ve Pers askerleri birbirlerine karşı savaş halinde betimlenmiştir. At üzerindeki figürün, Büyük İskender olduğu anlaşılmaktadır.
4. HERAKLES LAHDİ-KONYA ARKEOLOJİ MÜZESİ
1958 yılında Beyşehir Yunuslar’da (Pappa Antik Kenti) bir inşaat üretimi esnasında açığa çıkan lahit, Anadolu’da şimdiye kadar bulunmuş, yüksek kabartma tekniğinde yapılan Herakles lahitlerinin en güzel örneğidir. Pappa Antik Kenti ileri gelenlerinden birine ilişkin olan lahdin sandukasının bir dar yüzünde ölen kişi, başka üç yüzünde ise Herakles’in on iki işi mitolojisi en ince ayrıntısına kadar betimlenmiştir.
5. AĞLAYAN BAYANLAR LAHDİ-İSTANBUL ARKEOLOJİ MÜZELERİ
1887 yılında Osman Hamdi Bey’in Lübnan’da yer alan Sidon Kral Nekropolisi’nde gerçekleştiği hafriyatlarda bulunmuştur. Lahit üzerindeki ikonografik sahne nedeniyle Ağlayan Bayanlar olarak isimlendirilmiştir. Milattan Evvel 350 yıllarına tarihlenen lahdin, Klasik Periyot Yunan tarzında üretilmiş olduğu ve Atina yahut Rodos atölyelerinde üretildikten sonra Sidon’a getirildiği düşünülür. Tüm yüzlerine toplam 18 İon sistemi sütun ortasında, çeşitli biçimlerde tasvir edilmiş, yas tutan bayanlar yerleştirilmiştir.
6. AKHILLEUS LAHDİ-ADANA MÜZESİ
Torre Nova (Küçük Asya Lahitleri) kümesine giren bu lahit, Geç Antoninler Periyodu özelliklerini taşımaktadır. Lahdin ön ve yan yüzündeki tasvirlerde, Homeros’un İlyada Destanı’nda yer alan Truva Savaşı’na atıfta bulunularak; Akhilleus’un yakın arkadaşı Patroklos’un öldürülmesinden duyduğu acı ve öfkeyle, Hektor’un cesedini günlerce yerde sürükletmesi, Hektor’un babası Priamus’un oğlunun cesedini istemek üzere diz çökerek yalvarışı ve Akhilleus’un geriye hakikat çevirdiği yüzündeki hüzünlü hal betimlenmiştir.
7. AURELİA BOTİANE DEMETRİA LAHDİ-ANTALYA MÜZESİ
Aurelia Botiane Demetria, Milattan Sonra 2. yüzyılda Perge’de yaşamış, kentin ileri gelen yurttaşlarındandır. 1997 yılında Perge Batı Nekropolisi’nden kaçakçılar tarafından çıkarılmış ve satılmak üzereyken güvenlik güçlerince ele geçirilmiştir. Lahdin uzun yüzünde ise Homeros’un İlyada’sında anlatılan Troia Savaş’ında, Troialılar ile Akhalar ortasında geçen üç olayı anlatan sahneler yer almaktadır.
8. LİKYA LAHDİ-İSTANBUL ARKEOLOJİ MÜZELERİ
1887 yılında Osman Hamdi Bey’in Lübnan’da yer alan Sidon Kral Nekropolisi’nde gerçekleştiği hafriyatlarda bulunmuştur. Sidon’daki kraliyet soyundan gelen yöneticilerden birine ilişkin olduğu düşünülen lahdin kime ilişkin olduğu bilinmemektedir. Sandukanın uzun yüzlerinden birinde yaban domuzu avı betimlenmiştir. Milattan Evvel 5. yüzyıla tarihlendirilen lahit, Sidon Kral Nekropolü’nden çıkarılmış olsa da form olarak Anadolu Likya mezar anıtlarıyla olan benzerliğinden dolayı bu isimle anılmaktadır.
9. EROSLU LAHİT-SİDE MÜZESİ
1947-1966 yılları ortasında Side Antik Kenti Doğu Nekropol hafriyatında bir anıt mezarın içinde bulunmuştur. Her tarafında erosların tasvir edildiği değerli lahitler ortasında gösterilmektedir. Kanatlı eroslar ayakta durmakta, meyve taşımakta, içki içmekte ve sarhoş olarak birbirine sarılmaktadırlar. Milattan Sonra 2. yüzyılın son yarısına tarihlendirilmektedir. Erosların lahitdeki tasvirleri, Roma İmparatorluk periyodunda çok geniş bir alana yayılmış Dionysos mitleri ve mevtten sonra öbür bir dünyada yaşama ümitleri ile ilgilidir.
10. DİONYSİAK LAHDİ-ANTALYA MÜZESİ
Dionysiak Lahdi, Perge Batı Nekropolisi’nde 2003 yılı kazılarında bulunmuştur. Pentelikon mermerinden yapılmış olan lahdin üzerinde meyyit portreleri bulunan klineli bir kapağı vardır. Milattan Sonra 3. yüzyılın ikinci yarısına tarihlendirilebilir. Ön yüzde İlyada’da geçen bir mitosun betimi bulunmaktadır. Lahdin kısa yüzlerindeki figürlerin belden aşağı korunagelmiştir. Üst kısımlar ise mezar soygununda tahrip edilmiştir.
11. POLYKSENA LAHDİ-TROYA MÜZESİ
Polyksena Lahdi, Çanakkale Kızöldün Tümülüsü’nde 1994 yılında bir kaçak hafriyat ihbarı üzerine yapılan kurtarma hafriyatında bulunmuştur. Milattan Evvel 6. yüzyıla ilişkin olup Anadolu’da, bugüne kadar bulunan figürsel anlatımlı lahitlerin en erken örneğidir. Uzun kenarlarından birinde, Troya Hükümdarı Priamos ile kraliçe Hekabe’nin küçük kızları olan Polyksena’nın kurban edilmesi olayı betimlenmiştir. Bu nedenle eser Polyksena Lahdi olarak anılmaktadır.
