Türkiye’deki gelir vergisi adaletsizliği nedeniyle çalışanın maaşı daha eline geçmeden kaynağından kesiliyor. Temmuz ayındaki artırımla birlikte gelir vergisi dilimleri güncellenmediği için bordroluların mağduriyeti daha da arttı. Aylıklarını brüt üzerinden alan çalışanlar, gelir vergisi dilimlerinde güncelleme yapılmadığı için ağustosta beklediklerinden daha düşük maaş aldı.
Temmuz ayında memur maaşlarına yapılan artırım oranında yani en az yüzde 40 gelir vergisi dilimlerinin artırılması gerekiyordu. Fakat hükümet bunu yapmadı ve gelir vergisi dilimleri birebir bırakıldı. Bu türlü olunca da olağan vakitten çok daha evvel, ağustos ayında bir üst dilime giren bordrolu çalışanlar daha fazla vergi ödemeye başladı. Emekçinin ve memurun maaşından yapılan gelir vergisi kesintisi büyüdü. Örneklemek gerekirse, temmuz ayında brüt maaşa yüzde 40 artırım yapıldığını varsayalım. Gelir vergisi dilimi tıpkı oranda artırılmadığı için brüt fiyat yüzde 40 artarken, net maaş bu oranın aşağısında kaldı. Sonuçta, yüzde 40 olarak açıklanan artırımın neti bu oranın ortalama yüzde 10 altında bir seviyede gerçekleşti. Halbuki temmuz ayında taban fiyata, memura, emekliye yapılan enflasyon artırımı vergi dilimlerine de artış olarak yansıtılsaydı gelir vergisi azalacağı için hesaba yatan maaş daha fazla olacaktı.
Maaşınız ocak ayından itibaren üst üste toplanarak 32 bin liraya gelene kadar yüzde 15 vergiye tabi. 32 bin lirayı geçince maaştan kesilen gelir vergisi ölçüsü yüzde 27’e yükseliyor yani ikiye katlanıyor. Temmuzda güncelleme yapılsa 44 bin 800 liraya kadar yüzde 15 vergi geçerli olacak, yüzde 27’lik gelir vergisi kesintisi 98 bin liradan itibaren başlayacaktı. Vergi uzmanları, çalışanın kaybının önüne geçmek için vergi dilimlerinde düzenleme ve güncellemenin kural olduğunu söylüyor.
EN DÜŞÜK İŞSİZLİK MAAŞINDAN BİLE VERGİ KESİLİYOR
Vergi uzmanı Ozan Bingöl, emek gelirlerinin de sermaye gelirleri kadar vergisel olarak korunması gerektiğine işaret ediyor. Kur muhafazalı mevduatta şirketlere yönelik vergi istisnasının müddetinin uzatıldığını hatırlatan Bingöl “Onlara istisna tanınırken bugün en düşük işsizlik maaşı alanlar bile vergi (19 lira) ödüyor” diyor.
Ozan Bingöl’ün yaptığı hesaplamaya nazaran, brüt maaşı 15 bin lira olan bir çalışanın yıl başında istisnayı düştüğünüz vakit eline geçen net fiyat 11 bin 400 lira iken ağustos ayında bu meblağ 10 bin 300 liraya düştü. Toplam vergisi kesintisi ise 5 bin liraya dayandı.
İLK VERGİ DİLİMİ 81 BİN LİRA OLMALIYDI
Çalışanın aldığı maaş daha eline geçmeden kaynağından vergilerin kesildiğini vurgulayan Bingöl, şu bilgileri aktarıyor: “Yetmiyor iğneden ipliğe kadar her şeye dolaylı vergi ödeniyor, ÖTV ve KDV her yerde. 2002 yılından bugüne kadar gelir vergisi dilimlerini yine pahalanma oranından kuruşu kuruşuna artırsaydık bugün birinci dilim vergi dilimi 32 bin lira değil 81 bin 688 lira olacaktı. Temmuz ayındaki maaş artırımıyla birlikte gelir vergisi dilimleri güncellenmediği için bordrolular bu vergileme rejiminden ötürü daha çok mağdur oldular.”
GELİR VERGİSİ NASIL HESAPLANIR?
Gelir vergisi, hükümetin yıl boyunca gerçek bireyler tarafından kazanılan gelirlerden topladığı vergidir. Vergi olarak ne kadar ödeyeceğiniz, yıllık çıkarınıza bağlıdır. Maaş yükseldikçe gelir vergisi de artar.
ÖRNEK1
Çalışanın brüt aldığı maaş 10.000 TL olsun.
SGK personel hissesi: 10.000 x Yüzde 14 = 1400 TL
İşsizlik sigortası personel hissesi: 10.000 x Yüzde 1 = 100 TL
Bu iki kesinti brüt fiyattan düşüldükten sonra kalan ölçü gelir vergisi matrahıdır.
Gelir vergisi matrahı: 10.000 – 1400 – 100 = 8.500 TL
2022 yılı tarifesine nazaran 8.500 TL, 32.000 TL’den daha düşük bir meblağ olduğundan emekçi ya da gelir sahibi mükellef 1. vergi dilimine girer ve gelir vergisi yüzde 15 oranından hesaplanır.
Özetle, mükellefin vergi dilimi kesintisi: 8.500 x yüzde 15 = 1.275 TL yapar.
ÖRNEK2:
Verginin matrahı yani verginin süreç göreceği ölçü 34.000 TL olsun. Bu matrahın 32.000 TL’si birinci dilimde kaldığı için yüzde 15’lik orandan süreç görür. Yani 32.000 x yüzde 15 = 4800 TL. Matrahın geri kalan kısmı ise ikinci dilime dahil olduğu için yüzde 20’lik orandan süreç görür. Yani 2000 x yüzde 20 =400 TL. Toplam ödenmesi gereken ölçü ise 4800 + 400 = 5.200 TL dir.