ANKARA – İstikrar ve Denetleme Ağı, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin (TBMM) son bir yılını inceleyen, ‘TBMM 27. Devir 5. Yasama Yılı Performans Kıymetlendirme Raporu’ hazırladı.
Sayısal bilgilere dayalı rapor, 1 Ekim 2021-7 Temmuz 2022 tarihleri ortasındaki 5’inci yasama yılının kapsamlı bir değerlendirmesini sunarken, “Dünya parlamentolarıyla karşılaştırıldığında tablo nasıl?” sorusunun da karşılığı arandı.
789 KANUN TEKLİFİ VERİLDİ, MUHALEFETİN TEKLİFLERİ GÖRÜŞÜLMEDİ
Rapora nazaran, 5’inci yasama yılında iktidar ve muhalefet partilerinin verdiği tüm kanun tekliflerinin sayısı 789’u buldu. En çok kanun teklifi veren birinci üç parti ise sırasıyla 431 ile Cumhuriyet Halk Partisi, 155 ile Halkların Demokratik Partisi ve 71 ile AK Parti oldu. Verilen kanun tekliflerine nazaran, AK Parti dışında hiçbir siyasi parti tarafından verilen kanun teklifi Genel Kurul’da görüşülmezken, Ak Parti’nin bu yıl verdiği 71 kanun teklifinin 35’i kabul edildi.
18 TORBA KANUN, 199 KANUN HUSUSUNDA DEĞİŞİKLİĞE NEDEN OLDU
Geçen yıl boyunca her biri tartışma yaratan torba kanunların incelemesine de raporda yer verildi. Rapora nazaran, yalnızca 5’inci yasama yılında Meclis’te 83 kanun teklifi kabul edildi. Meclis Genel Kurulu’ndan geçen 18 torba kanun, en az 199 kanunu etkileyerek birçok kanun unsurunda değişiklik yapılmasına neden oldu. Böylelikle geçen yasama yılında değişikliğe uğrayan toplam kanun sayısı 282 olarak kayıtlara geçti.
En çok kanunda değişiklik öngören torba kanun ise 38 farklı kanunu etkilemesiyle 7417 sayılı ‘Devlet Memurları Kanunu ile Birtakım Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Kararında Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’ oldu.
TORBA YASALAR: ‘KANUN ÇIKARMA’ FAALİYETİ VATANDAŞ TALEBİNDEN UZAKLAŞIYOR
Raporda ‘torba yasa’ uygulamasının, kanun imal sürecinde teknik incelemeleri yetersiz kıldığına vurgu yapılarak, süratle kanunlaştığı belirtiliyor. Bu durumun olumsuz tesirlerine dikkat çekilen raporda, “Bu uygulama nedeniyle, ‘kanun çıkarma’ faaliyeti vatandaş talebinden uzaklaşıyor. Dahası bu etapta teknik incelemeler yetersiz kaldığı için kanunların tesirleri tahlil edilemeden, doğuracağı sonuçlar yeteri kadar irdelenememektedir” deniliyor.
256 FEZLEKENİN 214’Ü HDP’YE VERİLDİ
Yasama dokunulmazlığı ile ilgili gelişmeleri de mercek altına alan rapora nazaran beşinci yasama yılında dokunulmazlıkların kaldırılmasına yönelik Meclis Başkanlığı’na toplam 256 fezleke sunuldu. Bu fezlekelerin 214’ü HDP’ye, 18’i DBP’ye, 10’u CHP’ye, 7’si TİP’e, 1’i AK Parti’ye, 1’i ÂLÂ Parti’ye ve 5’i bağımsız milletvekillerine ilişkin.
GELİŞMİŞ ÜLKELERDE KANUN YAPMA MÜDDETLERİ NE DURUMDA?
Raporun tespit ettiği dikkat cazip bilgilerden birisi de kanun teklifinin Meclis Başkanlığı’na gelişinden, Genel Kurul’da kabul edilmesine kadar geçen müddet oldu.
TBMM’de, 5’inci yasama yılında kod kanunlar, çerçeve kanunlar ve torba kanunların ortalama kabul mühletleri 20,6 takvim günü olarak tespit edildi. Bu mühlet kod kanunlarda 23 ile 25 gün, torba kanunlarda 20,2 gün, çerçeve kanunlarda ise 18,5 gün olarak kayıtlara geçti.
Gelişmiş ülkelerin kanun yapma müddetleri ile Türkiye’nin kanun yapma mühletinin de karşılaştırıldığı rapor, ortada önemli bir fark olduğunu ortaya koydu. Buna nazaran Fransa’da ortalama kanun geçiş mühleti 305 gün olarak tespit edilirken, bu müddet Birleşik Krallık’ta 294,5 gün, Güney Kore’de 278 gün, Belçika’da 121,7 gün, Avusturalya’da ise 58,5 gün olarak belirlendi
Raporda bu mevzuya ait şu kıymetlendirme yapıldı:
“TBMM’de kanunların geçiş müddetleri ortalama 20,6 takvim günüdür. Bu müddet, birtakım Avrupa ülkeleri ya da Güney Kore üzere ülkelerin parlamentoları ile kıyaslandığında yaklaşık 10’da biridir. Özetle kanunun Meclis’te görüşülme müddetlerinin bu kadar az oluşu, yasama performansının sürdürülebilirliği açısından olumsuz nitelik taşımaktadır.”
MECLİS’E VERİLEN 15 BİN SORU ÖNERGESİNDEN YALNIZCA BİN 422’Sİ VAKTİNDE CEVAPLANDI
Rapora nazaran beşinci yasama yılı boyunca milletvekilleri tarafından Meclis Başkanlığı’na verilen toplam yazılı soru önergesi sayısı 15 bin 969 olarak kayıtlara geçti. Yazılı soru önergelerinin sırf bin 422’si vaktinde cevaplanırken, 4 bin 715’i ise müddeti geçtikten sonra cevaplandı. Cevaplanmadığı için gelen kâğıtlarda ilan edilen önerge sayısı ise 7 bin 334 olarak tespit edildi.
5’İNCİ YASAMA YILINDA BİN 476 MECLİS ARAŞTIRMASI ÖNERGESİ VERİLDİ
Raporda, Meclis Başkanlığı’na verilen araştırma önergelerinin sayısına da yer verildi. Buna nazaran milletvekilleri tarafından 5’inci yasama yılında bin 476 Meclis Araştırması Önergesi verildi. Bu önergelerden bin 453’ü ‘gündeme’ alınırken, kalan 23 önergenin ise açılması kabul edildi. Açılan Meclis Araştırması Kurulu ise ‘Yaşlıların Hayatın Çeşitli Alanlarında Yaşadıkları Sıkıntıların Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Emeliyle Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu’ olarak kayıtlara geçti.