Yıldız Holding İdare Konseyi Üyesi Murat Ülker Ipsos Araştırma Şirketi’nin 10 bin bireyle yaptığı “Türkiye’yi Manaya Kılavuzu” anketinin sonuçlarını yazdı.
Murat Ülker, ülke meselelerine ait çözülmesi gereken birinci sorunun iktisat olduğunu söz etti.
Murat Ülker’in “Bardağın dolu tarafına bakarak optimist olmak mı?” başlıklı yazısı şöyle:
“Bu hafta size Ipsos’un “Türkiye’yi Manaya Kılavuzu”nu yorumlamaya çalışacağım. 10 bin bireyle yapılan görüşmelere dayanan bu araştırma, toplumumuzun farklı hususlara bakışlarını ortaya koymayı, davranışlarını ve alışkanlıklarını anlamayı ve vakit içindeki değişimi takip etmeyi hedefliyor. “Türkiye’nin şu anki durumundan memnuniyetiniz?” sorusuna 2020’de şad değilim karşılığını verenler yüzde 40 iken Haziran 2022’de bu oran yüzde 79’a çıkmış. “Yurt dışında yaşamayı isterim” diyen 17-25 yaş ortası gençlerin oranı 2020’de yüzde 29 iken bu oran 2022’de yüzde 34’e yükselmiş. Yazımı okuduğunuzda bu çeşit birçok sonucu ve de tarafımdan nasıl yorumlandığını öğreneceksiniz. Ayrıyeten araştırmada “Türkiye’deki en güçlü 5 tutum” başlığı altında bir kadro özellikler sayılmış. Onları da yazıp yeniden yorumlamaya çalıştım. Sonuçta da genel bir yorum yaptım. Dedim ki: “Bardağın boş tarafından mı bakalım yoksa dolu tarafından mı?” Sizce ne demişimdir?
BARDAĞIN DOLU TARAFINA BAKARAK OPTİMİST OLMAK MI
Ipsos Araştırma Şirketi 2005 yılından bu yana yaptığı Türkiye’yi Manaya Kılavuzu’nda tertipli olarak toplumumuzun farklı mevzulara bakışlarını ortaya koymayı, davranışlarını ve alışkanlıklarını anlamayı ve vakit içindeki değişimi takip etmeyi hedefliyor. Araştırmalarda dikkat ettiğim bahis araştırma şirketinin araştırmayı hangi emelle yaptığı, seçilen örneğin temsil kabiliyetidir.
Ipsos bu araştırmasını Tüketici Panelleri’ne üye 35 vilayetten 10 bin birey ile gerçekleştirmiş. Değerli olan olağan örneklemin sayısı yanında nasıl seçildiği ve neyi, ne kadar temsil ettiğidir. Bu çok bilinen bir örnekleme gerçeğidir. Burada tüm Türkiye’yi temsil etmek için seçilen örneğin de temsili olduğunu düşünebiliriz. Tüketici panelinde örneklem muhakkak aralıklarla marketlerden yaptıkları satın almalara dayalı davranışları ölçülen insanlardan oluşan küme demektir. Bu yeni araştırmada tek sorun örneklemin aslında tüketici paneli için oluşturulmuş olup; birebir örneğe toplumsal mevzuların sorulmasıdır, daha doğrusu araştırmanın bir çeşit türev araştırma oluşudur. Bu da tahlilin daha dikkatli yapılmasını gerektirir. Ipsos’un bu türlü bir dikkatle tahlil yaptığını düşünerek sonuçları kullanabileceğimizi düşünürüm. Araştırmanın uzun yıllardan beri tekrarlanıyor olması da itimat sağlayan öteki bir öge.
Çoğu araştırmayı okursunuz da hepsinin sonuçlarını kullanmayı tercih etmezsiniz, soruşturmak istersiniz. Ben uzmanlardan da görüş alırım, daha sonra tüm bunları kıymetlendirir ve kendi kanaatimi kullanırım. Bu işlerimizde karar alırken de böyledir, bir bilgiyi paylaşırken de böyledir. Herkesin bu türlü davranması lazım zira bugün araştırmalar ve istatistiki sonuçlar rahatlıkla manipülasyon gayeli kullanılabilmektedir.
Ipsos’un araştırmasında öncelikle “ülkeye ilişkin genel durum” başlığı altında iktisat, işsizlik, memnuniyet soruları sorulmuş.
“Türkiye’nin şu anki durumundan memnuniyetiniz?” sorusuna 2020’de mutlu değilim yanıtının verenler yüzde 40 iken Haziran 2022’de bu oran yüzde 79’a çıkmış. Ülkenin mevcut durumundan memnuniyetsizliğimiz konusunda bir mutabakat var.
Toplumun çabuk reaksiyon vermesi bir karakter özelliği, bu da ilerlemek için yararlı bir şeydir.
Yakın gelecekte ülkenin durumu daha berbat olacak diyenlerin oranı 2020’de yüzde 30 iken bu Haziran 2022’de yüzde 74’a çıkmış.
Ülkenin geleceğine dair karamsarlığın hakim olduğu görülüyor.
Bu büyük bir sıkıntıdır. Tersine geleceğe ümitle bakmalıyız.
“Türkiye’nin en kıymetli sorunu nedir?” sorusuna Aralık 2015’te yüzde 34 terör, yüzde 20 iktisat diye karşılık verirken, tıpkı soruya Aralık 2020’de yüzde 45 iktisat, yüzde 45 Covid19 diye karşılık verilmiş. Haziran 2022’de ise bu oranlar iktisat için yüzde 85, covid19 için yüzde 5 olmuş.
Çözülmesi gereken problemimizin iktisat olduğu aşikar!
Bunu iktisat olarak değil, ancak herkesin basitçe anlayabileceği bir halde izah etmemiz lazım. Sıkıntımız hayat pahalılığı ve işsizliktir. Bunun temelinde yatan ise cehalet.
Hangi mevzuda rekabetçi üstünlüğümüz var? “Yetkili ve sorumlularımızın hangi mevzuda besbelli meziyetleri ve liyakatleri var?” diye düşünenler de var tabi ki.
“Ne iktidar, ne muhalefet, ne de uzman takımlarımız (bürokrat ve teknokratlarımız) işlerin nasıl düzeleceği konusunda net bir şey tabir edemediği için insanımızda gelecek kaygısı artıyor” diyenler olduğu üzere.
Harcama kısmında 2020 ile misal durum kelam konusu. “Son bir yılı düşündüğünüzde hiç tasarruf yaptınız mı?” sorusuna 2020’de yüzde 42 hayır derken, bu oran 2022’de yalnızca 3 puan artarak yüzde 45 olmuş.
Galiba artık daha fazla beyaz/kahverengi eşya üzere güçlü tüketim mallarına harcama yapmayıp küçük anlık mutluluklara paramızı harcıyoruz.
Kredi kullananların geciken borcu ise yüzde 27!
Piyasadaki finansör ve satıcılar ise bunu kabullenip çözmek için aksiyon almıyorlar. Hane halkının geciken borçları için piyasadaki tahliller onları daha içinden çıkılmaz bir girdaba sürüklüyor.
“İmkanım olsa yurtdışında yaşamayı tercih ederim” tabirine en fazla olumlu cevabı gençler veriyor ve “yurt dışında yaşamayı isterim” diyen 17-25 yaş ortası gençlerin oranı 2020’de yüzde 29 iken bu oran 2022’de yüzde 34’e çıkmış.
Başka bir ülkede yaşama isteğinin gençlerde daha yüksek olmasını anlamak mümkün; fakat önemli olan gençlere alternatif sunabilmektir. Gençlerin büyüdükleri konutta kalmaları beklenemez, zira yetişkin hale gelmeleri için koltuk değneklerinden (anne/baba) kurtulmaları gerekir.
Ipsos’un araştırmasının ikinci kısmında “Türkiye’deki en güçlü 5 tutum” başlığı altında bir grup özellikler sayılmış. Rapor içeriğinde bunların trendler olduğu söylenmiş. Açıkçası araştırma raporunda tüm bu tavırların hangi öteki tavırlara nazaran daha üstte olduğunu gösteren bir tavırlar ya da sözler seti yok, tıpkı vakitte bunların nasıl bir tahlil sonucunda öne çıktığını görmek de mümkün değil. Fakat hepsi akla yatkın, çok da yabancı olmadığımız başlıklar.
Sosyal medya düşkünü: “Evimde internetim var” diyen yüzde 81, “her gün kullanıyorum” diyen yüzde 93, 2-4 saat ortası kullanan yüzde 55,5 saat ve üstü kullanan yüzde 31. TV izleme azalıyor üzere görünse de birebir içeriğin örneğin dizilerin Youtube’dan izlenmeye kaydığı görülüyor. Toplumsal medya kullanma eğilimi artarak devam edecek, ancak eksik olan yerleşmiş bir toplumsal medya geleneğimiz ve ahlakımız olmamasıdır. Halbuki bunun ilkokuldan itibaren öğretilmesi ve insanların sorumlu şuurla davranması lazımdır.
Geçmişe hasret; “Eski tat ve lezzetleri özlüyorum” diyenler 2006’da yüzde 62 iken 2022’de yüzde 79’a çıkmış. “Eskiden beşerler daha faziletli, ahlaklı ve kibardı” diyenler tekrar tıpkı yıllar ortasında yüzde 74’ten yüzde 78’e çıkmış. “Eskiden insanların daha keyifli olduğunu düşünüyorum” diyenler ise yüzde 71’den yüzde 79’a yükselmiş. Sanırım geçmişe bu kadar hasret yalnızca bizim milletimizde görülen bir özellik, zira ulu bir geçmişimiz var. Ama hasretimiz geçmişimizden daha yeterli bir gelecek planlamak olmalıdır. Ancak bunu gelecekte geçmişi yaşayarak yapmamalıyız. Dünya dönüyor, jenerasyonlar değişiyor. Tüm kalıcı başarılı fikirler, hatta toplumlara umut olan gerçek mürşitler, peygamberler bile daima devrimci yeni inanç ve niyetlerin temsilcisi olmuşlardır. Esasen bizim eksiğimiz de bu; gençlere bir gelecek tasavvuru sunamıyoruz.
Kendini bir kümeye ilişkin hissetmek; “Belli bir gruba/sosyal etrafa ilişkin olmak beni güçlü hissettirir” diyenlerin oranı 2020’de yüzde 22 iken, 2022’de yüzde 23 olmuş. Ben hayatımın çeşitli evrelerinde birtakım kümelerin fikir ve davranışlarının kısmen benimle örtüştüğünü hissediyorum. Lakin hiçbir vakit kendimi bir kümeye ilişkin hissetmedim. Araştırma sonuçlarına nazaran ben teferrüd ediyorum. Lakin aslında daima o denli değil mi?
İnançlı olmak: Araştırma her 10 bireyden 8’inin kendini inançlı olarak tanımladığını, inançlı sayısının da bu noktada vakit içinde sabitlendiğini gösteriyor. Evet bu bir sonuç ancak gerçekte neye inanıyoruz, ne kadar sağlam inanıyoruz? Yoksa bu inandıklarımız yalnızca hurafe, totem, önyargıdan mı ibaret?
Çevreye hassaslık: Bu türlü görünüyoruz, lakin nitekim bu bahiste en çok görülen hareket kelamının eri olamamaktır, Onun için önceliklerimizi toplumun gereksinimleriyle örtüştürmemiz gerekmektedir.
Sonuç olarak şunu söylemek isterim:
Tabii ki yalnızca sayısal bir araştırmadan yola çıkarak Türkiye’yi anlamak mümkün değildir. Lakin hangi araştırma olursa olsun araştırmaları yaparken ve sonuçlarını değerlendirirken bardağın yarısı boş yaklaşımı bizim için tahlili görmeyi, geleceğe umutla bakmayı sağlamayacak. Tam karşıtı bir yaklaşım benimsenmesini öneririm. Yani özgün, farklı, rekabetçi özelliklerimizi geliştirecek, gelecek için umut vadedecek, insanlara umut verecek ve motive edecek bir yaklaşım benimsenmelidir. Yoksa felaket tellallığı yapmak bir işe yaramaz. Yani araştırmaları okurken “yarısı dolu” mantığı ile okumak daha geliştirici oluyor. Ben kendim o denli yapıyorum.”