Gelişmekte olan ülke ekonomileri zincirleme bir tesirle borçlarını döndürememe riskiyle karşı karşıya. Bloomberg’e nazaran Türkiye gelişmekte olan ülkeler ortasında en yüksek 20. borç krizi riskine sahip ülke.
Gelişmekte olan ülkelerin çeyrek trilyon dolarlık borç yükü, dünyanın tarihi bir temerrüt zincirine sürüklenme riskiyle karşı karşıya olduğuna işaret ediyor.
Bloomberg’in haberine nazaran sıkıntılı düzeylerde süreç gören ve yüklü dış borçlara sahip piyasaların sayısı son altı ayda iki kattan daha fazla arttı.
RİSKLİ BİRİNCİ ÜÇ ÜLKE: EL SALVADOR, GANA, TUNUS
Protestolar ve siyasi kaosla çalkalanan, besin ve yakıt fiyatları altında ezilen Sri Lanka bu yıl tahvil sahiplerine ödeme yapmayı bırakan birinci ülke oldu. .
Ukrayna’ya askeri harekat düzenlemesinin akabinde memleketler arası yaptırımlarla karşılaşan Rusya da ABD’nin ödeme sistemine dönük engellemeleri nedeniyle haziranda döviz borçlarının bir kısmını temerrüde düşürdü.
El Salvador, Gana, Mısır, Tunus ve Pakistan da halihazırda temerrüde düşme açısından savunmasız ülkeler ortasında yer alıyor.
UZMANLAR: KAYGI EDİLMELİ
Rusya-Ukrayna savaşının başlamasından bu yana gelişen piyasalardaki borçların ödenmeme durumunda çıkacak maliyet en yüksek düzeye ulaşırken Dünya Bankası’nın Baş Ekonomisti Carmen Reinhart ve ABD merkezli yatırım şirketi Elliott Investment’ın Eski Portföy Yöneticisi Jay Newman üzere uzmanlar kaygı edilmesi istikametinde açıklamalar yapıyor.
Bloomberg’e konuşan Reinhart, düşük gelirli ülkelerdeki borç riskleri ve krizlerinin varsayımsal olmadığını ve dünyanın bu noktaya çoktan yaklaştığını söyledi.
Uluslararası piyasalara yönelik gelişmeleri yakından takip eden ABD’li yayın kuruluşunun hazırladığı tabloda temerrüt riskinin yüksek olduğu birinci 19 ülke 900 milyondan fazla nüfusa konut sahipliği yapıyor.
TÜRKİYE 20. SIRADA
Bahsi geçen ülkeler sırasıyla El Salvador, Gana, Tunus, Pakistan, Mısır, Kenya, Arjantin, Ukrayna, Bahreyn, Namibya, Brezilya, Angola, Senegal, Ruanda, Güney Afika, Kosta Rika, Gabon, Fas ve Ekvador. Listenin 20. sırasındaysa Türkiye yer alıyor. Öte yandan Sri Lanka ve Lübnan korkulan senaryonun içine çoktan düşmüş durumda.
Bloomberg’e nazaran en yüksek temerrüt riski bulunan 25 ülke. Türkiye 20. sırada
Gelişmiş piyasalarda yabancıların elinde bulunan 237 milyar dolarlık tahvilin ödemesi tehlike altında. Bu da 1,4 trilyon dolarlık gelişmekte olan piyasa borcunun yüzde 17’sine denk geliyor.
Artan besin ve güç maliyetlerine bağlı olarak dünya genelinde siyasi krizler baş gösterirken mevcut durum Gana ve Mısır üzere yüksek borçlu ülkelerdeki yaklaşan tahvil ödemelerine gölge düşürüyor.
Rusya-Ukrayna savaşının emtia fiyatları üzerindeki baskısını sürdürmesi, global faiz oranlarının yükselmesi ve ABD dolarının gücünü ortaya koyması nedeniyle birtakım ülkeler için yük muhtemelen katlanılmaz bir noktaya gelecek.
‘ENERJİ VE BESİNE ERİŞİM SÜRDÜRÜLEMEYEBİLİR’
ABD merkezli finans şirketi Nuveen’de milletlerarası ve yükselen piyasalardaki borçlarla ilgilenen departmanın lideri Anupam Damani’ye nazaran gelişmekte olan ekonomilerde güç ve besine erişimin sürdürülmesine ait derin telaşlar mevcut.
Sıkıntıların bir kısmı temel faiz piyasalarındaki kayıplardan kaynaklansa da kredilerdeki bozulma en sorunlu ülkeler açısından kritik rol oynadı.
Gelişmekte olan piyasaların kimilerindeki görünüm ise şu halde:
El Salvador
El Salvador Devlet Lideri Nayib Bukele’nin öngörülemeyen siyasetleri nedeniyle dolar tahvilleri düşerken ülkenin notu kredi kıymetlendirici kurumlar tarafından düşürüldü.
Bukele’nin Bitcoin’i resmi para ünitesi olarak belirlemesi ve gücünü pekiştirmeye yönelik atakları, El Salvador’un yükümlülüklerini yerine getirip getirmeyeceğine ait kaygıları beraberinde getirdi. Ülkenin önemli mali açıkları mevcut ve Ocak 2023’te 800 milyon dolarlık tahvillerin vadesi dolacak.
Gana, Tunus, Mısır
Moody’s Yatırım Hizmetleri bu üç ülkenin artan borçlanma maliyetlerine karşı savunmasız olacağına dair uyarıyor. Her üçünün de 2026’ya kadar vadesi dolacak tahvil ödemelerini karşılamak için ellerinde nispeten düşük ölçüde yabancı rezerv bulunuyor.
Söz konusu ülkeler dış borç piyasalarından yararlanmanın maliyetinin artması nedeniyle vadesi gelen tahvillerini çeviremezse rezerv azlığı sorun haline gelebilir. Bununla birlikte iktisadın berbatlaşması nedeniyle IMF’yle masaya oturan Gana, 1,5 milyar dolar talep ediyor.
Pakistan
Gelecek 12 ayda en az 41 milyar dolarlık geri ödemesini karşılayabilmek ve ithalatı finanse etmek için Pakistan, IMF’yle görüşmelere yine başladı.
Yetkililerin yakıt tasarrufu için 14 saate varan elektrik kesintilerine gitmesi pek çok kişinin sokağa dökülmesine neden oldu. Pakistan Maliye Bakanı ülkenin temerrüde düşmesinin önüne geçildiğini söylese de süreçler düşünceli seviyelerde sürmeye devam ediyor.
Arjantin
2020’de pandeminin tetiklemesiyle yaşanan sakinlik sırasında temerrüde düşen Arjantin yeni bir sorunlu döngünün içine girmiş durumda. Enflasyonun yıl sonuna kadar yüzde 70’in üstüne çıkması bekleniyor ve bu da döviz kurunu denetim etmek emeliyle iktisattan doların kaçışını sınırlamak için yetkililerin üstündeki baskıyı artırıyor.
Bununla birlikte Arjantin Devlet Lideri Alberto Fernandez’le ve yardımcısı Cristina Fernandez de Kirchner ortasındaki siyasi çekişme iktisat idaresine gölge düşürüyor. Eski İktisat Bakanı Martin Guzman bu ay istifa etmiş ve yerine Silvina Batakis atanmıştı.
Ukrayna
Rusya işgali nedeniyle iktisadın tepetaklak olduğu Ukrayna’da yetkililer borcun tekrar yapılandırmasının yollarını arıyor. Ukrayna finansman ihtiyaçlarını karşılamak için bu yıl 60 milyar ila 65 milyar dolar ortasında gereksinim duyduğunu belirtse de kelam konusu ölçü müttefiklerin taahhüt edebildiğinden çok daha fazla. Ülke ayrıyeten 750 milyar doları aşabilecek daha uzun vadeli bir yine yapılanma planı açıkladı.