Ayşe Taşkent ve Nicole Kançal-Ferrari’nin editörlüğünde hazırlanan 2 ciltlik “Osmanlı Kültür Ortamında Miraç ve Seyahat Durakları” kitabı Dergah Yayınları’ndan çıktı. Ulusal ve yabancı müze, kütüphane, kurumlar ve şahsi koleksiyonlarda yer alan Miraç ve kutsal yerlerle ilgili dünyanın dört bir yanına dağılmış görsellerin toplandığı kitapta, Türk ve yabancı akademisyenler tarafından kaleme alınmış 26 makale yer alıyor. 2017 yılında, fotoğraflı el yazmalarında yer alan miraç sahneleri ve kutsal kent tasvirlerinin tıpkı basımlardan oluşan bir stant ve ona eşlik eden bir katalog olarak planlanan eser, 5 yıllık bir emeğin eseri.
Kitapta bulunan makaleleri ve görselleri, temelde iki husus etrafında bir ortaya getirdiklerini söyleyen Ayşe Taşkent, bunlardan birincisinin Miraç hadisesi, ikincisinin ise İslam tarihinde özel bir yer edinen Mekke, Medine ve Kudüs kentleri olduğunu söz etti. Taşkent, kitabın içeriğiyle ilgili şu bilgileri verdi: “Kitabımızın 1. cildi miraç konusunu edebiyat, ideoloji, tasavvuf, musıki ve İslam görsel kültürü bağlamında ele alıyor. 2. cilt ise İslam dünyasında özel bir yere sahip Mekke, Medine ve Kudüs üzere kutsal yerlere hasredildi. Kitabımızda bu üç kutsal kenti mevzu edinen görsel temsilleri incelemeye çalıştık.”
FARKLI SANATLARLA ETKİLEŞİM
İngilizce olarak da yayınlanan kitapta çeşitli sanatlar ortasındaki etkileşime dikkat çekmek istediklerini söyleyen kitabın ikinci editörü Kançal, “Biz kitabımızda İslam kültüründe, bilhassa Osmanlı kültür ortamında Miraç ve kutsal yerlerin, edebiyatta, musikide ve görsel tasvirlerde nasıl işlenmiş olduğuna yoğunlaştık. Lakin bilhassa vurgulamak istediğimiz şey bu farklı disiplin ve sanat kısımlarının birbirini açıkladığı, birbirini beslediği ve birbirini yorumladığıdır. Yani Miraç hakkındaki dinî ve tasavvufî literatürü, edebî eserler ile onların musiki formundaki icrasından ve görseller de bunların tümünden ayrılmaz. Örneğin dua kitaplarında yer alan üç kutsal kentin görsel tasvirleri, onların dinî ve edebî anlatılarından bağımsız değerlendiremeyiz.”
İSRA/MİRAÇ VE BURAK
Her iki ciltte Türk ve yabancı akademisyenlerin makaleleri olduğu üzere kitabın editörlerinin de birden fazla makalesi mevcut. İdeoloji ve tasavvuf literatüründeki Miraç anlatıları ve İbn Sînâ’ya atfedilen Miraçname metni hakkında iki makale kaleme alan Taşkent, Peygamber Efendimiz’in bineği Burak’ın hem edebî yapıtlarda hem fotoğraflarda sözel ve görsel olarak sevilerek tasvir edildiğini söylüyor. “Burak resmi, kompozisyonlardaki farklılıklara karşın edebî yapıtlarda betimlenen Burak’ın özellikleriyle karşılıklı etkileşim içinde biçimlenmiş. Burak, şairlerin ve sanatkarların geniş hayal güçlerinin eseri olan çeşitli ögelerle süslenmiş, literatürdeki anlatılardan ilham alan varlıklı, süslü, alegorik, sembolik, harikulâde özellikler yüklenmiştir.”
MELEKLERİN KANATLARI
Kançal da öteki makalelerinin yanısıra Hz. Peygamber’in Miraç sahnelerinde yer alan mükemmel melek tasvirlerinden yola çıkarak metinler ve fotoğraflar ortasındaki çok katmanlı irtibatları irdelediğinin altını çiziyor: “Meleklerin kanatları bahsi Kur’an-ı Kerim’de geçtiği için İslam sanatında bildiğimiz melek tasvirlerinin ortaya çıkma imkanı doğdu. Allah’ın mevcut olduğu fakat görülemediği kanısı, İslam fotoğraf sanatına, tıpkı İslam çizgi sanatında olduğu üzere, nüfuz etmiş ve münasebetiyle fotoğraflardaki motifler kutsala bir gönderme, birer görsel mecazdan ibarettir.”