O hafta izlediğim ‘Tozkoparant’ belgeseli sayesinde İstanbul Güngören’de rantsal dönüşüme karşı çaba veren Tozkoparan Mahallesi’nde soluğu aldım.
Beni mahalle halkından Raşit Yılmaz, Ahmet Aydın, Hâkim Özel ve Tozkoparan Derneği Lideri Ömer Kiriş karşıladı. Bir bahçede soluklanıp Tozkoparan’ı dolaştık.
İlk uğrağımız Barış Parkı oldu.
Ağaçların gökyüzünü kapattığı huzur dolu küçük bir park.
Bir yanda aileler, öbür yanda gençler sohbet ediyor.
Basketbol alanında coşkulu sesler yükseliyor.
Sahanın tel örgülerine “Tozkoparan bizimdir, bizim kalacak” yazılı pankart asılmış. Zira Tozkoparan’ın yıllardır tüm gündemi bu.
Sola sapınca Atıfet Sokağı başlıyor.
Sokağın iki yanında ve etrafta Belediye, Örnek, Bayındırlık ve Balat blokları diye isimlendirilen toplu konutlar var. Bu konutlara 1970’lerden itibaren belediye çalışanları ve Balat üzere gecekondu tedbire bölgelerinden taşınanlar yerleştirilmiş. Tozkoparan’da bugün ya onlar ya da çocukları oturuyor.
Konutlar birörnek.
Sanki dün inşa edilmişler.
Bahçeleri ve çocuk parkları var ve ağaçlarla çevrili her yer.
Sokakları geniş, inançlı ve aydınlık.
Tümü ruhsatlı konutlardan oluşuyor.
Küba Mahallesi
Atıfet Sokağı’nın bitiminde son gecekondu semtlerinden biri olan ‘Küba Mahallesi’ne çıkılıyor. Asıl ismi, Küba değil.
70’li yıllarda semtin kurulmasına öncülük eden devrimcilerin verdiği, halkın da benimseyip gururla söylediği bir isim. Duvarlarında “Küba, yurdumuz” diye yazıyor.
Küba, kayıtlarda M. Nesih Özmen Mahallesi’nde görünüyor.
Küba’yı içine alan 58 hektar ile Tozkoparan’da blokların bulunduğu 10.4 hektarlık alan 2007 yılından beri kentsel ve rantsal dönüşümün odağında yer alıyor.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, TOKİ ve Güngören Belediyesi işbirliğinde Tozkoparan Kentsel Dönüşüm Projesi hayata geçiriliyor.
Cumhurbaşkanlığı riskli alan ilan etti
Cumhurbaşkanlığı, 20 Nisan 2020 tarihli kararnamesi ile bu bölgeyi riskli alan ilan etti.
Dayanak olarak da İstanbul Üniversitesi İnşaat Mühendisliği’nin binalara ait hazırladığı tespit raporu gösteriliyor.
Raporda, şöyle deniliyor:
“Beton ve donatı gereçlerinde ileri derecede korozyon ve duvarlarda hasarların meydana gelmesi, yapıların kaçak-ruhsatsız biçimde inşa edilip yangın kaçış yollarının bulunmaması nedeniyle yıkılacak derecede riskli olduğu, deprem-yangın üzere sebeplerle ağır hasar görme ihtimalinin yüksek olduğu…”
Oysaki Tozkoparan, İBB’nin ‘Güngören Mümkün Sarsıntı Kayıp İddiaları Kitapçığı’na nazaran 11 mahalle ortasında risk bakımından dokuzuncu sırada yer alıyor. Kandilli Rasathanesi’ne nazaran de yeri sarsıntıya karşı kuvvetli.
Hal böyleyken…
6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun’un 6/a unsuruna nazaran tahliyesi ve yıkımına karar verildi. Hem de resen!
Gecekondu bahane
Proje kapsamında Küba ve Tozkoparan’da 302 bina ve 1199 bağımsız ünitenin bulunduğu tabir ediliyor. Yüzde 72’sini oluşturan 218 gecekondunun ruhsatı yok. Yüzde 65’lik hudut geçildiği için riskli sayılıyor.
Ne var ki bina sayılan gecekonduların birçok 15-25 metrekare müştemilat. Hasebiyle gecekondular yüzde 29’luk alana karşılık geliyor. Tozkoparan’ı ranta açmak için dönüşümüne kimsenin karşı çıkmayacağı Küba’yı mazeret ediyorlar.
O halde maksat ne olabilir?
1500 TL’lik kira yardımı kâfi mi?
Mahalle sakinleri, konutlarının hududunda Merter’deki tekstilcilerin bulunduğunu ve bölgenin ticari alana açılacağını ileri sürüyor.
Mahalleliler şimdi kendilerine plan sunulmadığını söylüyor. Kontrat değil, muvafakatname isimli bir evrakın imzalatılmak istendiğini kaydediyor.
Evin metrekaresine nazaran 180 ay vadeyle 180 bin-220 bin TL ortasında ödeme planı çıkarılmış. Evvelki yılın memur artırımının katsayısı nispetinde artış olacak. Tozkoparan’da memurlar, emekçiler ve emekliler oturduğu için ödemede zorlanacaklar.
Evler bitene kadar mülk sahiplerine 1500 TL’lik kira yardımı yapılacak. Bu parayla, İstanbul’un en uzak ve en kırsal semtinde bile mesken kiralamak mümkün değil. Ayrıyeten komşularından, parklarından, bahçelerinden ve ağaçlarından olmaktan çok endişeleniyorlar. Haksız da değiller.
Danıştay savcısına rağmen…
Yine de Tozkoparan iyimserdi.
İki yıl evvel kura çekimleri için beklenirken, bir sabah konutların boşaltılması, yoksa elektriğin, suyun ve doğalgazın kesileceği ilanı kapılara asıldı.
Tozkoparan’ı dehşet sardı.
Pandemi vardı.
Devlet bir yandan sokağa çıkma yasağı uygulayıp çıkanlara ceza verirken, Tozkoparan’da vatandaşı kapıya atıyordu.
Tozkoparanlılar belediyenin kapısını çaldı, olmadı.
Cumhurbaşkanlığına yüzlerce dilekçe gönderdiler, olmadı.
Sokaklarda yürüdüler.
Davalar açtılar.
İstanbul 10. Yönetim Mahkemesi, yürütmeyi durdurdu. Kararda, “Tahliye ve yıkım sürecinin uygulanması halinde verilecek kararın tesiri tükenecek” denildi.
Öte yandan, Cumhurbaşkanlığı’nın riskli alan kararının iptali için Danıştay’da da dava açıldı. Danıştay Savcısı Ülkü Özcan’a nazaran riskli alan sonlarının belirlenmesinde hangi teknik ve bilimsel incelemeye dayanıldığı meçhuldü. Ruhsatlı yapılarda inceleme yapılmaksızın, sırf 1970-1996 ortasında inşa edilmeleri nedeniyle can ve mal riski taşıdığı yazılmıştı. Özcan, sürecin iptali tarafında görüş bildirdi.
Buna karşın Danıştay 6. Dairesi, riskli alan ilanının hukuka uygun olduğuna karar verdi.
Halbuki tutanaktaki tespit ve bulgular bile kararla çelişiyor.
Şu saptamalar var:
“Tozkoparan taşkın riski dışında kalıyor.”
“Binalar hakkında karar vermek için daha çok data gerek.”
“Depremde hasarlı binalara müdahalede Küba’nın dar sokakları dışında sorun yok.”
“Orta düzeyde sarsıntı tehlikesi var.”
“Riskli alanın karşı sokağındaki binaların alana dahil edilmemiş olması anlaşılamıyor.”
“Sınırlar belirlenirken etraf bütünlüğü gözetilmedi.”
İstanbul 10. Yönetim Mahkemesi ise Danıştay’ın kararı uyarınca Güngören Belediyesi’nin meskenlerin 30 gün içinde tahliye edilmesi kararının tüzel olduğuna hükmetti. Tozkoparanlılar son deva olarak, bölge yönetim mahkemelerine başvurdu. Yargıdan haber beklerken, Güngören Belediye Lideri Bünyamin Demir’den uzlaşma için bir adım atmasını istiyorlar.
Demir: Daha ileri kaideler var
Demir, korkuların yersiz olduğunu argüman ediyor. Bu mahalleye nüfus taşınmayacağını belirtirken, birinci etabın bittiğini ve 140 mahallinin konutlara yerleştiğini kaydediyor. Projenin, benzerlerine nazaran ileri kaidelere sahip olduğunu savunuyor. Konutların metrekarelerinin büyüdüğünü anlatıyor. Mahallenin dokumacılık bölgesine dahil edeceği tezini reddediyor. “Amacımız sarsıntıya güçlü konutlara kavuşturmak” diyor.
Zaten mahalleli kentsel dönüşüme değil, Tozkoparan’dan rant koparılmasına itiraz ediyor.
Fetihtepe, Hekimbaşı ve Tokatköy halkı üzere direnecekler.
Madencilere müjde, zeytinliklere kara haber!
Enerji ve Natürel Kaynaklar Bakanlığı, 1 Mart günü yayınlanan Maden Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile zeytinliklerin madenciliğe açılmasına müsaade vermişti.
Yönetmeliğe nazaran “elektrik gereksinimi için yürütülen madencilik faaliyetlerinin zeytinliklere denk gelmesi, öteki alanlarda yürütülmemesinin mümkün olmaması durumunda iş bitiminde sahanın eski hale getirileceğinin taahhüt edilmesi şartıyla” bakanlık tarafından müsaade verilecekti.
Çevreciler ve kamuoyu ayağa kalktı.
Çitfçi-Sen, bu yönetmeliğin iptal için Danıştay’da dava açtı.
Danıştay 8. Dairesi, 20 Nisan’da yürütmeyi durdurdu.
Kararda Maden Kanununa nazaran madencilik yapılan alanların, müsaadeye tabi olmaları halinde müsaadelerin alınmasının mecburî olduğu kaydedildi. Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerin Aşılattırılması Hakkında Kanun’a nazaran de zeytinliklerin daraltılması, zeytinliklerde, bu alanlara 3 kilometre aralıkta zeytinyağı fabrikası hariç kimyevi atık bırakan, toz ve duman çıkaran tesis yapılması ve işletilmesinin yasak olduğu hatırlatıldı. Zeytinliklerde yönetmelikle bir düzenlemeye gidilemeyeceği, aksi halde telafisi güç ziyanlar doğacağı söz edildi.
Bakanlık itiraz etti.
Danıştay İdari Dava Daireleri Heyeti, 22 Haziran’da yürütmenin durdurulması kararını kaldırdı.
Kurul, yönetmeliğin hem zeytin hem maden mevzuatıyla ilgili olduğunu kaydetti. 8. Daire tarafından zeytincilik mevzuatı uygulanarak karar verildiği, halbuki bu uyuşmazlıkları çözümleme misyonunun 10. Daire’ye ilişkin olduğu belirtildi. Her iki daire tarafından oluşturulacak ortak heyet tarafından karara bağlanması istendi.
Avukat Fevzi Özlüer, Milas’a bağlı İkizköy’de zeytinliklerinin madencilere verilmesine karşı çıkan köylülerin davası için keşfe gitmeye hazırlanırken, kararın çıktığına dikkat çekiyor. Özlüer, “Bu durumda pek çok yer var. Ucu açık bir süreç başladı. Tam bir yağma” diyor.