Bir muharrir vefat ettiğinde yazıp çizdikleri, geride bıraktıkları yolumuzu aydınlatmaya devam eder. Geçtiğimiz günlerde vefat eden fikir ve sanat dünyamızın önde gelen isimlerinden Rasim Özdenören’le ilgili bu manada konuşulacak çok şey var. En değerlilerinden biri de öykücü kimliği. Son yıllarda ‘7 Hoş Adam’ın tanınan olması sebebiyle tanınırlığı artan bir isim olsa da, sanatını, hikaye dünyasındaki pozisyonunu birden fazla insan bilmez. Özdenören öykücülüğü nasıl bir değişime uğradı, içinde neleri barındırıyor, okumaya başlayan nasıl bir sıra takip etmeli üzere soruları, Yedi İklim mecmuası Genel Yayın Direktörü Ali Haydar Haksal’la konuştuk.
VARLIK MECMUASI TESİRİ
Öykü yazmaya 1957 yılında Varlık mecmuasında yayımlanan “Akarsu” isimli hikayesiyle başlayan Rasim Özdenören’in birinci kitabı Hastalar ve Işıklar, 1967 yılında yayınlanmıştı. 60’lı yıllar, hikayeciliğin kendisine yeni bir mecra bulmaya başladığı yıllara denk geliyor. Toplumcu gerçekçi yaklaşımın hakim olduğu bu süreçte Özdenören, materyalist bir anlayışla süren hikayeciliğe metafizik boyut kazandırarak yepisyeni bir açılım getiriyor. Olağan ki bulunduğu devir ve içinde var olduğu etraftan etkilenmediği düşünülemez. Gençlik ve başlangıç yapıtlarında İkinci Yeni’nin ve Varlık mecmuası üzere çevrelerin tesirinde kaldığını, “O yıllarda onları okuduğumuz için entelektüel olmanın yolunun solcu olmaktan, o çevrelerden beslenmekten geçtiğini düşünüyorduk” diyerek tabir ediyor. Ama İstanbul’a gelmesi ve Diriliş mecmuasında yazmaya başlamasıyla o devirden çabuk sıyrıldığını söylüyor Haksal.
KASABA EDEBİYATI
Rasim Özdenören hikayesinin başlangıç noktası kabul edilen “Hastalar ve Işıklar”, Diriliş mecmuasında yazmaya başladığı periyotta çıkar. Sezai Karakoç’un “kasaba edebiyatı” nitelemesinin Özdenören’in bu kitabında karşılık bulduğunu söyleyen Haksal, “Kasaba edebiyatı dediğimiz, Batılılaşma süreciyle birlikte kentleşme ve endüstrileşme periyodu başladığından itibaren hayatın içine toplumcu gerçekçi bir oluş da giriyor. Fabrika çalışanları, personeller, işverenler, köylüler, ağalar üzere. Bunlar daha çok materyalist fikir bağlamında olduğu için metafizik ruha uzak kalınıyor. Daha çok içselleşmiş bir Anadolu ruhu diyebileceğimiz bir eser” diyerek anlatıyor birinci kitabını.
EDEBİYAT MECMUASI SÜRECİ
Ardından Edebiyat mecmuası süreci başlıyor. Haksal, o periyodu ve yapıtlarını şu sözlerle anlatıyor: “Diriliş etrafından oraya geçişte, biraz toplumcu gerçekçiliğe yakın lakin bir taraftan da metafizik tarafı olan, vefat gerçeğinin metafizik bir yoğunlukla ‘Çok Sesli Bir Ölüm’ ve ‘Çözülme’ yapıtlarında karşılığını bulan yeni bir periyodu başlıyor. Biraz daha hayatın içinde, öteki taraftan da Anadolu medeniyetinin ruhunu derinlikli veren eserler. Hayatın gerçekleri de işin içine giriyor. Buraya ‘Gül Yetiştiren Adam’ romanını da dahil edebiliriz.”
EN YÜREKLİ DÖNEMİ
Ardından “Kuyu” ve “Hışırtı”yla başlayan cesaretli bir devir. Ali Haydar Haksal bu periyodu, “Çok yavuz yazılmış metinler olduğunu kendisine söylediğimde, ‘Bu cesurluk kavramını Atilla İlhan da kullanmıştı, bunu ikinci kez senden duyuyorum’ demişti. Bunu Rasim Özdenören hikayesinde tepe noktası olarak da görebiliriz. İnsan olmanın getirdiği, lakin bazen bizim kendimize hudutlar tanıdığımız, ötesine geçemediğimiz anlar var. O bunları aşıyor” diyerek anlatıyor. “Aşkın Diyalektiği”ndeki hikayelerde de o hudutları aşma yüreği göze çarpıyor.
“İmkansız Öyküler” devri ise kısa ve vurgulu minimal hikayelerin yazıldığı periyot oluyor. “Adeta bir fotoğraf makinesinin flaşı patladığı o anın öyküleşmesi diyebiliriz” halinde tanımlıyor bunu Haksal. Rasim Özdenören okumaya yeni başlayan birisi, bu sırayı takip edip okursa, öykücülüğündeki değişimi daha rahat kavrayabileceğini de kelamlarına ekliyor.