Kosovalı Sırplar, ülkenin kuzeyinde Sırbistan ile olan hudut geçişlerini kapatırken, Kosova’da siren sesleri duyuldu. Ülke basınındaki haberlerde, Kosova’da siren seslerinin duyulduğu tabir edilirken, Kosovalı Sırpların bu sesler üzerine sonları kapattığı aktarıldı.
Kosova – Sırbistan ortasındaki gerginlik neden çıktı?
Malum Kosova – Sırbistan gerginliği Kosova bağımsızlığı ilanından itibaren süren bir jeopolitik bir gerçek. ”Gerginlik” denen durum birçok vakit iki ülke tarafından iç siyasi gereci olarak kullanılıyor. Bilhassa seçim periyotlarında bu gerginlik ortaya çıkıyor. Yapılan atılımlar ile her iki ülkede milliyetçi akımlar güçlendiriliyor. Hala süren statüko kelam konusu bölgelerde denetimi elinde tutan güçlere en fazla yarıyor. Zira iktisat alanında yapılan gayrı legal ataklarla çok büyük para kazandırıyor. Akaryakıt, mazot ticareti, uyuşturucu ticareti ve gibisi durumlara mevcut iktidar kara para fonu sağlıyor.
Yeni çıkan kriz ise Kosova Hükümetinin çıkardığı bir genelge yüzünden oldu. Yeni bir karara nazaran bütün Sırp dökümanları (kimlik ve pasaportlar) artık Kosova Hükümeti tarafından tanınmamaktadır. Rastgele bir Sırbistan vatandaşı Kosova’ya girmek istediğinde elinde olan kimlik ve pasaportla giriş yapamayacak ve Kosova yetkili kurumundan süreksiz bir kimlik almak zorunda olacak.
Kosova Özel Polis Harekâtına mensup olan birlikler kararı yerinde (sınır geçişlerinde) uygulamaya gittiklerinde olaylar patladı. Sırplar barikatları kurmaya başladı.
Kuzey Kosova’da (Mitrovica kuzeyinde bulunan ve Sırbistan’a dayanan bölgede) Sırplar Kosova’nın egemenliğini tanımamaktadır ve yaptıkları tüm karşı faaliyetler için Sırbistan hükümetinden mali ve siyasi dayanak almaktadırlar.
Bu gerginlik karşılıklı bir çatışmaya döner mi?
Halen devam eden gerginliğin karşılıklı çatışmaya dönmesi bir sürü faktöre bağlıdır. Kosova sorunu lokal bir sorun olmaktan çoktan çıkmıştı. Bilhassa NATO’nun oraya gelişinden sonra. Unutmayalım Amerika’nın Bondstil üssünü. Ayrıyeten Kosova krizi Bosna krizi demektir. Hala Bosna’da ‘seçim kanunu’ krizi yaşanmaktadır.
Bu coğrafyada her vakit kriz tehlikesi yaşanmaktadır. Çözülmemiş ve nihayete erdirmemiş bir çok sorun var: Bosna sorunu, Sancak sorunu, Preşova Vadisi sorunu, Makedonya sorunu, ve nihayet, Kosova sorunu. Lakin ‘kriz düğmesi’nin diğer ellerde bulunduğu de bilinen bir gerçek.
Sırplar hiç bir vakit Kosova’yı tanımayacaklar ve fırsat bulduklarında ona tekrar sahip olmaya çalışacaklar. Ama bunu tek başına yapacak güçleri de yok, ne iktisat ne de askeri.
Çatışma çıkarsa o da dış güçlerinin (Avrupa, Amerika, Rusya) istediği format ve halinde olur. Alanda her büyük gücünün kozları mevcut.
Karadeniz’deki Rusya-Ukrayna savaşının Balkanlar’a sıçrayacağı söyleniyordu. Bu gerginlik için muhtemel savaşın birinci kıvılcımı denilebilir mi?
Bu doğal bir şey. Zira Rusya savaşı ve krizi Avrupa’ya taşımak istiyor. Bu türlü bir istikrar kurmak ister. Balkanlardaki durum da buna uygun. Biraz evvel bahsettiğimiz çözülmemiş krizler bu türlü bir planın gerçekleşmesi için en büyük koz.
Fakat kimi etkenler şimdilik Rusya’nın bu planına mani oldu. Bunlardan birisi Ukrayna’daki savaşın uzaması. Fakat Balkanlarda bu planın gerçekleşmesi için Rusya’nın en büyük kozu Sırbistan’ın Rusya tarafından biçilen bu role tereddüt ile yaklaşmasını da göze almak lazım.
Gerçekten bugünkü Sırbistan bu röle ne kadar uygun? İktisadı büsbütün Avrupalı (Alman, Avusturya, Fransa) şirketlerine emanet/teslim edilen bir ülkenin bu türlü bir şey yapması ne kadar gerçekçi? Sırbistan Avrupa içinde yerleştirilen bir ‘Rusya/Truva atı’ olabilir mi?
Halen devam eden gerginlik bir savaşın kıvılcımı olabilir mi? Bu duruma da kelam ettiğimiz perspektifinden bakmak lazım. Sırbistan milliyetçi telaffuzlarından ve iştahından vazgeçmiş değil. Tarihte yaşanan çok acı deneyimlere ve hayal kırıklıklarına karşın Rusya sevgisinden de vazgeçmiş değil. Fakat borç batağında bulunan bir ülkenin sevgisi ne kadar gerçekçi olur?
Sınır kentlerinde neler yaşanıyor?
Kriz olmadığı vakit kara ticaret, para aklama ve yüksek getirisi olan tüm kara işler yürütülüyor. Kriz olduğu vakit kriz aktörleri biçilen rollere dönüyor. Meselâ barikatlarda duran insanların bunu yevmiye için yaptıkları bilinen bir gerçek. Bir kaç yıl evvel bunu şahsen de deneyim ettim. Barikatlarda eşiyle duran bir beşerle konuştum. Bunu 30’ar avro yevmiye için yaptıklarını söyledi.
Genelde yapılan aksiyonlar ile Kosova’nın egemenliğini tanımadıklarını göstermek istiyorlar. Hala devam eden kriz sırasında Mitrovitca kentinde siren ve silah sesleri duyuluyor.
Bu çeşit hareketler ile ruhsal gerginlik daha da artırılıyor. Alanda gerçek bir çatışma yaşanmıyor.
Bölgede yaşayan Boşnaklar için bir tehdit kelam konusu mu?
Kosova’da yaşayan Boşnakların nüfusu çok az. Gerginliğin en çok hissedilen Mitrovitca kentinde Boşnaklar Sırplar ile Arnavutlar ortasında kalan Boşnak Mahalesi’nde yaşanıyor. Bir nevi tampon bölgesini oluşturuyor. Bu türlü bir durumda bulunmak hiç de kolay değil ve şu anda Boşnaklar Kosova’dan göç ediyorlar.
Türkiye’nin hali ne olur?
Balkanların barış anahtarı Sırpların elinde bulunuyor. Türkiye de bunun farkında ve çok temkinli davranıyor. Türkiye’nin diplomasisi çok etkin ve verimli olarak işleniyor. Şu anda Türk-Sırp bağlantıları tarihi bir noktada bulunuyor. İktisat, siyasi…
Ukrayna krizi mevcut Sırbistan iktidarını sıkıntı duruma düşürdü. Bir taraftan Avrupa’nın zorlaması, öbür taraftan Rusya’ya karşı duyulan kardeşlik hissi.
Türkiye’nin Ukrayna krizine karşı gösterdiği adaletli bir duruş Sırbistan’a umut ışığı üzere. Rusya’ya direkt bağlanmak ve dayanak vermektense bunu Türkiye üzerinden yapabiliyor. Türkiye’nin gölgesine sığınıp kendi duruşlarını bir nevi kamufle edebilirler.
Bu biçimde Türkiye’nin gücü sayesinde Rusya’dan vazgeçmeyebilirler. Bu da ne demek? Bu Rusya’ya özgür geçiş demek; bu gaz demek; bu petrol demek. En nihayetinde bu tahıl demek.
Nitekim her TV konuşmasında Sırbistan Cumhurbaşkanı Vuçiç, krizden ve kriz nasıl çıkacaklarından bahsediyor. Sırbistan konusunda Türkiye’nin işte bu spesifik durumundan faydalanması gerekiyor. Zira Sırbistan için Türkiye bir nevi ‘Rusya kapısı’ pozisyonunda. Bu türlü bir durumda diplomasi ve soft power çok işleyebilir.
Sırbistan kelam konusu olunca Türkiye’nin bu avantajlı durumunu herkesin bilhassa bu coğrafyada yaşayan yerli ögelerin bilmesi ve Türkiye’nin işini kolaylaştıracak atakları yapması gerekiyor. Yoksa mümkün bir savaş hiç kimseye bir getirisi olmayacak.