İsrail’de koalisyon hükumeti ortaklarından Başbakan Bennett ve Dışişleri Bakanı Yair Lapid, dün Meclisi feshederek erken seçime gitme kararı aldıklarını açıkladı.
Kararın gelecek haftaki oturumlarda Meclis tarafından onaylanmasının akabinde İsrail, yaklaşık 3,5 yıl içinde beşinci sefer genel seçime gitmiş olacak.
Koalisyon ortaklarının mutabakatına nazaran erken seçime kadar Dışişleri Bakanı Lapid süreksiz başbakan olacak.
İsrail Başbakanı Bennett, dün akşam saatlerindeki açıklamasında, Meclisin feshedilmesi kararını, haziran ayında “yerleşimci yasası”nın müddetinin dolması ve kelam konusu maddeyi Meclisten geçirmekte başarısız olunması nedeniyle “ülkenin anayasal kaosa girmesini engellemek” gayesiyle aldıklarını belirtti.
Bir kadro türel görüşmeler yaptığını kaydeden Bennett, 10 gün içerisinde Meclisin feshedilmemesi durumunun İsrail’in güvenliğine önemli halde ziyan vereceğini anladığını aktardı.
YASA, BATI ŞERİA’DAKİ YAHUDİ YERLEŞİMCİLERE AYRICALIK SAĞLIYOR
Söz konusu “yerleşimci yasası”, işgal altındaki Batı Şeria’da yaşayan İsrailli yerleşimcilerin, tıpkı bölgedeki Filistinlilerin bilakis İsrail askeri mahkemeleri yerine sivil mahkemelerde yargılanması, toplumsal güvenlik sisteminden faydalanması üzere ayrıcalıkları sağlayan inanılmaz halin nizamlı olarak 5 yılda bir uzatılmasını öngörüyor.
Batı Şeria’daki yaklaşık yarım milyon yerleşimciye İsrail’de vatandaşmış muamelesi yapılmasını öngören ve 1967’den bu yana Batı Şeria’da yürürlükte olan yasa, mühletinin uzatılmasına ait 7 Haziran’da yapılan oylamada birinci sefer Meclisten geçmedi.
İsrail’de muhalefette yer alan sağ görüşlü partiler, Yahudi yerleşimci yasasını destekliyor. Buna karşın bu partiler, mevcut hükumeti devirme umuduyla son oylamada yasanın müddetinin uzatılması aleyhinde oy kullandı. Bu partiler son analizde başarılı olmuş üzere görünüyor.
İsrail Kamu Yayın Kuruluşunun (KAN) dünkü haberine nazaran, Yamina’dan milletvekili Uri Orbach, hükumetin yerleşimci yasasının müddetinin uzatılmasında başarısız olması nedeniyle muhalefet tarafından Meclis’in feshedilmesi tasarısının sunulması durumunda lehte oy kullanacağını Başbakan Bennett’e bildirdi, Bennett de Meclisin feshi ile erken seçim kararını bundan sonra aldı.
Ayrıca İsrail Meclisindeki Arap asıllı milletvekilleri Mazin Ganayim ile Gayda Reynavi Zuaybi de baskılara karşın yasanın uzatılması lehinde oy kullanmayacaklarını duyurdu.
Meclisin bu ay sonundan evvel feshedilmesi, kelam konusu yasanın otomatik olarak uzatılması ve mühletinin olmayacağı manasına geliyor.
YASANIN FİLİSTİNLİLER ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
Yasanın uzatılamaması, Batı Şeria’daki Yahudi yerleşimcilerin İsrail devleti nezdindeki durumunu da direkt etkiliyor.
Söz konusu yasanın diğer bir yanı daha bulunuyor. Yasa, İsrail’e binlerce Filistinliyi hapishanelerde tutma yetkisi veriyor. Yasanın uzatılamamasıyla Filistinlilerin ya özgür bırakılması ya da Batı Şeria’daki hapishanelere nakledilmesi gerekiyor.
Uygulamada İsrail, Batı Şeria’da iki yasa uyguluyor. Birincisi, sırf Filistinlilere uygulanan askeri yasa ve ikincisi ise yerleşimcilerin İsrail’de sivil olarak muamele gördüğü Yahudi yerleşimcilere uygulanan yasa.
YAHUDİ YERLEŞİMCİ YASASININ HİKAYESİ
İsrail maddeleri ve milletlerarası hukuk uzmanı avukat Muhammed Dahla, “İsrail hükumetinin, 1967’de Filistin topraklarının işgalinden sonra kelamda Yahudi yerleşimci yasasını çıkardığını” söyledi.
AA muhabirine konuşan Dahla, Yahudi yerleşimci yasasının kanun kararında olduğunu lakin geçerlilik mühletinin kısa olduğunu söz etti.
İsrail’in yasanın ve maddeyle gelen düzenlemelerin yürürlükte kalması için Knesset’te yasanın geçerlilik müddetini uzattığını kaydeden Dahla, 5 yıllık süreksiz bir mühlet için uzatılabilir bir yasa olan Yahudi yerleşimci yasasının son uzatmasının haziran sonunda sona erdiğini aktardı.
Dahla şöyle devam etti:
“İsrail, Knesset’te maddeleştirilen bu düzenlemelerle, fiilen işgal altında olan Filistin topraklarındaki yasa dışı yerleşim ünitelerinde yaşayan Yahudi yerleşimcilere İsrail’de yaşıyormuş üzere bir statü vermeye çalışıyor.”
Uluslararası hukuka nazaran ise işgal altındaki Doğu Kudüs de dahil olmak üzere Batı Şeria’daki Yahudi yerleşim üniteleri yasa dışı kabul ediliyor.
Dahla, “Yerleşimciler kendilerini diğer bir ülkede yaşıyormuş üzere hissetmesinler diye işlerini kolaylaştırmak için düzenlemeler yapıldı. Bu düzenlemeler tıpkı vakitte İsrail makamlarının yerleşimcilerle ve yerleşim ünitelerindeki hayat şartlarıyla ilgilenmesini de kolaylaştırmak içindi.” dedi.
Söz konusu düzenlemelerin işlenen cürümler, İsrail içindeki polis ile işgal altındaki Filistin topraklarındaki güçler ortasındaki ilgiler üzere yargı ile ilgili süreçleri de kolaylaştırdığına işaret eden Dahla, şunları kaydetti:
“İsrail, birinci günden itibaren bu Filistin topraklarının başka bir statüye sahip olmasını değil, onları himaye altında tutmayı, denetimine tabi bir toprak haline getirmeyi istedi. Hasebiyle başka olması gereken iki obje ortasındaki bilgi alışverişini kolaylaştırmak istedi. Hata işleyen yerleşimcilerin Yeşil Çizgi hudutları dışında yani yerleşimlerde yahut Batı Şeria’nın rastgele bir bölgesinde yargılanabilmesinin yanı sıra İsrail sivil polisi tarafından soruşturulmaları ve Filistinlilerin yargılandığı İsrail askeri mahkemelerinde değil, İsrail sivil mahkemelerinde yargılanmaları için bu yasaya gereksinimleri vardı.”
İSRAİL’İN YASANIN MÜDDETİNİN UZATILMASINA BAKIŞI
İsrail Adalet Bakanı Gideon Sa’ar, Parlamentoda 2 Haziran’da gerçekleştirilen oturumda, Yahudi yerleşimci yasasının, “Batı Şeria’da ikamet eden yarım milyondan fazla İsrailli Yahudi yerleşimcinin yasal statüsünü belirlemedeki” değerini açıkladı.
Sa’ar, “Yahuda ve Samira’daki (Yahudilerin Batı Şeria’ya verdiği isim) rutin kamu tertibini korumak için yasa hakkında konuşmak ve maddeyi sürdürmek çok değerlidir. Batı Şeria, yasa olmadan İsrailli suçluları için bir ormana dönüşecek ve sığınak haline gelecek. Orada (Batı Şeria) yaşayan İsrail vatandaşları en temel haklarını kaybedecek ve anarşi içinde yaşayacaklardır.” tabirlerini kullandı.
“Yasanın bir kısmının vergiler ve ikamet ile de ilgili olduğuna” dikkati çeken Dahla, “İsrail, işgal altındaki Batı Şeria topraklarında iki hukuk sistemi oluşturdu. Bunlardan biri Filistinliler için geçerli ve askeri buyrukları, mahkemeleri, hapishaneleri kapsıyor.” dedi.
Dahla, yasanın ikinci kısmının ise Yahudi yerleşimcilere uygulandığını, İsrail uygar kanunu, sivil yargı ve sivil mahkemeleri kapsadığını lisana getirdi.
İSRAİL’DEKİ BİNLERCE FİLİSTİNLİ TUTUKLUNUN AKIBETİ NE OLACAK?
Ancak, İsrail hapishanelerdeki binlerce Filistinli tutukluyla ilgili acil durum düzenlemelerinin öbür bir tarafı daha var.
Knesset’e nazaran Yahudi yerleşimci yasası, İsrail’deki yetkililere İsrail’de ceza ve tutuklama yetkisi tanıyor ve bölgedeki askeri yetkililer tarafından bu ceza ve uygulamalar dayatılıyor. Kelam konusu yasa Batı Şeria’da ikamet edenler hakkında İsrail’in dayattığı talimatların ve cezaların uygulanması imkanını tanıyor.
Dahla, İsrail Adalet Bakanının Knesset’de yaptığı konuşmada yönelttiği, “1 Temmuz’da ilkokul ve anaokulu öğrencileri yaz tatiline çıkacak, Bugün İsrail hudutları içinde bulunan cezaevlerinde kalan yaklaşık 3 bin 500 mahkumu da onlarla birlikte özgür mi bırakacak?” soruyu da yorumlayarak şunları kaydetti:
“İsrail bu düzenlemeyle Filistinlileri İsrail’de bulunan cezaevlerinde tutma hakkını kendisine vermek istedi. Bu yasa olmasaydı oradaki Filistinlilerin tutuklanması İsrail açısından bile yasa dışı olurdu. Bu mahkumların yeşil sınır içinde tutuklanması için bu yasaya gereksinim duyuyorlardı.”
Yerleşimci yasasının uzatılmaması durumunda İsrail hapishanelerindeki yaklaşık 3 bin 500 Filistinli tutuklunun işgal altındaki Filistin topraklarında bulunan askeri hapishanelere nakledilmesi gerektiğini kaydeden Dahla, “Bu hapishanelerin kâfi kapasitesinin bulunmadığını biliyoruz ve bu onların salıverilmesine yol açabilir.” dedi.
YERLEŞİMCİ YASASININ MÜDDETİ UZATILMAZSA NE OLACAK?
Söz konusu yasanın mühleti uzatılmazsa Yahudi yerleşimcilerin askeri mahkeme ve ona bağlı makamlarca kovuşturmaya tabi tutulacağını kaydeden Dahla, bu durumda Yahudi yerleşimcilerin cezalarını Batı Şeria’daki askeri hapishanelerde çekeceklerini belirtti.
Yasanın uzatılmaması durumunda ayrıyeten İsrail polisi ile Batı Şeria’daki askeri makamlar (İsrail) ortasındaki bilgi, soruşturma ve tabir alışverişinde yaşanacak zorluklara dikkat çeken Dahla, “Bir İsrail vatandaşının Batı Şeria’ya kaçması durumunda tutuklanması mümkün olmayacak ve Batı Şeria’da bir kabahat işlemesi durumunda İsrail polisinin onu tutuklayıp kovuşturma yapması zorlaşacak.” tabirlerini kullandı.