Derin çatlak: Necef ile Kum’un mücadelesi

Irak’ın başşehri Bağdat’ta haftalardır devam eden sokak olayları, Şii önder Mukteda Sadr’a bağlı kümelerin parlamento binasına son günlerde üst üste düzenlediği baskınlarla tırmanışa geçti. Güvenlik güçlerinin müdahalede aciz kaldığı protesto şovlarında yüzlerce kişinin yaralandığı belirtiliyor. Geçtiğimiz ekim ayında gerçekleştirilen genel seçimlerden bu yana şimdi hükümetin kurulamadığı ülkede, Sadr yanlıları, “Yolsuzluklara bulaşmamış bir hükümet istiyoruz” taleplerini lisana getiriyor. Sadr’ın desteklediği politik koalisyon, Irak’ta ekim ayında düzenlenen genel seçimlerden zaferle çıkmış, fakat Sadr hükümet kurma çalışmalarında yer almayacaklarını açıklamıştı. Ülkenin en tesirli Şii önderlerinden Mukteda Sadr’a bağlı kümeler, İran’ın desteklediği Muhammed Sudani’nin başbakan adaylığına da şiddetle karşı çıkıyor. Siyasi gözlemcilere nazaran, Irak’taki tansiyonun altında yatan temel sebep, İran’ın Bağdat’a her şeyiyle hakim olmaya çalışmasının yarattığı huzursuzluk.

SADDAM’DAN SONRA

ABD’nin 2003’te Irak’ı işgal ederek Saddam Hüseyin rejimini devirmesinden sonra oluşan boşluk, süratli bir halde İran tarafından doldurulmuştu. İran böylelikle 1980-1988 ortasında kanlı bir savaşa tutuştuğu Saddam rejiminden intikamını alırken, yüzyıllardır Sünni-Arap kimliğini müdafaaya devam eden Bağdat’taki istikrarları değiştirmeye girişti. Ülkedeki kaostan faydalanarak Şii milisleri Irak’ın dört bir yanına yayan İran, kurulan hükümetlerde de kendi menfaatlerini temsil eden takımların yer almasına çalıştı.

ELDEKİ KANLAR

Öte yandan, İran’ın “Fars” kimlik dayatmasına rağmen Arap milliyetçiliği temelli bir Şiiliği öne çıkaran Mukteda Sadr kümesinin da Irak’ta çok sayıda suça karıştığı biliniyor. Bilhassa 2004 yılından itibaren, Sadr’ın kurduğu “Mehdi Ordusu”nun Sünnilere yönelik kitlesel kıyımlar gerçekleştirdiği, mescitleri kapatıp kullanılmaz hale getirdiği, değerli Sünni şahsiyetlerin devre dışı bırakılmasında başrol oynadığı kaydediliyor.

Havzaların savaşı

Irak’taki politik tansiyonun, dinî bir art planı da bulunuyor. Şiilikte dinî eğitim-öğretim ve doktrin üretim merkezi olarak bilinen “havza”ların en kıymetli ikisi Necef (Irak) ve Kum (İran) ortasında büyük bir rekabet yaşanıyor. Şiiliğe ilişkin metinlerin yorumlanmasından milletlerarası gelişmelerde alınan hale kadar, havzalar Şii dünyanın gündeminin belirlenmesinde çok kritik bir işlev icra ediyor. İran’ın Fars kimlik dayatması, yalnızca Bağdat’taki politik mahfillerde değil, Necef’in dinî kurumlarında da büyük reaksiyonla karşılanıyor. Necef-Kum ayrışması ABD’nin Irak havzalarıyla, İngiltere’nin de her iki havzayla eşgüdüm içinde hareket ettiği kaydediliyor.

İkinci Keşmir Savaşı

İngiltere’nin 1947 yazında Hint Alt Kıtası’nı Hindistan ve Pakistan isminde iki farklı ülkeye bölmesi, sonraki yıllarda bölgenin en değerli krizinin ortaya çıkışına giden yolu da açmıştı: Keşmir Sorunu. Verimli toprakları, su kaynakları, stratejik pozisyonu, süper iklimi ve harika hoşluktaki tabiatıyla dikkat çeken Keşmir, Hindistan’la Pakistan ortasında taammüden çözülmemiş bir sorun olarak bırakılmıştı.

Bağımsızlıktan çabucak sonra, 22 Ekim 1947 ile 5 Ocak 1949 ortasında yaşanan Birinci Keşmir Savaşı’nın ikinci perdesi, 5 Ağustos-23 Eylül 1965’te gerçekleşti. Pakistan ordusunun, Keşmir’deki kabileleri ayaklandırarak bölgeyi Pakistan’a ilhaka girişmesiyle patlak veren savaş, Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu’nun devreye girdiği bir ateşkesle sonuçlandı. Sovyetler Birliği ve ABD’nin de sürece dâhil olmasıyla, Taşkent Deklarasyonu yayınlandı ve Keşmir Sorunu buzdolabına kaldırıldı.

İkinci Keşmir Savaşı’nın en değerli sonucu, ABD ve Batı’dan gereğince takviye bulamayan tarafların Sovyetler Birliği ve Çin’le yakın alakalar geliştirmesi oldu. Böylelikle, eş vakitli olarak devam eden Soğuk Savaş’ın bir cephesine dönüşen Keşmir, günümüzde de Hindistan’la Pakistan ortasındaki sorunun temelini teşkil etmektedir. Hudut çizgisinde sıklıkla yaşanan çatışmalara, Keşmir’in Hindistan tarafında kalan Müslüman çoğunluğa yönelik baskılar da eklenince, sorun günden güne büyümektedir.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir