Dünyada süratle gelişen, limanların olduğu ülkeye ve kente önemli katkıları olan kruvaziyer destinasyonlarında, Akdeniz’in beğenilen limanlarını bünyesinde barındıran Türkiye, pandemi devrinin sakinliğini atlattı. Kruvaziyer turizmi, bu yıl rekora koşuyor. 2022 yılı sonuna kadar 1052 kruvaziyer ve toplam 1 milyon 461 bin turistin Türk limanlarını ziyaret etmesi bekleniyor.
Güney Amerika’dan sonra 2’nci sıraya yerleşen Akdeniz destinasyonu, kruvaziyer turizminin gözdesi haline geldi. Dünya kruvaziyer turizminin yaklaşık yüzde 20’si Akdeniz’de gerçekleşiyor. Uzmanlara nazaran Türkiye, coğrafik pozisyonu, tarihi ve kültürel mirası bakımından öteki Akdeniz ülkelerine kıyasla kıymetli avantajlara sahip.
2012’DE 1685, 2020’DE 5 GEMİ GELDİ
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın datalarına nazaran; 2021 yılında 78 kruvaziyerin uğradığı limanları, 45 bin 362 yolcu ziyaret etti. Pandemi sürecinin başladığı 2020’de ise Türk limanlarına yalnızca 5 kruvaziyer 1824 yolcu getirdi. 2012 yılında 1685 kruvaziyer limanlara uğradı. En fazla yolcunun ziyaret ettiği yıl olan 2013’te ise limanlara 2 milyon 240 bin 776 kruvaziyer ziyaretçi geldi.
2022’DE 4,5 AYDA 130 GEMİ GELDİ
Pandemi sürecinde kruvaziyer turizmde yaşanan aksilikler, 2022 prestijiyle yerini bu alanda yükseliş eğilimine bıraktı. 2022 yılı 1 Ocak-19 Mayıs tarihleri ortasında 130 kruvaziyer, 81 bin 488 yolcusuyla limanlara geldi. Yılın birinci yarısında Kuşadası 68 gemiyle birinci sıraya yerleşti, İstanbul ise 26 gemiyle 2’nci oldu.
Bilgilere nazaran; Alidaş Alanya Limanı’na 1 gemi 700 yolcu, Antalya Port Akdeniz Limanı’na 2 gemi 686 yolcu, Bodrum Yolcu Limanı’na 9 gemi 4 bin 6 yolcu, Bozcaada Limanı’na 4 gemi 964 yolcu, Çanakkale Limanı’na 5 gemi 1878 yolcu, Ulusoy Çeşme Limanı’na 6 gemi 1737 yolcu, Dikili Limanı’na 6 gemi 1172 yolcu, İstanbul Salıpazarı Kruvaziyer Limanı-Galataport’a 26 gemi 20 bin 923 yolcu, TCDD İzmir Alsancak Limanı’na 1 gemi 303 yolcu, Ege Port Kuşadası Limanı’na 68 gemi 47 bin 707 yolcu, Marmaris Limanı’na 2 gemi 1412 yolcu olmak üzere toplam 130 gemi 81 bin 488 yolcu geldi.
KUŞADASI TEPEYİ BIRAKMIYOR
Bu yıl Kuşadası’na 490, İstanbul’a 200, Bodrum’a 138, Çeşme’ye 77, Çanakkale’ye 45, İzmir’e 34 ve Antalya’ya ise 26 geminin gelmesi, öteki limanlarla birlikte de 2022 yılı sonuna kadar 1052 kruvaziyer ve toplam 1 milyon 461 bin turistin Türkiye’yi ziyaret etmesi bekleniyor.
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’ndan verilen bilgiye nazaran, yaklaşık 1,5 milyon turistin ve önemli turizm gelirinin hedeflendiği kruvaziyer turizminin geliştirilmesiyle ülke iktisadı ve ilgili bölümlere katkı sağlayacağı hedefleniyor.
2022 yılında Alidaş Alanya Limanı’na 6 gemi 4 bin yolcu, Antalya Port Akdeniz Limanı’na 26 gemi 26 bin 250 yolcu, Bodrum Yolcu Limanı’na 138 gemi 190 bin yolcu, Bozcaada Limanı’na 15 gemi 7 bin 500 yolcu, Çanakkale Limanı’na 45 gemi 30 bin yolcu, Ulusoy Çeşme Limanı’na 77 gemi 30 bin yolcu, Dikili Limanı’na 11 gemi 4 bin 250 yolcu, İstanbul Salıpazarı Kruvaziyer Limanı-Galataport’a 200 gemi 627 bin yolcu, TCDD İzmir Alsancak Limanı’na 34 gemi 17 bin yolcu, Ege Port Kuşadası Limanı’na 490 gemi 500 bin yolcu, Marmaris Limanı’na 10 gemi 25 bin yolcu olmak üzere toplam 1052 kruvaziyer ve 1 milyon 461 bin yolcu bekleniyor.
KUŞADASI’NA YÜZEN OTELLER 60’LI YILLARDA GELMEYE BAŞLADI
Ege Bölgesi’nin ‘turizm cenneti’ noktaları, taşıdığı çok sayıda yolcuyla ‘yüzen otel’ olarak da isimlendirilen kruvaziyerlere konut sahipliği yapıyor. Aydın’daki Kuşadası Limanı tarihi rekora gidiyor. 2022 yılında 490 gemiyle gelecek 500 bine yakın yolcuyla tarihindeki en ağır kruvaziyer turist akınına uğrayacak. Kuşadası’na gelen turistler, Kuşadası Çarşısı’nda alışveriş yapıp dünyanın en yeterli korunmuş antik kentlerinden olan Efes Antik Kenti’ni ve Meryem Ana Konutu’nu ziyaret ediyor.
Kruvaziyer turizminin 60’lı yıllarda başladığı Kuşadası’nın, güçlü turistik eserleriyle değerli bir destinasyon haline geldiğini söyleyen Küresel Ports Holding Doğu Akdeniz Limanları Bölge Yöneticisi ve Ege Liman İşletmesi Genel Müdürü Aziz Güngör, “Kuşadası Limanı, 2003 yılına kadar Türkiye Denizcilik İşletmeleri tarafından işletildi. 2003 yılında da özelleştirildi. Kruvaziyer turizminin Kuşadası’nda en âlâ periyodu 2011 yılıydı. Yaklaşık 600 gemiyle 700 bine yakın yolcu geldi. 15 Temmuz darbe teşebbüsüyle kruvaziyer turizmi sekteye uğradı. 2019 yılına kadar bu düşüş devam etti. Tam toparlanacakken pandemi yaşandı. Kuşadası Limanı’na 2020 yılında 3, 2021 yılında ise 30 gemi geldi. 2022 yılı ise çok güçlü biçimde başladı” dedi.
‘BİR YOLCU ORTALAMA 250 DOLAR HARCIYOR’
Güngör, açıklamasında şöyle konuştu:
“Kruvaziyer turizmininin, Kuşadası Limanı’nda yıllık 200 milyon dolarlık bir iktisat yarattığını söyleyebiliriz. Bilhassa gemi yolcusu lüks alışveriş yaparak cinslere katılıyor. Küçük esnaf açısından gemi mürettebatı kıymetli bir müşteri. Dünyada yolcu başına harcama transit yolcu için ortalama 115 dolar olarak kabul edilmekte ama Kuşadası bir alışveriş cenneti olduğu için bu sayıların 250 dolar civarında olduğu öngörülüyor.”
‘1,5 MİLYON YOLCU AMACI AŞILACAKTIR’
Pandemiden en çok etkilen kruvaziyer turizminin İstanbul ayağı da yeniden hareketlendi. Dingin 2 yılın akabinde gemi şirketleri, rotayı Türkiye’ye, bilhassa Galataport İstanbul’un açılmasıyla da İstanbul’a çevirdi. Kruvaziyer turizminde Türkiye’nin Akdeniz’deki en değerli ülke olduğunu söyleyen Türkiye Liman İşletmecileri Derneği Lideri Aydın Erdemir, “Kruvaziyer turizmde altyapılarımızı yeteri kadar güçlü tutamadık. 2011-2013 yılları ortasında Galataport olmadan mevcut limanlarla 2,3 milyon yolcuya ulaşmıştık. O vakitler bin 650’ye yakın gemi geliyordu. Bugün ise daha az gemiyle daha çok yolcunun gelebileceği potansiyel var. Bu yılı kruvaziyer turizmde test yılı olarak görüyoruz. Türkiye, 2021’de Galataport üzere dünya çağında klas bir kruvaziyer limanına kavuştu. Kruvaziyer turizmde temaslar evvelce yapılır, çizgiler nizamlı olur. Türkiye’nin bu yıl 1,5 milyon yolcu amacı var. Şayet bilakis bir şey olmazsa gelişmeler bize gösteriyor ki bu rakamlar aşılacaktır. Türkiye’ye uzun yıllardır gelmeyen büyük şirketlerin de gemileri gelmeye başladı. 2023 yılında ise Türkiye tepeyi yakalayacaktır diye düşünüyorum” sözlerini kullandı.
YENİKAPI PROJESİ İSTANBUL’UN POTANSİYELİNİ ARTIRACAK
Erdemir, açıklamalarını şöyle sürdürdü:
“İstanbul, tek başına 4-5 milyon yolcuya hizmet verebiliyor. 2011 yılında 2,3 milyon yolcu gelmişti ki o vakit Galataport yoktu. Bu sayının çok üzerinde bir potansiyel var. Türkiye’nin kruvaziyer turizmde gayesi 3-4 milyon yolcu olmalıdır. Şu andaki liman altyapılarımız buna uygundur. Galataport’a, Kuşadası’ndaki limana tıpkı anda 3-4 büyük gemi yanaşabilir. Artık Yenikapı’da bir liman projesi de var. Onun da kapasitesi çok büyük olmalıdır. Birebir anda 4-5 büyük geminin yanaşıp, ek 3-4 milyon yolcuya da hizmet vermesini bekliyoruz. Kruvaziyer turizm 2018 yılında dünyada 28,5 milyon yolcuya ulaşmıştı. 35 milyar dolarlık bir hacmi vardı. Bu sayılar artacaktır. Artık bu halde tatil yapmayı tercih edenlerin yaş ortalaması niyet yolcu sayısının 50 milyonu bulacağı varsayım ediliyor. Hacmin ise 40-50 milyar dolara ulaşacağı kelam konusu. Türkiye’de turist, kişi başına 150-200 euro bırakıyor lakin kruvaziyer yolcusunda bu sayı 400-500 eurolara çıkabiliyor.”
‘3 BÜYÜK GEMİYİ EŞ VAKİTLİ YANAŞTIRABİLİYORUZ’
Galataport İstanbul’un yeme içme üniteleri, alışveriş imkanları, müzeleri, oteli ve 1,2 kilometrelik kıyı şeridiyle kruvaziyer limanından çok daha öte olduğunu vurgulayan Galataport İstanbul Liman İşletmeleri Genel Müdür Yardımcısı Figen Ayan, şunları söyledi:
“Sektörle kenti bir ortaya getiren herkesin buluştuğu bir mahalle haline geldi. Kıyı şeridini herkese açabilmek için dünyada bir unsur imza attık. 29 bin metrekarelik terminal binasını yer altına inşa ettik. Terminal binasına bağlı olarak 176 adet kapak güvenlik alanımızı oluşturuyor. 3 büyük gemiyi eş vakitli yanaştırabiliyoruz. 1 günde 15 bin yolcuya yani 47 uçağa hizmet verme imkanına sahip oluyoruz. Bu yıl Türkiye için kruvaziyer turizmde atak yılı, 2016 yılından beri gemi görmemiştik. 1 Ekim 2021 yılında birinci gemi geldi. Gemi şirketleriyle 200 seferlik rezervasyon yaptık. 20 gemi firması da rotasını Galataport İstanbul’a çevirmiş durumda. Bizim için son derece değerli. Bu da 450 bin yolcuya 100, 120 bin tayfaya tekabül ediyor. Gelecek yıl ise 750 bin yolcu ağırlamayı hedefliyoruz. İktisada birkaç milyar euroluk katkıdan kelam ediyoruz. Costa Venezia her hafta pazar günleri gelip İstanbul’u ana liman olarak kullanacak. Bu bütün bölgeye katkı sağlayacak. İstanbul’a tarihi yarımadayı görmek için geliyorlar. Topkapı Sarayı, Ayasofya, Kapalı Çarşı, Sultan Ahmet Cami herkesin görmek istediği yerlerin başında geliyor.”
TÜRKİYE, YİNE CAZİBE MERKEZİ
Celestyal Cruises Türkiye Yöneticisi Has Alnıtemiz ise pandeminin bitmesi ve Galataport İstanbul’un açılmasıyla Türkiye’nin yine cazibe merkezi haline geldiğini söyledi. Türkiye limanlarının değerini vurgulayan Alnıtemiz, “Gemi şirketleri de ilgisini Türkiye limanlarına çevirdi. Türkiye coğrafik pozisyonu açısından kruvaziyer turizme çok elverişli. Türkiye limanlarının olmadığı bir rota düşünülemez. İstanbul, Kuşadası, Efes, Antalya’nın olmadığı program eksik kalır” dedi.
BODRUM’A EN BÜYÜK KRUVAZİYERLER YANAŞABİLİYOR
Bodrum Limanı da tıpkı anda 2 büyük yahut 4 küçük yolcu gemisini barındırabilen 1 adet parmak iskeleye sahip. Dünyanın en büyük kruvaziyerleri, 2011’de iskelenin genişletilmesiyle artık rahatlıkla yanaşabiliyor. Bodrum Limanı’na ise 2010 yılında 89 gemiyle 31 bin 700 yolcu, 2011’de 82 gemiyle 46 bin 31 yolcu, 2012’de 131 gemiyle 52 bin 832 yolcu, 2013’te 114 gemiyle 28 bin 546 yolcu, 2014’te 78 gemiyle 32 bin 879 yolcu, 2015’de 90 gemiyle 62 bin 50 yolcu, 2016’da 46 gemi, 61 bin 315 yolcu, 2017’de 22 gemiyle 31 bin 817 yolcu, 2018’de 20 gemiyle 24 bin 263 yolcu, 2019’da 15 gemiyle 6 bin 219 yolcu, 2021’de 3 gemiyle 214 yolcu geldi. 2020’de pandemi nedeniyle gemi gelmezken, 2022’de ise 138 gemiyle 200 bine yakın yolcunun gelmesi bekleniyor.
‘BODRUM’A 30 MİLYON EURO KATKISI VAR’
Bodrum Cruise Port Genel Müdürü Haluk Hızlan da yapılan istatistiklere nazaran, o destinasyonda her inen turistin 150 euro civarı bıraktığını belirterek, “Bu çok büyük bir sayı. Özetle 200 bin yolcu dersek bunu 150 ile çarpınca 30 milyon euro üzere bir para yapıyor. Bodrum’a 30 milyon euro katkısı var. Günübirlik mavi tipi çok satın alıyorlar. Turistik tiplere bir eser diyebiliriz. En çok çarşı ve kafelerde para harcıyorlar. Bodrum’un meşhur sandalet ve mandalinaları var. Bol bol alışveriş yapıyorlar. Bunun dışında taklit eserlere ilgi hayli fazla” açıklamalarında bulundu.
İZMİR’E 6 YIL ORTADAN SONRA KRUVAZİYER GELDİ
İzmir Limanı’na ise 6 yıl ortadan sonra birinci kruvaziyer, 14 Nisan 2022’de geldi. 3 ve 17 Mayıs tarihlerinde de Venezia gemisi İzmir Limanı’na yolcularını getirdi. İzmir Limanı’nda kent desenleriyle giydirilen Turizm Bilgilendirme Ofisi’nde, Turizm Şube Müdürlüğü’nde misyonlu ve çeşitli lisanları bilen uzman işçiler misyon alıyor, gemilerle gelen turistlere yönlendirme yapıyor. İzmir Limanı çıkışlı olan ve Tarihi Kemeraltı Çarşısı’nda sonlanan 3 farklı yürüyüş rotasına ait bilgilendirici broşür ve haritalar da turistlerin ilgisini çekiyor.
’34 GEMİ BEKLİYORUZ’
Pandemide kruvaziyer turizminin 2 yıldan fazla müddet kesintiye uğradığını lisana getiren İzmir Büyükşehir Belediye Lideri Tunç Soyer, “Daha sonra birinci gemi 14 Nisan’da geldi. Sonra 3 Mayıs, 17 Mayıs’ta tekrar etti. Bu sene 34 sefer bekliyoruz. Savımız büyük. 2024 yılında dünyadaki tüm kruvaziyer firmalarının katıldığı fuara mesken sahipliği yapmayı hedefliyoruz” dedi.
MARMARİS’İN REKORU
Marmaris Limanı, 1 devasa ve 1 orta ölçekli yolcu gemilerini birebir anda konuk ediyor. Marmaris Limanı’na 2010’da 84 gemiyle 146 bin 531 yolcu, 2011’de 84 gemiyle 170 bin 21 yolcu, 2012’de 88 gemiyle 110 bin 279 yolcu, 2013’de 112 gemiyle 152 bin 685 yolcu, 2014’de 82 gemiyle 107 bin 724 yolcu, 2015’de 83 gemiyle 129 bin 126 yolcu, 2016’da 22 gemiyle 15 bin 628 yolcu, 2017’de 24 gemiyle 23 bin 736 yolcu, 2018’de 21 gemiyle 5 bin 311 yolcu, 2019’da 44 gemiyle 35 bin 830 yolcu geldi. 2020’de pandemi nedeniyle gemi gelmezken, limana 2021’de 31 gemiyle 30 bin 571 yolcu geldi. Bu yıl da 10 gemiyle 25 bin yolcunun gelmesi bekleniyor.
ANTALYA’DA 2 KRUVAZİYER İSKELESİ VAR
Bu yıl 5 kruvaziyerin yanaştığı QTerminals Antalya Limanı Genel Müdürü Özgür Sert, gelecek sene maksatlarının 200 bin, sonraki yıllarda da 1 milyon olduğunu açıkladı. Türkiye’de Galataport İstanbul Kruvaziyer Limanı’ndan sonra homeport, indi-bindi limanı olarak kullanılabilen 2’nci liman olan QTerminals Antalya Limanı, kruvaziyer turizmi açısından büyük potansiyele sahip Antalya’yı, Doğu Akdeniz’de yeni bir dönüş merkezi haline getiriyor. QTerminals Antalya, toplam 370 metre uzunluğunda ve 2 kruvaziyer iskelesi var. Antalya’ya 2022 döneminin birinci kruvaziyeri 25 Mart’ta yanaştı. 110 metre uzunluğundaki lüks gemi Emerald Azzurra, Antalya’ya üst gelir kümesinden Amerikalı 64 yolcu getirdi. Antalya Limanı’nın kruvaziyer ve yolcusunda şu ana kadar en yüksek sayıya ulaştığı yıl ise 2016 oldu. 2016’da 70 gemiyle 200 bin yolcunun geldiği Antalya’da, 2020’ye kadarki yıllarda da 150 binin üstünde yolcuya ulaşıldı. Pandemide yaşanan sakinlik sonrasında kruvaziyer turizmi yine eski günlerine dönmeye başladı.
‘BU BİR BAŞLANGIÇ’
2020 ve 2021 yıllarında pandeminin tesirlerinin akabinde 2022’ye hoş başladıklarını söyleyen QTerminals Antalya Limanı Genel Müdürü Özgür Sert, “Bu sene 35 gemiyle 35 bin yolcuyu bekliyoruz. Bu aslında bir başlangıç” dedi.
2023 ve 2024’te sayılarının katlanarak artacağını, geçen yıllarda yakalanan 200 bin yolcuya da kısa müddette ulaşılabileceğini belirten Sert, “Sonrasında da boş kapasitemizin de elverdiği ölçüde 1 milyon yolcuya ulaşacağımızı ümit ediyoruz. Antalya, nitekim dünyanın nadide hoş kentlerinden birisi ve şöyle bir fırsat sunuyor kruvaziyerlerine, hem Avrupa hem Asya hem de Afrika kıtalarını tıpkı anda görme imkanı sağlıyor. Ayrıyeten Galataport İstanbul Limanı üzere Antalya Limanı da homeport özelliğine sahip. Yolcuların gemiye katıldıkları ve ayrıldıkları liman manasına geliyor” diye konuştu.
‘TÜRK LİMANLARINDA BÜTÜNLÜK VAR’
Türkiye’yi yakın geçmişte uğrak yapan tüm kruvaziyer sınırlarının bugünden itibaren ülkenin tüm limanlarına uğramaya başlayacağını da söyleyen Sert, “Kruvaziyer turizmi o denli bir turizm formu ki Türkiye içinde öteki limanlar ortasında bir rekabet yok. Aslında bu gemi (Nautica) İstanbul’dan kalktı Bodrum’a uğradı, Yunan adalarına uğradı ve buradan Kıbrıs’a gidiyor ve tekrar geri gelecek. Aslında birlik bütünlük var. Yalnızca gemi birden çok Türk limanına uğrak yaptığı için çok önemli çarpan tesiriyle ülke iktisadına büyük katkıda bulunuyor. Umarım bu sayı önümüzdeki günlerde artacak, uğrak yapmaya orta vermiş kruvaziyerler de tekrar seferlerine başlayacaklar” dedi.
ALANYA’DA 6 GEMİ TIPKI ANDA DEMİRLEYEBİLİYOR
Antalya’nın Alanya ilçesindeki liman, 2001’den beri yalnızca kruvaziyer turizmi için kullanılıyor. Kızılkule Meydanı’na inşa edilen, 533 metre uzunluğunda ve 10 metre genişliğindeki liman, devletten 2001 yılında 30 yıllığına Alanya Liman İşletmesi Denizcilik Turizm Ticaret ve Sanayi A.Ş. (ALİDAŞ) tarafından kiralandı. Alanya Limanı’na küçük ve orta ölçekli 6 gemi tıpkı anda demirleyebiliyor. 2019 yılında 26 gemi ve 15 bin 406 yolcuyla tarihinin en ağır devirlerinden birini yaşayan Alanya Limanı’nda pandemiyle kruvaziyer turizmi de durma noktasına geldi. 2020 yılında sırf 1 gemi ağırlayan limana 91 yolcu indi. 2021 yılının birinci 5 ayında Türkiye’deki limanlarda kruvaziyer demirlemezken, 2021 yılının geri kalan aylarında ise Alanya Limanı’na 25 gemi yanaştı. Alanya Limanı, 2022 yılının birinci 3 ayında gemi ağırlamazken, nisan ayında 1 gemi 700 yolcusuyla limanı ziyaret etti. Liman yetkililerinden alınan bilgiye nazaran 2022’de 30’dan fazla gemi bekleniyor. Kruvaziyer turizmi kapsamında liman, en fazla Orient Queen gemisini ağırladı. Beyrut’tan gelen yolcu gemisiyle bölgeye çok sayıda turist geldi. Avrupalı turistleri taşıyan birçok gemi de Alanya’ya sefer düzenledi.
ÇANAKKALE DE 7 YIL EVVELKİ REKORUNU 2’YE KATLIYOR
2020 ve 2021 yıllarında pandemi nedeniyle gemi yanaşmayan Çanakkale Limanı, bu yıl Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı bilgilerine nazaran 45 gemiyle 30 bin yolcuyu ağırlamaya hazırlanıyor. Çanakkale Savaşları ve Anzak Günü’nün 100’üncü yıl dönümü merasimlerinin de tesiriyle 2015 yılında 21 bin 2027 yolcuyla en yüksek sayıya ulaşan Çanakkale Limanı, bu yıl rekorunu 2’ye katlayacak. Çanakkale Liman İşletmeleri Genel Müdürü Berkan Özkan, bu yılın birinci 5 ayı 6 gemiyle gelen 962 yolcuyu ağırladıklarını söyleyerek, şu bilgileri verdi:
“Çanakkale Limanı, 2004 yılında üstyapı inşaatı tamamlandıktan sonra 2005 yılının sonunda Yap-İşlet-Devret modeliyle işletmeye alındı. Liman 214 metre uzunluğunda 1 iskeleye sahip. İskelenin her 2 tarafını da kruvaziyerler kullanabiliyor. İskele derinliğimiz, iskele başlangıcında 14 metreden başlıyor ve iskele sonunda 28 metreye ulaşıyor. Böylece 30 metre uzunluğa sahip gemileri de ağırlayabiliyoruz. Kruvaziyerlerle gelen turistlerin tercihleri daha çok Troya ve Assos Ören Yerleri oluyor. Limandan cins otobüsleriyle antik kentlere götürülen turistler buraları geziyor. Kent merkezini ziyaret eden turistlerin sayısı ise az.”