Evrenin en büyük sırlarından biri olan karanlık hususun gizemi, Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nın (LHC) yarın yine faaliyete geçmesiyle çözülebilir.
Bu husus, kozmostaki unsurun dörtte üçünden fazlasını oluşturuyor lakin bilim insanları hâlâ bunun ne olduğunu bilmiyor.
İsviçre’deki Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi’nde (CERN) bulunan ve dünyanın en büyük parçacık hızlandırıcısı olan LHC’nin kapasitesi, karanlık husus araştırması için yükseltildi.
CERN’deki bilim insanları bundan 10 yıl evvel 21’nci yüzyılın en büyük buluşlarından biri kabul edilen Higgs bozonunu bulmuştu. Uzmanlara nazaran, bu parçacık ve ilişkili alanı olmasaydı bugün bildiğimiz haliyle cihandaki hiçbir şey var olmayacaktı.
İngiliz parçacık fizikçisi Dr. Clara Nellist, karanlık maddeyi araştıracak takımda yer alıyor. Dr. Nellist, Higgs bozonu bulunduğunda da CERN’deydi.
“Genel Müdürün yeni parçacığı keşfettiğimizi açıklayacağı tarihi ana şahit olmak istiyordum. Konferans salonunda yer bulabilmek için koridorda uyudum. Bu keşif, bir sonraki büyük buluşumuz için bize çalışma şevki veriyor” diyor. 2012’deki buluş tüm dünyada büyük yankı uyandırmıştı.
Dr. Nellist, “Higgs bozonu hakikaten özel bir parçacık. Zira, öbür temel parçacıkların kütle kazanmasıyla bağı var. Parçacıklar Higgs alanına girdiğinde kütle kazanıyor ve Higgs bozonuyla deneylerimizde Higgs alanının varlığını kanıtlayabiliyoruz” diye konuşuyor.
Higgs alanı bir güç alanı. Elektron ve kuark üzere öbür temel parçacıklara kütle kazandırıyor. Hıggs bozonu “Tanrı parçacığı” ismiyle da biliniyor. Zira kütle kazanma süreci, mevcut kainatın oluşmasını sağlayan Büyük Patlama’ya (Big Bang) benzetiliyor.
Daha güzel ve daha güçlü
Dr. Nellist “Son birkaç yıl sahiden çok heyecan vericiydi. Zira kimi tamirler yaptık ve çarpıştırıcılarımızla deneylerimizin kapasitesini artırdık” diyor.
Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nda yapılan yükseltme, LHC’nin daha güçlü olması ve daha fazla modülün çarpıştırılması manasına geliyor. Daha fazla çarpışma da tahlil edilecek daha fazla data elde edilmesi demek.
Dr. Nellist, “LHC’de iki kıymetli yükseltme yaptık. Daha yüksek bir güce geçtik. Bu, rekor seviyede bir çarpışma gücü. Protonların detektörlerin kapsama alanında çarpıştığı kesişme açısını geliştirdik. Bu iki protonun etkileşime girme mümkünlüğünü artırıyor. Bu da daha fazla data elde etme talihimizi yükseltiyor.” diyor.
Karanlık hususun gizemi
CERN’deki bilim insanları tüm bu dataların karanlık unsurun gizeminin açığa çıkarılmasına yardımcı olmasını umuyor.
Dr. Nellist, “Karanlık unsur, evrenimizdeki hususun yüzde 80-85’ini oluşturuyor. Karanlık husus denmesinin sebebi ışıkla etkileşiminin olmaması. Bu yüzden onu göremiyoruz. Daha da ilginci, ne olduğunu da bilmememiz” diyor.
Şimdiye kadar bilim insanları karanlık hususa ait yalnızca dolaylı ispatları gözlemleyebildi. Karanlık unsur parçacıkları direkt tespit edilemedi. Bu parçacığın ne olduğuna ait farklı teoriler var.
Bilim insanları ortasında en fazla ilgi gören teorilerden biri bunun WIMP ya da Zayıf Etkileşimli Büyük Kütleli Parçacık olduğu istikametinde. Dr. Nellist “Bu hâlâ büyük bir gizem. Bunun deneylerde yaratılıp yaratılamayacağını görmeye çalışıyoruz” diye konuşuyor.