“Ben demiştim” imasında bulunduğumu sanmazsınız umarım. Nitekim ilgisi yok, Sri Lanka’dan sonra kriz yaşayacak ülkeler ortasında Pakistan’ı da saymış olmam “görünen köy kılavuz istemez”le açıklanabilecek bir iddiaya dayanıyordu. Kimsenin anlamadığı, bilmediği bir durumu evvelden gördüğüm yok yani.
13 Temmuz 2022 tarihli yazımda “Zaten nerdeyse her yıl, ‘Çökmekte Olan Ülkeler Listesi’nde yer alan Pakistan’da önemli hem de çok önemli kriz patlak vermek üzere. Zira bu ülkenin de döviz rezervleri en düşük düzeyde. Bir evvelki Başbakan İmran Han’ın popülist siyasetleri sayesinde ticaret açığı 39 milyar dolara çıkmıştı. Durum o kadar makûs ki, yeni Başbakan Şehbaz Şerif’in birinci önceliklerinden biri, Suudilerden, verecekleri 4,2 milyar dolarlık krediyi artırmalarını istemek olacak” demiştim.
Resmi varlıklar pazara düştü
Bir buçuk hafta geçmeden derin ekonomik krizdeki Pakistan’ın devlet varlıklarını yabancı ülkelere satacağına ait haberler geldi. 14 Temmuz’da Memleketler arası Para Fonu (IMF) ile 1,17 milyar dolarlık fonun hür bırakılması konusunda muahedeye varan Pakistan’da hükümet artan dış borç nedeniyle yabancı ülkelere varlık satışı yapacak haberlere nazaran. Çarpıcı olan şu hükümet bu kararı çıkarmak için o kadar çabuk etti ki, mevzuya ait tüm prosedürleri atladı. Yüksek enflasyon, paradaki kıymet kaybı, artan dış borç üzere sıkıntılarla boğuşan Pakistan’da birinci kere görülüyor bu prosedürleri yok sayma tavrı. Temerrüde düşülmesini önlemek için çıkarılan karar Hükümetler Ortası Ticari Süreçler Yönetmeliği 2022 olarak isimlendiriliyor.
Engelleyen altı yasa geçersiz
Pakistan yasalarında ülke varlıklarının rastgele bir yabancı kişi ya da hükümete satılmasını önleyen altı yasa var. Şirketler Yasası, Özelleştirme Kurulu Yönetmeliği, Kamu İhale Düzenleme Kurumu Yönetmeliği, Kamu-Özel Paydaşlığı Kurumu Yasası, Pakistan Menkul Değerler ve Borsa Kurulu Yasası ile Menkul Değerler Yasası ismini taşıyan bu kanunların hepsi son çıkarılan yasa ile geçersiz kılındı. Hakikaten hayret.
Sadece bununla sonlu değil satış; hükümet iki LNG yakıtlı elektrik santrali toprağının makineleriyle birlikte yabancı ülkelere satışını engelleyen tüm yasa ya da yönetmelikleri de kaldırmayı planlıyor. Bunu yaparken devleti de baypas etmek istiyor alışılmış. Ayrıyeten, Şehbaz Şerif liderliğindeki hükümet, yönetmelikle, devlet şirketlerinin varlıklarının, paylarının yabancı ülkelere satışına ait itiraza yol açabilecek detaylara karşı da yasal kılıf uydurdu.
BAE’ye satış
Benzer halde hükümet tekrar, temerrüde düşmeme gerekçesiyle petrol ile gaz firmalarının, devlete ilişkin güç santrallerinin paylarının Birleşik Arap Emirlikleri’ne (BAE) 2 milyar ila 2,5 milyar dolar ortasında bir fiyata satılmasına ait yönetmeliği de onayladı.
Pakistan mahkemelerinin bu çeşit “devre dışı bırakma hükümlerini” kabul etmediğini de belirterek devam edeyim. Mayıs ayı başlarında, BAE İslamabad’ın Pakistan’ın evvelki borçlarını ödemediğini öne sürerek ek nakit mevduat sağlama talebini reddetti. Borç içindeki ulus yardım için Milletlerarası Para Fonu’na başvurdu bu defa.
IMF Pakistan da dahil olmak üzere öbür birçok Asya ülkesinde Sri Lanka gibisi bir kriz yaşanacağı konusunda ikazlarda bulunmuştu. İmran Han’ın Başbakanlıktan uzaklaştırılmasından sonra, yeni hükümet yakıt sübvansiyonlarını sona erdirerek yakıt fiyatlarını yaklaşık yüzde 90 oranında artırmıştı. Dahası, terörün vurduğu ülkede yükselen enflasyon hayatı çekilmez hale getirdi. Pakistan’ın yıllık enflasyon raporuna nazaran, ülke bu yıl Haziran ayında yüzde 21,3 ile enflasyonda rekor düzeye ulaştı. Sayılar son 13 yılın en yüksek sayılarıydı.
Fazla çay içmeyin
Ülkedeki durumun berbatlığına Planlama Bakanı Ahsan İkbal’in ülkenin ithalat girdisini azaltmak için vatandaşları içtikleri çay ölçüsünü azaltmaya çağırması delil gösterilebilir. Pakistan Devlet Lideri Arif Alvi şimdi kararnameyi imzalamadı. Lakin imzalamasına kesin gözüyle bakılıyor.
Şunu en sona sakladım; Pakistan hükümeti ülke mahkemelerinin, devlete ilişkin varlıkların yabancılara satışına yönelik itiraz müracaatlarını kabul etmesini de yasakladı.
Nasıl?
Çöküş hukuksuzlukla daha da çabuk geliyor, değil mi?