Koku Akademisi ve Koku Kültürü Derneği’nin iş birliği ile hayata geçirilen bu çalışmada Tapputi’nin kil tablet üzerine çivi yazısı ile yazdığı formüller sonucunda o periyoda ışık tutan bilgilere ulaşıldı. Koku Uzmanı Bihter Türkan Ergül, “Bulunan kil tabletlerdeki Akadça çivi yazılarında Tapputi’nin birtakım bilgileri mevcut. Kokuyu nasıl yaptığı, damıtma sürecini nasıl gerçekleştirdiği, sıvı koku hususlara nasıl ulaştığı üzere soruların karşılıklarını bu tabletlerde bulabildik. Tabletteki her bir çivi yazısı bizlere farklı heyecan verdi. Asıl vakitte seyahat ise işin sonucunda o kokuyu koklayabilmekti” dedi.
‘Tekrardan gün ışığına çıkarmış olduk’
3 bin 200 yıl evvelki kokuyu koklarken vakitte seyahat yaptığını hissettiğini belirten Ergül, “Koku Kültürü Derneği olarak bu topraklarda yaşamış olan koku geleneklerini yaşatmak için çıkmış olduğumuz bu seyahatte, elde ettiğimiz formülleri de çağımıza uyarlıyoruz. İstiyorum ki, bu topraklarda bulunan koku kültürleri tekrar dünyaya imzasını bıraksın. Biz 4 bin yıl evvelce bahsediyoruz ancak aslında çok büyük bir geçmişimiz var. 8 bin yıllık koku kültürü olan bu topraklarda yaşıyoruz. Mezopotamya’nın koku kültüründe varlıklı olmasının en büyük nedeni verimli topraklardır. Tekrardan bunlara sahip çıkıp yaygınlaşmasını sağlamak, bilinirliğini ve kullanımını arttırmak için birçok faaliyet yürütüyoruz, bunların en kıymetlisi de koku akademisiydi. Takımım de benimle birlikte tıpkı heyecanı paylaştığı için Tapputi’nin miras bıraktığı formülü tekrardan gün ışığına çıkarmış olduk” tabirlerini kullandı.
‘Araştırmalar sonucunda Tapputi’ye ulaştık’
Mezopotamya topraklarının çok varlıklı olduğunu söyleyen Koku Uzmanı Bihter Türkan Ergül, “Bu kadar zenginlik varken koku kültürü de hiç geri kalmamış. Asur, Mezopotamya, Hitit, Selçuklu, Osmanlı üzere medeniyetlere baktığımız vakit Türkiye’nin bir koku uygarlığı olduğunun anlıyoruz. Yaklaşık 3 yıldır üzerinde çalıştığımız projede Mezopotamya’daki koku kültürünü araştırıyoruz. Bu süreçte arkeologlarımızla yapmış olduğumuz çalışmalar sonucunda Tapputi’ye ulaştık. Tapputi dünyanın birinci parfümör bayanı olarak geçer. Bulunan kil tabletlerdeki Akadça çivi yazılarında Tapputi’nin kimi bilgileri mevcut. Kokuyu nasıl yaptığı, damıtma sürecini nasıl gerçekleştirdiği, sıvı koku hususlara nasıl ulaştığı üzere soruların karşılıklarını bu tabletlerde bulabiliyoruz” biçiminde konuştu.
‘İki modül tabletten toplamda 27 sayfa çeviri çıktı’
Koku üzerine bugüne kadar ortaya çıkartılan yüzlerce tablet olduğuna değinen Ergül, bunların bir kısmının çevrildiğini, geri kalanlarının üzerinde ise çalışmalarını sürdürdüklerini belirtti. Ergül, Tapputi tarafından yazılan kil tablet ile ilgili de aşağıdaki açıklamalarda bulundu:
“Kil tabletlerde yer alan koku formüllerinde Tapputi’nin süreçlerini dolunayda nasıl yaptığı, yıldızlara nasıl arz ettiği üzere bilgiler tek tek yer alıyor. Yani yalnızca formül değil kokunun yapılış şeklide yazıyor. Tablette, nasıl damıtmış, ateşi, suyu nasıl kullanmış, nasıl dinlendirmiş, nasıl demlemiş ve nasıl süzdürmüş en ince detayına kadar yer alıyor. Görmüş olduğunuz iki tabletten toplamda 27 sayfa çeviri çıktı. Bunun yorumlanması da sayfalar sürdü. Şu kadarcık bir tabletin içindeki çivi yazısından bu kadar varlıklı bir bilgi çıkıyor. Burada oğul otundan, mürden, gülden, botanik bitkilerinden bahsediliyor. Bunun her bir çivi yazısı bizlere başka birer heyecan verdi. Asıl vakitte seyahat ise işin sonucunda onu koklayabilmekti. Bu proje bittikten sonra elimizde 11 kil tablet kalıyor. Ahir ömrüm onları üretmeye kâfi mi bilmiyorum ancak buradaki koku kültürünü yaşatmak ve tekrar gün ışığına çıkartmak ismine büyük bir mesai bizi bekliyor.”
‘Dünyada ‘Tapputi’ isminin geçtiği iki tane tablet var’
Tapputi’nin parfüm üretiminde her çeşit çiçeği, ağaç reçinesini, baharatı, eğir otu üzere bitki ve hususları kullandığını belirten Antik Periyot parfümleri, seramik ve cam yapıtları konusunda uzman olan Doç. Dr. Cenker Atila ise “Dünyada ‘Tapputi’ isminin geçtiği iki tane tablet bulunmaktadır. Bunlardan bir tanesi Paris Louvre Müzesi’nde, başkası Almanya Girl Müzesi’ndedir. Louvre’da bulunan tablette, Tapputi’nin hükümdarlara yakışır bir parfümör olduğu ve sarayda ‘Belatekallim=Hamın Sultan’ olarak isimlendirildiği belirtilmektedir. Almanya’da bulunan tablette daha çok bilgilere sahibiz. Ancak maalesef tabletin yarısında birden fazla kırıktır. Buna karşın Tapputi’nin, isminin sonu –ninu ile biten bir bayan yardımcı ile çalıştığını ve parfüm distilasyonunu nasıl yaptığını öğreniyoruz” tabirlerini kullandı.
Tabletlerin çevirisinde rastladıkları iki değerli sorun olduğunu söyleyen Atila, “Bunlardan biri tabletlerin kırık olması ve birtakım kıymetli kısımlarının kaybolmuş olmasıdır. İkinci zorluk ise günümüzden 3200 yıl evvel kullanılan kimi bitkilerin ve kapların tam karşılığının bulunmamasıdır. Örneğin “hirsu” kabı nedir tam olarak bilmiyoruz. Lakin parfüm damıtma sürecinde kullanıldığı için büyükçe saksı üzere bir kap olmalıdır. Bunun yanında parfüm imalinde kullanılan birtakım baharatların ve çiçeklerin günümüzdeki isimlerini bilmeyişimiz kıymetli bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır” dedi.